Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
ip «сайран тау, самал жел, сырнайлы езен, сары дала». Акын бурынгы ец а з, eMipci3
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
- Бұл бет үшін навигация:
- F.MycipenoB, Д.Снегин, М.Эуезов, F.
- F.MycipenoB ез сезшде казак эдебиепнде Кенесарыны халык KeceMi
- 6ipiHiui рет халыктыц зулым жауы Кенесарыны жер кекке сигызбай дэрптгеп, аспанга кетерд1. Муканов жолдастьщ ерескел Kareci
- Keri6ap мен Есетгщ арманы Амангелд1 Имановтыц Октябрь революциясындагы Kypeci
| 6ip
«сайран тау, самал жел, сырнайлы езен, сары дала». Акын бурынгы ец а з, eMipci3, ажарсыз сары даланы ацсайды». Баяндамашы осындай ретпен Э .Э бш евтщ «Сахара сэулетЬ), С.Мукановтыц «Палауга келщ здер», К-Эбджадыровтын «Келес кызы», Э.Тэж[баевтын «Б1з де казакпыз», Н.Бай- мухаметовтщ «Ецбек Epi», С.Матаковтыц «Шындык», С.Бегалиннщ «Кексегеннщ керген- дерЬ> туындыларындагы кемшшктерд! де санамалап шыгады. Жиналыста шыгып сейлеген Т.Жароков, С.Омаров, Э.Тэж1баев, Н.Пичунин, F.MycipenoB, Д.Снегин, М.Эуезов, F. Мустафин де талкыланып отырган мэселелер бойынша ез ойларын белюкен. ТЖароков кернекп жазушылардьщ одак жумысына араласпайтындыгын айта келш, Э.Тэж1баевтыц, К-Бекхожинн1ц, К-Аманжоловтыц шыгармаларындагы ерескел кателпстерге токталды. С.Омаров Э.Оцалбаевтыц, М.Тиесовтщ, С.Бегалиннщ «ултшылдыктарын», ЭТэ- ж1баев Э.Сэрсенбаев пен Г.Ормановтыц елецдер1ндеп «ултшылдык сарындагы кател1кте- рш» керсетт!, F.MycipenoB ез сезшде казак эдебиепнде Кенесарыны халык KeceMi ретшде дэрштеушшктщ орын алып келе жаткандыгын айта келш, «Эуезов жолдастыц соцгы жыл- дардагы ултшылдык сарындагы кателер1 сез жок, оныц еткендеп идеялык тураксыздыгы, адасуларымен тыгыз байланысты. Баска ешюм емес, Эуезов жолдастыц e3i эдебиетшшер1м1з бен галымдарымыздыц ш ш де ец 6ipiHiui рет халыктыц зулым жауы Кенесарыны жер кекке сигызбай дэрптгеп, аспанга кетерд1. Муканов жолдастьщ ерескел Kareci де будан кем сокпайды. Ол езшщ «Очерктершде» «Едке мен Кобыл андыныц, Кенесары мен Наурызбайдыц, Keri6ap мен Есетгщ арманы Амангелд1 Имановтыц Октябрь революциясындагы Kypeci аркылы жузеге асты» деп, жазды. Будан большевик комиссар Аманкелд1 Иманов Е д ке мен Кенесарьшыц арманы мен максаты ушш курескен болып шыгады», - деп, казак совет эдебиетшщ кеш басшыларына шушпкп. «Идеология майданын, 3cipece эдебиет1м!зд1 зиянды эрекеттерден тазарту аса кажегп мэселе Ka3ip барынша батыл койылып отыр. Буржуазиялык ултшылдык тарихи прогреске, халкымыздыц еткендеп тарихына карама-карсы» - деп бастаган ез сезш М.Эуезов эр! карай «панисламистер мен пантюркистерден бастап, алашордашыларга деш нп ултшылдар тарихи процеске улы зардабын типзумен болды. Ka3ipri совет жагдайындагы ултшылдар да сол жат идеяны буркемелеп етызуге тырысып бакты. ¥лтшылдыктыц 6ip Typi еткен заманда болган Keft6ip тарихи адамдарды халык камын жеген патриот етш керсетуде» - деп сабактады. Дэлелге «орыс халкына жаны кас болган, панисламист акын Акан сершщ ем1ршен алынган» F.MycipenoBriH «Акан cepi-Актокты» пьесасын келпрген. Жиналыстыц сонында сез алган F.Мустафин де партия каулысына орай 6ipcbinbipa акын- жазушыларды, эдебиетш! галымдарды сынап еткен. Мысалы, С.Мукановты «Оныц «Мыр- забек», «Кызыл эйнек», «Жайлау» тэр!зд1 идеялык жагынан кокыс шыгармаларын атаган куннщ езшде ол «Балуан Шолак», «XVIII-XIX гасырдагы казак эдебиет! тарихыныц очеркте- pi» деген кггаптарында, оку куралдарында тагы да идеялык кателерге ушырады. С.Муканов «Сырдария», «MeHiH мектептер!м» тэр1зд1 шыгармаларында схематизмге, натурализмге урынды» («Эдебиет жэне искусство», 1951, №9, 78-бет) - деп, бас баяндамашы Жазушьшар Одагыныц басшысыныц езш «сойып салды». Жазушылардыц калалык жиналысы казак эдебиетвдеп ултшылдык пен идеологиялык бурмалаушылыкты б!