Yessenov forum «ЖАҢа мағыналар»

55 

 

компьютерге  қосылған  сенсорлық  экран.  Компьютерден  сурет  мультимедиялық 

проектордың көмегімен тақтаға беріледі. Интерактивті тақта: 

 - сенсорлық дисплей; 

 - жүйелік блок;  

- мультимедиялық проектордан тұрады; 

   жазу құралы тақтада; 

 - тиісті бағдарламалық қамтамасыз ету.  

Проектор үшін маркер тақтасы мен үлкен экранның барлық артықшылықтарын 

біріктіретін интерактивті тақтаның өзіндік ерекше мүмкіндіктері бар, олардың бастысы 

интерактивтілік.  Дәл  осы  қасиеттің  көмегімен  арнайы  маркер  тақтасының  бетіне  тию 

арқылы  компьютерлік  қосымшаларды  икемді  және  тікелей  басқаруға  болады. 

Физикадағы оқу процесінде интерактивті тақтаны қолдану физикалық демонстрациялық 

эксперименттің әдістемесі мен техникасын дамытуды қоса алғанда, қолданыстағы оқыту 

технологиялары  мен  педагогикалық  әдістерді  одан  әрі  дамыту  және  жетілдіру  үшін 

көптеген жаңа мүмкіндіктер ашады.  

Физика  бойынша  оқу-демонстрациялық  эксперимент  жүйесінде  интерактивті 

тақтаны  қолданудың  үш  тәсілін  қарастырайық.  Физика  бойынша  оқу  процесінде 

интерактивті  тақтаны  демонстрациялық  виртуалды  физикалық  экспериментті 

(физикалық  процестер  мен  құбылыстардың  анимациялары,  бейне  тәжірибелер, 

физикалық компьютерлік модельдер) ұйымдастыру үшін пайдалануға болады.  

Сенсорлық  экран  тақталарының  мүмкіндіктерін  қолдана  отырып,  студенттерге 

виртуалды  демо  экспериментін  интерактивті  түрде  көрсетуге  болады,  ол  мыналарды 

қамтамасыз  етеді:  виртуалды  демо  экспериментін  арнайы  маркердің  көмегімен 

(интерактивті  тақтадан  шықпай)  икемді  басқаруға  мүмкіндік  береді,  яғни  виртуалды 

демонстрацияны бірден тоқтату және қайта бастау, оның барлығын немесе бір бөлігін 

бірнеше  рет  қайталау  мүмкіндігі;  бейнелердің  фрагменттерін  бөліп  алу,  көрсетілген 

физикалық  экспериментке  жазбалар  мен  жазбаларды  арнайы  маркермен  қолдану 

мүмкіндігі; немесе дикторлық сүйемелдеуді қолдану мүмкіндігі; желілік ресурстардан 

online - режимде эксперимент көрсету үшін интернетті пайдалану мүмкіндігі; виртуалды 

тәжірибені  үлкейтілген  немесе  азайтылған  режимдерде,  мөлдір  режимде,  үш  өлшемді 

кеңістікте көрсету мүмкіндігі. 

Демо-экспериментті  ұйымдастырудың  бұл  тәсілі  сізге  мүмкіндік  береді:  демо-

экспериментті көрсетуге жұмсалған оқу уақытын үнемдеуге мүмкіндік береді;  көрсету; 

мектеп  жабдықтары  негізінде  іске  асыру  мүмкін  емес  күрделі  демонстрациялық 

экспериментті ұйымдастыруды жүзеге асыруға үйрету; егер қандай да бір себептермен 

нақты жабдықпен демонстрациялық эксперимент нәтиже бермесе, бұл тәсілді қосалқы 

нұсқа ретінде қолдануды үйрену. 

Демонстрациялық  эксперимент  жүйесінде  интерактивті  тақтаны  осы 

экспериментті  ұйымдастыруда  қолданылатын  физикалық  өлшеу  құралдарының 

(вольтметр,  амперметр,  осциллограф,  секундомер  және  т.б.)  бірі  ретінде  пайдалануға 

болады. Егер сіз интерактивті тақтаға күй сенсорларын (қозғалыс, қысым, температура, 

жарық  және  т.б.)  қоссаңыз,  бұл  мүмкін  болады.  Арнайы  сенсорлар  мен 

бағдарламалардың  көптігімен  интерактивті  тақта  универсал  физикалық  құрылғыға 

айналады.  Интерактивті  тақтаны  физикалық  өлшеу  құралы  ретінде  пайдаланудың 

артықшылықтары: 

Интерактивті  тақтаның  сенсорлық  экранындағы  эксперимент  нәтижелерінің 

визуалды  түрде  шығарылу  жылдамдығы;  алынған  эксперимент  нәтижелерін  жеке 

компьютерлік  күлгіндер  түрінде  сақтау,  содан  кейін  талдау;  жазбаларды  белгілеу, 

56 

 

эксперимент  нәтижелерін,  сондай-ақ  назар  аудару  керек  графиктердің  бөлімдерін 

белгілеу үшін арнайы маркерді қолдану.  

