Xiv-xv ғасырлардағы Қазақстанның мәдениеті мен экономикасы Қазақ мәдениеті
жүктеу/скачать 25,38 Kb.
|
1 2
| «Оттоман падишахтары, — дейді А. Тойнби, — арнайы тәрбиеленген құлдардың көмегімен өз империясын басқарды және бұл олардың империясының қуаттылығын күшейтті». ([3], с. 189).
Шексіз даланы игеру оны жай ғана кеңістік, жазықтық деп түсінбей, осы даланы тұтас бір континиум ретінде бағалаумен қатысты. XX ғасырда қалыптасқан этникалық аумақтар мен жағрафиялық ұғымдардың және көшпелілер өркениеті шарықтап тұрған кездегі ата-мекен түсінігінің арасында үлкен айырмашылық бар. Қазақ және басқа да түрік халықтарының мәдени мұраларынан бүкіл еуразиялық Ұлы даланың түріктердің ата қонысы деп есептелінетінін байқаймыз. Мысалы, қазақ эпосында Қырым, Қоқан, Ыстамбол, Хиуа, Алтай, Қазан, Ордос т.б. түріктердің өз жері, ал бұлардың сыртындағы Шам, Мысыр қысылғанда арқа сүйейтін тілектес елдер болып есептелген. Әрине, б9л кеңістіктік, т9тастық уақыт ағынына төуелді болған. Ӏшкі қайшылықтар шиеленіскенде жалпытуыстық сезім кейін қарай шегіндіріліп отырған. Тарихтан тек үлкен суперэтностардың (өркениеттердің) ішінде ғана емес, сонымен бірге этностардың құрамында да кескілескен қақтығыстардың болғанын білеміз. Алайда тарихи өркениеттерге аян болған кеңістіктің шекаралары туралы мәселе тек саясаттанулық емес, бүл туралы мәдениеттану ілімінде де бірнеше қарама-қарсы пікірлер бар. 14 - 15 ғасырлардағы Қазақстанның экономикалық жағдайы Конспект Монғол шапқыншылығынан кейін мал шаруашылығы мен отырықшылық қалалық өмір ХІІI ғасырдың соңында қайта жандана бастады. Шаруашылықтың 3 түрі болды. Отырықшы жер шаруашылығы Оңтүстік Қазақстанда дамыды. Жартылай көшпелі мал шаруашылығы Батыс және Солтүстік Қазақстан аймақтарында жанданды. Жартылай отырықшы мал шаруашылығы Жетісуда дамыған. Мал өсірудің үшінші түрі – көшпелі мал шарушылығы Орталық, Солтүстік Қазақстан және Батыс Қазақстан тұрғындарының көшіп, қону бағыттарына байланысты қалыптасты. Суармалы егін шаруашылығының орталығына Йасы, Сауран, Отырар қалаларын жатқызуға болады. Жетісудың оңтүстік - батыс жағында, Тараз маңында қалалық өмір сақталып, суармалы егіншілік орталығы болған. Монғол шапқыншылығы қалалық мәдениеттің дамуына зардабын тигізді. Іле алқабындағы қалалық мәдениет 13 ғасырдың соңы мен 14 ғасырдың басында мүлдем құрып бітті. Талас жағасында 1269 жылы құрылтай өткізіліп, отырықшы халық пен қала тұрғындарынан белгіленген салық көлемінен артық алуға тыйым салынған заң шығарылды. Қалалық өмірдің дамыған кезі – Ақ Орда хандары Сасы - Бұқа, Ерзен, Мүбарак, Шымтайлардың билік құрған тұсы. Күлтөбе, Раң қалаларынан ыдыс жасайтын шеберхана орындары табылды. 13 ғасырдың екінші жартысынан бастап Сырдария қалаларында кірпіш күйдіру кәсібі өркендей бастаған. Отырар, Түркістан қалаларынан жергілікті шеберлер жасаған қола айналар мен шырағдандар табылды. Күмістен жасалған орама білезіктер Оңтүстік Қазақстанда және Орта Азияның солтүстік аудандарында кең тараған. Отырар, Тараз қалаларында әйнек жасау кәсібі 10 - 11 ғасырлардан белгілі болған. Монғол шапқыншылығынан кейін бұл кәсіп тоқырауға ұшырағанымен, 13 ғасырдың аяғында қайта жандана бастаған. Қалалық мәдениеттің дамуы адам тіршілігіне қажетті барлық кәсіптің жандануына жол ашты. Конспект сұрақтар 1. Мал шаруашылығы мен отырықшылық өмір қайта жандана бастаған кезең: 2. 14 - 15 ғасырлардағы шаруашылықтың негізгі түрлері: 3. 14 - 15 ғасырлардағы көшпелі мал шаруашылығымен айналысатындардың көшу бағытының ұзақтығы: 4. Төменарық, Бозғыларық каналдары қазылған жер: 5. 14 - 15 ғасырлардағы вақф - грамотасы бойынша берілді: 6. 14 - 15 ғасырлардағы суармалы егіншіліктің орталығы: 7. Іле алқабында қалалық мәдениет мүлдем жойылды: 8. 1269 жылғы Талас жағасындағы құрылтайда қарастырылған мәселе: 9. 14 - 15 ғасырлардағы қалаларда тіршіліктің жандана бастауы туралы жазды: 10. Ақ Орда хандары Ерзен, Мүбарак тұсында: 11. 14 ғасырдағы Күлтөбе, Раң қалаларының орнынан табылды: 12. Кірпіш күйдіретін шеберханалары болған қалалар: 13. 14 - 15 ғасырларда Отырар мен Түркістанның жергілікті шеберлері жасаған бұйымдар: 14. 14 - 15 ғасырлардағы күмістен жасалған орама білезіктер кең тараған аймақ: 15. Әйнек жасау кәсібі белгілі болған кезең: жүктеу/скачать 25,38 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2