|
Ділж лЮлык КҲчпелі сүЯіксеЯ аЯарънда ирлам дінін зоЯлап
огліквгрБайланысты: Ezhelgi dauir adebieti Kelimbetov (1)Ділж лЮлык КҲчпелі сүЯіксеЯ аЯарънда ирлам дінін зоЯлап
огліквгр саЯаст ТЦ-ғаръЯда-аҕ барсалғанъ мәлім. Ал роған ҕаЯамарсан ҕазаҕ жеЯін
мекен ескен сайпалаЯ мен фалъҕсаЯ аЯарънда КҲксі (СәңіЯ), күнді, оссъ ҕҰдай сҰсъп,
сабиғас кҰбълърсаЯъна ръйънт X—XII ғаръЯлаЯда да кеңінен оЯън алъп келді. ҔҲчпелі
сүЯіксеЯ аЯарънда ирламдъ бҰл кезде инсенривсі сүЯде нарифассап жасра да фалъҕсъң
едәтіЯ бҲлігі чамандъҕ дінді Ұрсандъ. ұлген адамдъ жеЯлет ирламға дейінгі еркі әдес-
ғҰЯъп бойънча жүЯгізіліп осъЯдъ. БҰл кезде ҕъпчаҕсаЯ аса-баба аЯтағъна ръйънъп, сар
мүріндеЯге сабънасън еді. “КтмандаЯ немере половехсеЯ жҰлдъздаЯға сабънадъ, арпан
әлеміне ренеді және арсЯологиьнъ оҕъп-үйЯентге бейім сҰЯадъ”— деп жаздъ аЯаб
раьфасчъръ Әбтл Уида. Сағъ біЯ аЯаб ғалъмъ Ибн әл-АриЯ: ҕъпчаҕсаЯ күнді ҕадіЯ
сҰсадъ әЯі “күн чъғъп келе жасҕанда роған ръйънадъ” деп жаздъ
1
.
РҲйсіп, оЯса ғаръЯда Ұлан-ғайъЯ Ҕазаҕрсан жеЯіндегі фалъҕсъң біЯ белігі ирламдъ
ҕабълдара да, кҲчпелі сүЯіксеЯ аЯарънда мҰрълман діні жаппай саЯай ҕойған жок. Әйсре
де ирлам дінінің фалъҕ аЯарънда кеңінен саЯатъ бәЯінен де гҲЯі уеодал-аҕрүйексеЯге
мейлінче сиімді еді. ОлаЯ аЯабсаЯ әкелген жаңа дінді фалъҕсъ бҰЯънғъдан да ҕасал
сүЯде ҕанай сүрт үчін идеологиьлъҕ ҕҰЯал Яесінде пайдаланъп ҕалғъръ келді.
БіЯаҕ СүЯік ҕағанасъ дәтіЯіндегі мәжтрилік нанъм-ренімдеЯ ҕъпчаҕсаЯ аЯарънда кҲпке
дейін раҕсалъп ҕала беЯді. Ронъң нәсижерінде, ирлам діні ежелгі мәжтрилік нанъм-
ренімдеЯмен ҕора-ҕабас саЯап осъЯдъ.
Ирлам дінінің кҲбіЯек саЯаған жеЯі ОЯса Азиь мен Ҕазаҕрсаннъң оңсүрсік аймаҕсаЯъ
болдъ. МҰнда X— XII ғаръЯлаЯда мҰрълман дінінің ртуизм немере ропълъҕ деп
асаласън мирсикалъҕ ағъмъ саЯаған еді.
1
В .Г. Сизенгатзен. РбоЯник масеЯиалов, осиорьшифрь к ирсоЯни Золосой ОЯдъ. Рпб.,
1884 г., сом 1, р. 34.
138
Достарыңызбен бөлісу: |
|
|
