Реакцияларға қатысатын ядролардың түріне қарай: • жеңіл ядролардағы реакциялар (A < 50);
• орта ядролардағы реакциялар (50 < A < 150);
• ауыр ядроларға реакциялар (A > 150).
Ағымдағы ядролық өзгерістердің сипаты бойынша: • нейтрондық эмиссиямен реакциялар;
• зарядталған бөлшектердің эмиссиясымен жүретін реакциялар.
Экзотермиялық және эндотермиялық реакциялар.
Экзотермиялық реакциялар - энергия бөлетін ядролық реакциялар. Экзотермиялық реакцияларға мысал ретінде ауыр элементтер атомдарының ядроларының бөліну реакцияларын, термоядролық реакцияларды келтіруге болады. Барлық ядролық реакцияларда электр зарядының, нуклондар санының, энергияның, импульстің сақталу заңдары сақталады. Бұл дегеніміз, ядролық реакциялар кезінде нуклондар жойылмайды және өзгертілмейді, тек олардың басқа ядроға ауысуы жүреді.
Эндотермиялық ядролық реакциядегеніміз - энергияны жұтатын реакция. Ядролық реакцияның энергия шығымы реакцияға дейінгі және одан кейінгі ядролар мен бөлшектердің жалпы тыныштық энергиясының айырмасы болып табылады.
Ядролық реакцияларды алғаш жүзеге асырған кімдер?
Алғаш рет Резерфорд 1917 жылы азот атомдарының ядроларын α - бөлшектермен бомбалаған ядролық реакцияны байқады. Ол газдағы диапазоны α - бөлшектердің диапазонынан үлкен және протондар ретінде анықталған екіншілік иондаушы бөлшектердің пайда болуымен бекітілді. Кейіннен бұл процестің фотосуреттері бұлтты камераның көмегімен алынды.
Ядролық реакциялар.
Ядролық реакция – атом ядросының элементар бөлшектермен немесе басқа бір атом ядросымен әсерлесуі кезінде түрленуі. Әдетте ядролық реакцияға 4 бөлшек қатынасады: оның екеуі бастапқы бөлшек болып есептеледі, ал қалған екеуі ядролық реакцияның нәтижесінде түзіледі. Реакция кезінде түзілген бөлшектің саны кейде 2-ден артық болуы да мүмкін. Лабораториялық жағдайда ядролық реакция нысана ретінде алынған ауыр атом ядросымен (не бөлшекпен) атқылау арқылы жүргізіледі. Ядролық реакция химиялық реакцияларға ұқсас және оның жазылуы (өрнектің сол жақ бөлшегінде реакцияға қатысатын бөлшектер, ал оң жақ бөлігінде реакция нәтижесінде түзілетін бөлшектер): а+Ав+В, мұндағы а – атқылайтын бөлшек, А – нысана ядро, в– ұшып шыққан бөлшек (не ядро), В – реакция нәтижесінде түзілген соңғы ядро (ядро-өнім). Реакцияның толық теңдеуінде реакцияға қатысатын және реакция нәтижесінде түзілетін ядролардың зарядтары мен массалық сандары да көрсетіледі. Ядролық реакцияны жазудың төмендегідей қысқа түрі де пайдаланылады: А (а, в) В, мұнда бастапқы нысана ядро мен соңғы ядро таңбасының арасындағы жақша ішінде алдымен атқылаушы бөлшектің, содан кейін оның қасына реакция кезінде ұшып шығатын бөлшектің таңбасы көрсетілген.