Бұл  тәсілді  демо-экспериментті  ұйымдастыруда  қолдануға  болады,  оны  өлшеу 

құралдарының  болмауына  немесе  дұрыс  жұмыс  істемеуіне  байланысты  жүзеге  асыру 

мүмкін  болмады.  Интерактивті  тақтаны  әмбебап  физикалық  құрал  ретінде  пайдалану 

өлшеу  құралдарының  мүмкіндіктерін  едәуір  кеңейтуге  мүмкіндік  береді,  мысалы, 

оларды өлшеу дәлдігін арттырады.          

Физикалық  құрылғылар  мен  жабдықтарды  қолдана  отырып,  демонстрациялық 

экспериментті  интерактивті  тақтаның  көмегімен  ұйымдастыруға  болатын  виртуалды 

физикалық  экспериментпен  (физикалық  құбылыстар  мен  процестердің  анимациясы, 

бейне тәжірибе, физикалық компьютерлік модель) толықтыруға болады. Интерактивті 

тақтаны  демо-эксперимент  жүйесінде  виртуалды  компонент  ретінде  қолданудың 

артықшылықтары:  бірдей  физикалық  құбылысты  (процесті)  көрсету  үшін  бірқатар 

тәжірибелерді  ұйымдастыру.  Оқу  уақытын  үнемдеу  немесе  оларды  ұйымдастырумен 

байланысты түрлі қиындықтарды жеңу үшін кейбір тәжірибелерді виртуалды режимде 

көрсетуге болады; демонстрациялық тәжірибенің виртуалды нұсқасын көрсетуді жүзеге 

асыру,  оның  қажеттілігі  эксперименттің  көптеген  қайталануымен,  зерттелетін 

физикалық  процесті  немесе  құбылысты  жедел  немесе  баяу  (азайтылған  немесе 

үлкейтілген) көрумен байланысты болуы мүмкін. 

Демонстрациялық  тәжірибені  ұйымдастырғаннан  кейін,  зерттелетін  процестің 

немесе  құбылыстың  ішкі  тетіктерін  ашуға  мүмкіндік  беретін  виртуалды  модельді 

көрсетуді  жүзеге  асыру;  физикалық  процестер  мен  құбылыстардың  анимацияларын, 

компьютерлік физикалық модельдерді, студенттердің білімін жаңарту сатысында немесе 

демо-эксперименттің  нәтижелерін  талдау  және  жалпылау  кезеңінде,  сондай-ақ 

зерттелетін құбылыстың қолданбалы мақсатын талқылау кезінде, яғни демонстрациялық 

тәжірибені  ұйымдастырғаннан  кейін;    жаңа  физикалық  құрылғының  құрылымдық 

элементтерін әрі қарай көрсету және олардың мақсатын, мөлдір режимде жұмыс істейтін 

виртуалды  модельді  қолдана  отырып  көрнекі  көрсету  арқылы  жұмыс  принципін 

түсіндіру, содан кейін нақты жағдайда осы құрылғының қолданбалы мақсатын көрсету. 

Біріншіден,  ұсынылған  тәсіл  көрсетілген  физикалық  заңдылықтардың, 

процестердің, құбылыстардың ішкі тетіктерін ашуға, нақты және виртуалды шындықтың 

барлық мүмкіндіктерін пайдалану арқылы оларды неғұрлым толық және терең зерттеуге 

қол жеткізуге бағытталған. 

Жаратылыстану-ғылыми білім берудің мақсаты-студенттердің қоршаған шындық 

құбылыстарын  білуі,  оның  теориялық  моделін  -  әлемнің  ғылыми  бейнесін  құру. 

Компьютерді оқу процесінде пайдалану кезінде екі (студент және компьютер) немесе үш 

элементтен (студент, мұғалім және компьютер) тұратын ақпараттық жүйе пайда болады, 

олардың  арасында  ақпарат  алмасу  жүреді.  Мұғалімнен  (сарапшыдан),  оқушыдан 

(оқушыдан  немесе  тестіленушіден)  және  ЭЕМ-ден  тұратын  бұл  дидактикалық 

ақпараттық жүйе шешім қабылдауды қолдау, оқытуды жүзеге асыру, тиісті дағдыларды 

қалыптастыру,  оқушыларды  бағалау  және  тестілеу  үшін  қолданылады.  Зертханалық 

жұмыста ақпараттық технологияларды қолданудың дәстүрлі әдістемесі мұғалім белгілі 

бір мәселені зерттеуден, белгілі бір мәселені шешуден және компьютерлік бағдарламаны 

жазудан  тұратын  оқу  тапсырмасын  тұжырымдайды  деп  болжайды.  Студент  тиісті 

бағдарламалық  жасақтамасы  бар  компьютерді  қолдана  отырып,  тапсырманы  шешеді. 

Кейбір жағдайларда компьютер оқушылардың жұмысын бағалайды. 

