Yessenov forum «ЖАҢа мағыналар»
жүктеу/скачать 7,85 Mb. Pdf көрінісі
|
| Түйінді сөздер: әлеуметтік-экономикалық, халықтың жұмыспен қамтылу,
төмендеу тенденциясы, экономика, жұмыссыздық.
2019 жылы жастардың және он бес жастан асқан халықтың жалпы санының жұмыспен қамтылуының айырмашылығы 10%-дан аспады (66,8% қарсы 58,8%). 2010- 2019 жылдар аралығында халықтың екі тобының жұмыспен қамтылу деңгейінің айырмашылығы төмендеу тенденциясына ие болды[1]. Сонымен бірге жұмыспен қамтылғандардың жалпы халық санындағы жастардың үлесі өсті: 2010 жылғы көрсеткіш бойынша 55,9%-ды құрайтын болса, ал 2019 жылғы көрсеткіш бойынша 58,8%-ға дейін жастардың үлесі жоғарлаған 1-суретте көрсетілген. Жалпы ішкі өнімнің өсу қарқыны, 15 жастан асқан халықтың жалпы жұмыспен қамтылуы және 15-28 жас аралығындағы жастардың жұмыспен қамтылуы көрсетілген. Жалпы, 2010-2019 жылдарға арналған экономикалық өсімнің баяулауы жағдайында жұмыспен қамту бүкіл халық үшін жастарға қарағанда күшейе түсті. Соңғы жылдары жалпы жұмыспен қамтудың салыстырмалы тұрақты өсу қарқынымен 2015-2017 жылдардағы теріс динамикадан кейінгі жастардың жұмыспен қамтылуы қалпына келуге ұмтылды және 2019 жылға қарай өсудің біршама жоғары қарқынын көрсетті[2].
348
Аймақтық құрылымды талдағанда, жастардың және бүкіл халықтың жұмыспен қамтылу деңгейінде айтарлықтай саралану байқалады. 15-28 жас аралығындағы жастар үшін көрсеткіштер Шымкентте 42,5% -дан Шығыс Қазақстан облысында 73,7% -ға дейін өзгереді. Салыстыру үшін, 15 жастан асқан бүкіл халықтың жұмыспен қамтылуының ең төменгі деңгейі Шымкент қаласында (60,5%), ал ең жоғары деңгей Атырау облысында (74,7%) байқалады. Сонымен қатар, аймақтық көрсеткіштердің ауытқуы бүкіл халыққа қарағанда жастар үшін едәуір жоғары 2-суретте көрсетілген.
Сурет 1 - Жастардың (15-28 жас) және бүкіл халыққа (15 жастан жоғары) жұмыс істейтіндердің жалпы санындағы үлесі, (%)
Сурет 2 - 2019 жылға арналған аймақық контекстте жастар үшін (15-28 жас) және бүкіл халық үшін (15 жастан жоғары) жұмыспен қамтылғандардың үлесі, (%) 0 10
30 40 50 60 70 80 2010 2011
2012 2013
2014 2015
2016 2017
2018 2019
15-28 жас 15 жастан жоғары 0 20
60 80 Ақмола обл. Ақтөбе обл. Алматы обл, Батыс-Қазақстан обл. Жамбыл обл. Қарағанды обл. Қостанай обл. Қызылорда обл. Маңғыстау обл. Павладар обл. Солтүстік-Қазақстан обл. Нұр-Сұлтан қалаасы Алматы қалласы Шымкент қаласы Атырау обл. 15-28 жас 15 жастан үлкен 349
Сонымен қатар, бүкіл халықтың жұмыспен қамтылу деңгейі ауылдық жерлерге қарағанда (68,2%) қалалықтарға қарағанда (65,8%) жоғары, сонымен қатар 15-28 жас аралығындағы жастар арасында. Сонымен қатар, жастар арасындағы қала мен ауыл арасындағы жұмыспен қамтудың алшақтығы жалпы көрсеткіштен айтарлықтай ерекшеленбейді (ауылдық жерлерде - 60,2%, қалаларда - 57,9%). Ауылдағы жұмыспен қамтылудың жоғары деңгейі қала мен ауыл арасындағы өмір сүру деңгейінің дифференциациясы жағдайында ауыл тұрғындары кез-келген кіріс әкелетін қызметпен, атап айтқанда, жеке жұмыс түрі немесе қосалқы шаруашылықта отбасы мүшелеріне көмектесу[3]. Егер қалада жастардың едәуір бөлігі жалдамалы жұмысшылар болса (2019 жылы 63,9%), ал ауылда жастар көбінесе өзін-өзі жұмыспен қамтыған (62,2%). Жұмыс мүмкіндігі айтарлықтай төмен ауылдық жерлерде өзін-өзі жұмыспен қамту жұмысқа орналасудың баламалы түрі ретінде қарастырылады. Сонымен бірге, мамандардың пікірінше, Қазақстанда өзін-өзі жұмыспен қамту көп жағдайда табыстың төмендігі мен еңбек өнімділігімен тығыз байланысты екендігін атап өткен жөн. Сонымен бірге, егер біз жұмыспен қамтылған жастардың құрылымын жұмыспен қамту мәртебесі тұрғысынан қарастыратын болсақ, онда 2010-2019 жылдар кезеңінде жалдамалы жұмыспен қамтылу үлесінің жас тұрғындар үшін де, қарапайым тұрғындар үшін де айтарлықтай өсуін атап өткен жөн, өйткені сонымен қатар өзін-өзі жұмыспен қамтудың төмендеу тенденциясы. Өзін-өзі жұмыспен қамтығандар құрылымында халықтың екі талданған тобы үшін де (15-28 жаста және бүкіл 15 жастан асқан) ақысыз отбасылық жұмысшылар үлесі азайды. Өзін-өзі жұмыспен қамтығандардың арасында айтарлықтай үлесті құрайтын өзін-өзі жұмыспен қамтыған жұмысшылар екі жас топтары үшін де төмендеді, жастар арасында ең тез өсуде. Осындай тенденция жұмыс берушілерге қатысты байқалады - жастар үшін ол шамамен 50% -ға төмендегені 1-кестеде көрсетілген.
Кесте 1 - Жас санаты бойынша жұмыспен қамтылу жағдайы бойынша жұмыспен қамтылған халық, (%)
жүктеу/скачать 7,85 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|