Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
Typi. Оныц шьиуы уй шннде, кауым ортасында болган и п адам- дардыц дуниеден кешкенше екшш, оларды еске T ycipy
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| Typi.
Оныц шьиуы уй шннде, кауым ортасында болган и п адам- дардыц дуниеден кешкенше екшш, оларды еске T ycipy ретшде айтылган жыр». «Кайым елец - терт жолдан куралган эр шумагында жеке-жеке идея жататын елец. Бул елевдер дауыс ыргагына непзделш айтылады». «Олец. Ол да терт жолдан курылып, эуелп е й жолы мен тертшпп жолы (а а б а) уйкасына багынатын 6ip ыргакпен аякталатын силлабикальщ елецнщ 6ip Typi» - деп, эркайсысына нактылы аныктамалар берген. Сондай-ак елецнщ идеясы, дыбыс уй лесщ ц ш л , курылысы сиякты мэселелер1 де азды-кеггп сез болады. Сондай-ак «белгш елещшлер шыгарган не- месе бурыннан бар елендердц домбыраныц, кобыздыц, болмаса кимыл-козгалыстыц суйе- мелде>тмен айтып берушшердо елещшлер дейдЬ>. Эрине. Ш.Уэлихановтьщ бул жктеулерше, оган берген аныктамаларына б упн п кун гылымы тургысынан келетш болсак, кейбир тус- тары хакында n k ip жарыстыруга болар efli. Калай болганмен де Шоканньщ «Казак халык поэзиясыньщ турлер! туралы» атты ецбеп сол кездеп казак эдебиеп жайлы гылыми-сыншыл ойлар шыккан б и к белес, алынган аскар асу, казак эдеби сыныныц тарихындагы алгашкы гылыми-теорияльщ макала болатын. Ыбырай Алтынсарин (1841-1889 жж.) - казак халкыныц болашагы ушш халык агарту саласында тарихи ецбек Ыщрген XIX гасырдагы аса кернекп мэдениет, эдебиет кайрагкерь Оныц Торгай каласында алгашкы казак мектебш ашуы, осы мектепке арналган окулык ретшде «Кыргыз (казак) хрестоматиясын» жазуы - казак даласы ушш улкен тарихи окига. Казакша, орысша, мусылманша жан-жакты б ш м алган Ыбырай езш щ бар дарынын жас урпакты тэрбиелеуге арнагандыктан оныц эдебиетш ш дк кы змеп де ткел ей осыган байланысты болды. Сондыктан да «Казак хрестоматиясын» карастырганда оган eKi тургыдан: керкемдк жэне педагогтк жагынан келген. Кггапка юрген шыгармалардыц Ke6i Ыбырайдыц тел тумасы, ауыз эдебиет! yjirinepi, аудармалар. Окулыктьщ максатты кездегещцктен де Ыбырайдыц ез эцпмелершщ барлыгы дерлк тэрбиелк ьщгайда жазылган. «Оныц акындьщ шабытьша дем 6epin, жазушылык киялына канат б т р е т ш зор нысанасы - карацгы казак халкыныц кезш ашу, кецш н ояту, оны озык мэдениетп елдердщ катарына косу»17. Оныц устаздьщ каламынан шыккан «Кел, балалар, окылык», «Онер, б ш м бар журттар» сиякты елевдер! мен «Ормекпй, кумырска, карлыгаш», «Бай баласы мен жарлы баласы», «Эке мен бала», «Кыпшак Сешткул» сынды т.б. эцпмелер1 - керкем дк куаты, танымдык мэш, тэрбиелк мацызы аса жогары шыгармалар. Буларда ец бексуйппткке, енер-бипмге умтылу насихатгалса, жазушы эцпмелершде кетеретш тагы 6ip езекп такьфып - адамгершшк мэселелер1. Казактыц бай ауыз эдебиет! шпнен, баска да халыктар эдебиетшен аудармалар жасап, ютапка саралап енпзшгенде Ыбырайдыц сыншылыгы педагогикалык багытта кершедь Ол шыгарманыц тербиелк мацызын гана емес, сонымен 6ipre оныц окушыныц санасына жетуше ткелей эсер ететш жас epeianeniri, улттык психология, жеке м уддеа сиякты мэселелерд1 де ж т ескерш отырган. Ыбырайдыц шыгармалары казак тш н щ эдеби нормасын 6epiK устанумен ерекшеленедь Ол ез1 гана таза эдеби тшмен жазып коймай езгелерден де осыны талап erri. «Казак тш н щ тазалыгын сактау жолындагы курес Ыбырай Алтынсариннен басталган»18. Ол казак тш н е шет сездерд1 орынды-орынсыз тыкпалай беруге карсы болды. «Казактыц тел тш н д е кажетп жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|