Оптодатчиктің  көмегімен  өшетін  тербелістерді  зерттеу.  Өшетін  тербелістерді 

зерттеуге арналған қондырғының құрамына мыналар кіреді: 

57 

 

100 мм x 15 мм өлшемдері бар алюминий плитасы түрінде жасалған физикалық 

маятник және 7 компьютеріне қосылған оптодатик (сурет.1). Өз кезегінде, оптотатқышқа 

мыналар  кіреді:  лазер  немесе  4  жарық  диоды,  фотодиод  5  және  LPT  порты  арқылы 

компьютерге  қосылған  6  сигнал  бергіші.  Маятниктің  соңында  ені  5  мм  болатын  3 

жалауша  бар,  ол  жарық  сәулесін  жабуға  қызмет  етеді.  Оптодатчикті  кесіп  өткен 

жағдайда,  6  сигналының  шығуында  логикалық  0  пайда  болады.  Егер  сіз  t  қиылысу 

уақытын және D құсбелгісінің енін компьютермен өлшесеңіз, маятниктің жылдамдығын 

есептей аласыз. График түріндегі өлшеу нәтижелері компьютер экранына шығарылады 

және (немесе) оларды кейіннен өңдеу үшін файлда сақталады. 

Оптодатчиктен сигналдарды өңдейтін бағдарлама Паскаль-е-де жазылған, оның 

мәтіні  төменде  келтірілген.  Port  операторының  көмегімен[888]:=255;  37816  =  88810 

мекен-жайы бар жад ұяшығына 111111112 = 25510 Саны енгізілген, нәтижесі параллель 

LPT портының терминалдарында жоғары кернеудің пайда болуы 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 және 9. 

Көтерме сатушы осы тұжырымдардың бірінен қуат алуы керек. 

 

 

 

Сурет 1 - Өшетін тербелістерді зерттеу қондырғысы 

 

Цикл-Repeat  ...  until  KeyPressed;  ол  орындайды:  жылдамдықты  есептеу,  жарық 

диодының күңгірт уақытын мерзімді өлшеу, экранда нүктелер құру, өлшеу нәтижелерін 

файлға жазу. 

Фотодиод  компьютердің  LPT  портының  11  шығысына  қосылған  6  сигналдық 

форматордың шығысында жарықтандырылған, логикалық 1. 37916 = 88910 мекен-жайы 

бар  жедел  жад  ұяшығында  111111112  =  25510  саны  жазылған,  сондықтан  бағдарлама 

қайталау  циклінде  жүреді  ...  until  port[889]  =127.  Егер  сіз  жарық  сәулесін  жауып 

тастасаңыз,  порттың  11  терминалында  логикалық  0  пайда  болады,  мекен-жайы 

37916=88910  болатын  жедел  жад  ұяшығындағы  225  саны  127-ге  ауыстырылады, 

бағдарлама  осы  циклден  шығады.  Келесі  цикл  қайталау  t:  =  T  +  1;  delay  (1)  until 

port[889]=255;  фотодиодтың  күңгірттеу  уақытын  есептеуге  арналған.  T  айнымалысы 

циклдің әр өтуімен 1-ге артады. Бағдарлама жасалынады. 

Егер  жарық  пайда  болса,  онда  логикалық  1  фото  сенсордың  шығуында  пайда 

болады, Port шарты орындалады [889]=255; және циклден шығады. Айнымалы t жарық 

сәулесінің қабаттасу уақытына пропорционал. Осының арқасында VM = а маятнигінің 

жылдамдығын  тепе-теңдік  жағдайында  есептеп,  графикте  нүкте  құруға  болады. 

Бағдарламада  =  D(  A  0  /  A)  /  T  коэффициенті  есептеледі  және  барлық  есептеулердің 

нәтижелері dat.txt.файлына жазылады. 

Уақыт өлшегішті аяқтау үшін механикалық секундомермен есептелетін 2-4 с-қа 

тең жарық сәулесін жауып, 1 с-қа сәйкес келетін t мәнін анықтау керек, өшуді арттыру 

үшін маятникте қағаз экраны орнатылады, ол кедергі  коэффициентін арттырады және 

58 

 

тербеліс жүйесінің сапасын төмендетеді. Компьютер экранында алынған графиктер 1- 

суретте  көрсетілген.  Бұл  экспериментті  зертханалық  сабақтарда  да,  дәріс  сабағында 

көрсету үшін де қолдануға болады [3]. 

Қорыта  келгенде,  оқу  экспериментінің  көрнекі  құралдар  ретінде  де, 

демонстрацциялық экспериментте маңызды екенін көруге болады. 

 

ӘДЕБИЕТТЕР 

 

1. 

Шилов  В.  Ф.  Зеркальный  гальванометр  в  демонстрационных  опытах  по 

термодинамике // Физика в школе. 1996. - №5. - С. 52 – 55  

2. 

Шилов  В.  Ф.  Проблемы  и  перспективы  фронтального  лабораторного 

эксперимента // Физика в школе. - 2000. - №4. - С. 45 - 50.  

3. 

Эсаулов  А.  Ф.  Диалектика  технической  мысли:  Закономерности 

технического творчества. - Красноярск.: Красн, ун-т, 1989. - 161 с. 

жүктеу/скачать 7,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: