Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган

Эдеби сын тарихы
477
дарыска ушырады... Тэуедщ кезец бе, тэуелс1здк кезен бе, жазушынын 6ip-aK мш деп бар. 
Ол - жазу... Ал н е т жазу керек? Ол замана келбетш жырлап кана кою емес, оньщ келбетше 
келкпей турган жайларды кернекп окигалар мен образдар аркылы жария ету»; Т.Медетбек 
«Жалып кай дэу1рде болсын, акын-жазушылардын ен басты мш деп - кунды керкем туынды 
тудыру. Заманньщ астарын ашып керсететш, халыктыц кайгысын, мунын айтатын шыгарма­
лар жазу... Акын-жазушылар когамдык мэселелерге дер кезшде ун косып, когамньщ дамуы­
на уйыткы болу керек»; Э.Кайырбеков «Акынныц да, жазушыныц да мш деп улт тэуелаз- 
fliri жолындагы куресш жырлау болган. Сол курес тэуелаздкке кол жетшзгеннен кешн де 
токтап калмак емес... ТэуелЫздк flsyipiHfleri жазушыныц мш деп - сол улттык рухты аскак- 
тату!» - деп жауап 6epimi.
Эдеби ем1рдеп басты тулга - окырман. Окырман ойы эдебиет ушш - аса кунды. «Казак 
эдебиеп» газеп «Окырман отауы» айдарымен эдеби журтшылык niicipiH жариялап отырган. 
Газеттщ 2002 жылгы 8-mi карашадагы санында 6ip топ окырманныц nhcipi жарияланган. 
Солардыц 
1
шшде ЖДашкынов балалар эдебиеп мэселесш кетерш, «балалар эдебиетше на- 
сихат жепспейдЬ> - дейдг
Осы басылым балалар эдебиетше арнайы сауалнама уйымдастырган. Онда мынадай 
сурактар бар:
«1. Балалар эдебиетшщ бугшп жай-куш кандай?
2. Ka3ip Б.Сокпакбаев, Ж.Смаков секивд балалар эдебиетшщ кешбастар каламгерлер! 
жок дегенге к е л к е а з бе?
3. Балалар эш туралы не айтасыз?
4. Бугшп мектеп окулыктарына енген балаларга арналган шыгармалар децгешнщ темен- 
д ш жш эцпме болады. Осыган кезкарасыцыз кандай?
5. Балабакшадагы, мектептеп балалар тэрбиесше кец ш щ з тола ма?
6. Балалар эдебиетш дамыту ушш не штеу керек?» («Казак эдебиеп», 23.06.2006). Жалпы 
балалар эдебиеп, тэрбиеЫ мэселесш камтыган осы сауалнама сурактарына осы салада ец- 
бектенш журген Е.Елубай, Ш.Кумшбайулы, К-Омарулы, Н.Ораз, К-Эбдшдакызы ой бе- 
лк ш п . «Б1з п р л к жасап отырган осы заманньщ амалына эбден канык болып, укканымыз, 
керкем эдебиеттщ жагдайы оцала ма десек, барган сайын киындай тусуде. 9cipece, балалар 
эдебиетшщ жай-куш. Оныц кеш епсш ен 6yriHri хал1 нашар, ал бугш псш ен ертецп хал! 
одан эрмен темендей беретш Typi бар... Бшген Kicire балалар эдебиет! - керкем эдебиеттщ 
ш ш д е п ец 6ipiHiui эдебиеп, бастау кезь.. Балалар эдебиетш дамыту ymiH оны улкендер 
эдебиепмен тец устап, б1рдей курметпен багалап отыру керек» (Е.Елубаев); «Бала жалган- 
дыкты каламайды. Табигаты мелд1р, адал, ацкау. Шыгармавды унатпады екен, бетш аулак 
салады (Ш.Кумюбайулы); «Балалар эдебиетш дамытуга мемлекет араласпай, комакты каржы 
белмей, ештеце шешшмейдЬ) (К-Омарулы); «Жалпы бупнп эдебиепм1здщ жагдайы кандай 
болса, балалар эдебиетшщ жай-куш де дэл сондай. Т эуелш мемлекепм1здщ ipreTacbi тек 
нарык шарттары бойынша гана каланып жатыр. ¥лтты к муд де, рухани казына, ел болашагы 
секщ ц 1ргел1 мэселелер ескершуден калып барады» (Н.Ораз); «Бурын кандай, бугш сондай. 
Оскен де, ешкен де жок. Qcep ед1, кедерп кеп... Балалар эдебиетш дамыту ушш балаларга 
арнап жазатын акын-жазушыларга айрыкша кецш белу керек» (К-Эбдшдакызы) - деген ыц- 
гайдагы пшрлерден балалар эдебиепмен ткелей айналысып журген акын-жазушылардыц 
оныц бугшп жай-кушне, ертецп болашагына деген алацдаушылыгын керуге болады.
Осы кездерде казак эдебиетшщ езекп проблемалары жайлы каламгерлерд1 ой белюуге 
шакырган сауалнамалар жш уйымдастырылдыу Осьшайша айтылган пшрлердщ эдеби eMip- 
fli жандандыра тусуге сеппгш типзгеш анык.
4. ОЙЛАР, ПРОБЛЕМ АЛАР
Жаца дэу^рдеп жаца эдебиеттщ элеуметпк, керкем дк мэселелерш талкылауды кебше 
эдеби басылымдар уйымдастырып отырды. Сонымен 6ipre кейб1р каламгерлердщ encip, 
батыл пш рлер айткан макалалары да баспасез беттершде KepiHin, эдеби журтшылыктыц 
назарын езш е аударып жатты. Сондай макаланыц 6ipi А. Мекебайулыныц « Т э у е л а зд к
талабында» («Казак эдебиет!», 09.03.2001) «¥л т ушш Т эуелаздктен аскан бакыт жок» дей 
келш, «Б1здщше Т эуелаздкн баянды етущц де, ете алмай жогалтудыц да купиясы кашан да 
ултты сол ТэуелЫздкке жеттазетш Идеология мен Кдражат (экономика) дербеспгш уйлес1мге

