Ядролық физика Межелік бақылау 1 Ядро және атом дегеніміз не?
Нуклондар арасындағы күштер
жүктеу/скачать 236,68 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 7 Ядролық күштердің қасиеттері
| 6 Нуклондар арасындағы күштер
Ядродағы нуклондар арасында әрекет ететін және тұрақты ядролардың болуын қамтамасыз ететін күштерді ядролық күштер деп атайды. Олар гравитациялық күштерден және электромагниттік әсерлесу күштерінен ерекшеленетін арнайы күштер. Нуклондар арасындағы әрекеттесу элементар бөлшектер арасындағы күшті әсерлесудің мысалы болып табылады. Ядролық күштердің бірқатар ерекше қасиеттері бар: 1. Бұл күштер тартылыс күштері. 2. Ядролық күштер – қысқа қашықтықтағы күштер. 3. Олардың зарядқа тәуелсіздік қасиеті бар: кез келген екі нуклонның арасында әрекет ететін ядролық күштер бірдей. 4. Олардың қанығу қасиеті бар: әрбір нуклон ядроның барлық нуклондарымен емес, өзіне жақын нуклондардың шектеулі санымен ғана әрекеттеседі. 5. Бөлшектер арасындағы қашықтыққа тәуелді кулондық және тартылыс күштерінен айырмашылығы ядролық күштер орталық күштер емес (ядролық күштердің орталық еместігі). Ядролық күштер осы уақытқа дейін егжей-тегжейлі зерттелген жоқ. Ядролық күштердің толық теориясы әлі жоқ. Ядроның құрамына нейтрондардан басқа оң зарядталған протондар кіреді және олар бір-бірін тебуі керек, яғни. атомның ядросы жойылуы керек, бірақ бұл болмайды. Қысқа қашықтықта (мысалы, ядроның ішінде) осы бөлшектердің арасында қуатты ядролық күштер әрекет етеді, олармен салыстырғанда электромагниттік күштер жүздеген есе әлсіз. Электромагниттік күштерді елемей, протон мен нейтрон бірдей қасиеттерге ие: басқа нәрселер тең болған жағдайда екі протонның арасында әрекет ететін ядролық күштер екі нейтрон арасында, сондай-ақ нейтрон мен протон арасында әрекет ететін ядролық күштерге тең. Ядролық күштер қаныққан, яғни. нуклондар тек жақын көрші нуклондармен әрекеттеседі. 7 Ядролық күштердің қасиеттері Ядролық күштер – атом ядросындағы нуклондардың әрекеттесу күштері. Олар нуклондар арасындағы қашықтықтың ұлғаюымен тез азаяды және см – ден жоғары қашықтықта дерлік байқалмайды. Элементар бөлшектердің өріс теориясы тұрғысынан ядролық күштер негізінен жақын аймақтағы нуклондардың магнит өрістерінің өзара әсерлесу күштері болып табылады. Үлкен қашықтықта мұндай әрекеттесудің потенциалдық энергиясы заңына сәйкес төмендейді - бұл олардың қысқа диапазондық сипатын түсіндіреді. Қашықтықта (3 ∙ см) ядролық күштер басым болады, ал (9,1 ∙ см) аз қашықтықта олар одан да күшті итеруші күштерге айналады. Протон – протон, протон – нейтрон және нейтрон – нейтрон әрекеттесуі біршама өзгеше болады, өйткені протон мен нейтронның магнит өрістерінің құрылымы әртүрлі. Ядролық күштердің бірнеше негізгі қасиеттері бар: 1. Ядролық күштер – тартылыс күштері. 2. Ядролық күштер қысқа әрекет етеді. 3. Ядролық күштер зарядтың тәуелсіздігін көрсетеді: екі нуклон арасындағы тартылыс тұрақты және нуклондардың заряд күйіне (протон немесе нейтрон) тәуелді емес. Бұл ядролық күштердің электронды емес сипатта екенін білдіреді. Ядролық күштердің зарядқа тәуелсіздігі айна ядроларындағы байланыс энергияларын салыстыру арқылы көрінеді. Нуклондардың жалпы саны бірдей болатын ядролар деп аталады, біріндегі протондардың саны екіншісіндегі нейтрондардың санына тең. 4. Ядролық күштердің қанығу қасиеті бар, яғни ядродағы әрбір нуклон өзіне жақын нуклондардың шектеулі санымен ғана әрекеттеседі. Қаныққандық ядродағы нуклондардың меншікті байланыс энергиясы нуклондар санының артуымен тұрақты болып қалуынан көрінеді. Ядролық күштердің толық дерлік қанығуына өте тұрақты а-бөлшекпен қол жеткізіледі. 5. Ядролық күштер әрекеттесуші нуклондардың спиндерінің өзара бағытталуына байланысты. 6. Ядролық күштер орталық емес, яғни өзара әрекеттесетін нуклондардың орталықтарын қосатын сызық бойымен әрекет етпейді. жүктеу/скачать 236,68 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|