ржолата жоюдыц, сейтш партияньщ эдебиет мэселелер! женш деп нускауларын жузеге асыруцыц нактылы шараларын белгшеген каулы кабылдады. Казакстан Компартиясыныц Орталык Комитет! 1951 жылдыц 28-ini тамызы кун! «Бастауыш жэне орта мектептерге арналган казак т ш мен эдебиет! окулыктарындагы ерескел кател1ктер мен кемшшктер туралы» мэселе карады. Мунда партия каулыларын жузеге асырудагы Казак Эдеби сын тарихы 233 ССР Оку министрлкшщ жэне оку-педашгикалык баспаныц жумыстарын канагаттангысыз деп тапты. Оку министрлтп дайындап, баспа шыгарган окульщтарда, емтихан билеттершде буржуазиялык-ултшылдык идеялар, феодалдык-байшылдык fl9yipfli дэрш теушшк орын алып келедк 1951 жылы шыккан 10-класка арналган казак эдебиет1 окулыгында Кенесарыныц феодалдык-монархиялык козгалысын идеалдандырган жерлер (А.Токмагамбетовтщ «Бу- харбай батыр»поэмасы) жыртып алынды. М инистрлк жэне баспа басшыларыныц ез жу- мыстарына жауапсыз карауыныц, саяси кырагылыгы элареуш щ салдарынан осы окулыкта М.Хак!мжанованыц «Мэншук», Г.Мушреповтщ «Шуты л а», Ж.Сыздыковтыц «Эли карт», С.Мукановтыц «Мырзабек» жэне «Балуан Шолак» сиякты саяси жагынан зиянды шыгарма лары орын алган. Окульщ авторлары Х.Жумалиев, К-Бекхожин. т.б. ултшылдык багыттагы кагел1ктерд) удайы ж!берш келед1 деген сиякты кемшшктер керсетицц. Жумыста ж1берген осындай кател1ктер1 ушш баспа директоры Э.Сэрсенбаев орнынан алынган. Казакстан К(б)П Орталык Комитет! насихат жэне ул т б е л т ш щ мецгеругшс! И.Храмков- тыц «Казакстан эдебиеп жогары идеялы болсын» («Социалиспк Казакстан», 19.IX.1951) атты макаласы сол кездщ стандартына сай жазылган. Алдымен, партия каулыларыныц мацызына, казак кецес эдебиетшщ жетюиктерше токтала келш, эдебиет майданындагы «кемшшктерге» карай ат басын бурады. «Keft6ip жазушылар мен эдебиет зертгеушшер1 де Кенесары Касымовтыц кетершсше ултшылдык кезбен карауда аулак болмаган» - дей келш, «Керкем эдебиетте Казакстан тарихын ерескел бурмалаушылардыц 6ipi Е.Исмаилов болды. Акын Бекхожин де езшщ б1ркатар поэмаларьшда Кенесарыны мадакгаумен болды. Ол «Эдебиет жэне искусство» журналында «Казак эдебиетшдеп Кенесары мен Наурызбайдыц бейнелер!» деген улкен макала жазып, бул султандар мен олардыц енерлерш дэр!птед!, оларга Нысанбай Доскожа сиякты жэне баска реакцияшыл акындардьщ тецеулерш такты. М.Эуезовт!ц редакторлыгы- мен шыккан «Казак эдебиет! тарихыныц» 6ipiHini томында да ерескел кате жШершдЬ, - деп, непзп кемшшкгерд! бхр тушп тастады. «Е.Исмаилов «Эдебиет жэне искусство» журналыныц бетшде Кенесарыныц колшокпары Агыбайды жырлаган Иса Байзаков шыгармаларыныц жинагы туралы макала баскан. Бул журналда реакцияшыл акьш, панисламист Макыш Калтаев туралы Б.Кенжебаевтыц макаласы басылды. Осындай зиянды макаланы жариялаудагы сылтау сол - бул акын мектеп програмаларында болып келген. Реакцияшыл акынды дэрштегенше, жарамсыз программаны сынау элдекайда пайдалы болар ед!» - деп, тагы 6ip койды. Келемд! макалада С.Мукановтыц «Сырдария», С.Бегалиннщ «Кексегеннщ кергендер!», К-Бекхожиннщ «Мариям Жагоркызы», Э.Эбйпевтщ «Сахара сэулеп» туындьшары, сондай-ак К Аманжоловтыц, Э.Тэж!баевтыц, т.б. шыгармашылыктары ултшылдык-буржуазияшылдык тургысынан сынга алынган. Ауьш eMipme арналган С.Мукановтыц «Сырдария» романына «совет адамдарынын жаца касиеттерш кермей, патриархалдык-феодалдык дагдыларды, ырымдарды, турмыстагы еск1 салттарды суреттеумен шугылданган. Романда канал казу- шылардыц шабытгы социалистк ецбектер! ашып керсетшмейд!, куатты экскваторлардыц, жалпы жаца техниканын жумыстары схемамен элс1з жазылган. Сырбайды жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|