478
Дандай ЫСКАК?ЛЫ
кел’претш немесе келпре алмай далбасалап кететш саясатка байланысты болмак» - деп 
жазды. Жазушы-драматург Роза Муканова тэу ел азд к тусындагы рухани ем1р1м1здщ жутац- 
дыгы жайлы «Озектеп екш ш тер» («Егемен Казакстан», 04.08.2009) такырыбында ез ой­
ларын ортага салды. Ол орыстардыц Достоевскийд1 эулие керенщцгш айта кел in, б1здщ де 
улыларымызды курметтей бшуге шакырады.Казакта Абайдьщ орны белек: «Абайды nip туту- 
казакты nip туту. Абайга жупну-казакты улт ретшде де, мемлекет ретшде де тану».Роза 
тэуелаздк алганымызбен соган сай eMip cypin жатырмыз ба, улттьщ caHa-ce3iMiMi3 тэуелсьз- 
дтм1зд1 сактап тура ала ма, егемещипмгздщ ецсесш басып, кауш-катер TeHflipin отырган 
кейб1р келене 
13
кубылыстарга карсы куресе аламыз ба деген сауалдар тещрегшде ой козгаган. 
«Бабалардьщ арманы болган тэу ел азд к каламгерге нег басты такырып болмай калды? Элде 
6i3 мундай тэуелаз/цкп ацсаган жок па едк?..» - деп толганады. Жазушы «кешеп армандап 
келген тэуелаз елдщ мацайына ор казьш, опырьш жаткан» жемкорлыкка карсы аяусыз курес- 
ке шакырады. Ойткеш, «Жемкорлыктьщ терюш 6ipey-e3 ултьша жаны ашымау, ез ултын надан 
сезшш, мойындамау, ез ултын езгеден кор керу. 0 з ултьш улт репнде мойындамау» - санайды.
Сапабек Эсшулыныц «Казак жазушьшарыныц кайыршыльщ кушнде» («Казак эдебиеп»,
02.02.2007) атынан-ак 
KepiHin 
тургандай, хальщтьщ 
Kesi, 
кулагы, ce3iMi саналатын калам 
иелершщ мушюл xani когамдьщ проблема ретшде кетершдЬ Халыктьщ рухани кешбасшысы 
болмак тугш кун керушщ e3i киындап кеткен улт зиялыларыныц жагдайы юмд1 де болса 
ойлантпай коймады. Осы макалага орай «Казакстан жастары» газетшщ бас редакторы Мак­
сат Ьшясулы «Казак жазушысы кайыршы болса, и м ю нат?» («Казак эдебиеп», 30.03.2007) -
деп, мэселеш тетесшен койды. Оньщ ойынша, «Бугшде казак ултыньщ алдында улкен-улкен 
Kayin-катерлер тур. XXI гасырда казак улты улт репнде жойылып кету кауш тур. Кулл1 ду­
ниеш жаулаган жаЬандану казак ултыньщ сан гасырлардан сакталган улы енерш о л п р т , 
мэдениетш emipin, тш н жоюга кушш салудай-ак салып багуда». 
MiHe, 
осындай жагдайда 
зиялы кауымныц жеке басыныц емес, улт муддеа ymiH барынша 
Kypecyi 
керек едЬ ею ншке 
орай, олай болмай тур. « 0 з кад1р1нд1 бшмесец, кайыршы болудан баска не амалыц бар, оган 
кiмдi юнэлайсыц?»
К-Омэдш «Кгтап дэуреш e n i ме?» («Казак эдебиеп», 18.07.2008) - деп, осы сауал тещрегшде 
ой козгады. Аягул Мантаева казак эдебиетшщ элеуметпк мэселелерш кетерген «Эдебиетпц 
«алтын гасыры» артта калды ма?» («Казак эдебиетшщ «алтын гасыры» туатынына сенпм1з 
келедЬ>. «Казак эдебиеп», 09.05.2008), «Роман неге окылмайды?» («ТэуелЫздк окьфманньщ 
ойлау жуйесш, танымьш, талгамын озгертп. Кешеп кундылыктар жокка шыгарылып, улттык 
кундьшыктарымызды «бет-пердем1з» 
erin 
ала бастадык». «Казак эдебиетш, 07.03.2008), «Казак 
жазушысын элем бше ме?» («Танымалдылык демеюш, танымал жазушылардыц барлыгыныц 
шыгармаларыныц керкемдк децгеш жогары емес... Казак жазушысыныц элемге танылуыныц 

жүктеу/скачать 31,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: