Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| KepiHic
берген турл1 келецаз кубылыстарды сынай келе «Мойындасак та, мойындамасак та эдебиетте нагыз шындык осы кунге дейш жазылган жок. Тарих пен эдебиет - епз. EKeyi де былыгып жатыр. Жалган тарих жапырагын жайып, жель ciH тартып, туйнектеген жемшке айналган... Тагамды таза, бузылмай сактау yuiiH туз кажет. Когамды пэк, таза сактау ymiH шындык оныц шыркау кепнде самгауы жен. Шындык туз сиякты ащы. Сондыктан оны жактыратын адам аз. BipaK, адамзат ушш, п р ш ш к ушш тагам кандай кажет болса, когам ушш шындык та сондай кажет екенш тубшде амалсыздан мойындайтын кез келедЬ («Казак эдебиеп», 10.11.2006) - деп, каламгерлерд1 шындык ymiH, когамныц тазалыгы ушш куреске шакырды. Акын О.Туржан жаЬандану дэу1ршдеп казак эдебиетшщ, жалпы эдебиеттщ жай-кушне ой ж1бершп. Ka3ip эдебиет «бос уакыттагы ермекке» айналган. Ka3ip «6ip-aK рет окылатын эдебиет» пайда болды. «Каз1рп жаЬан эдебиетшде табигатты суретгеуге жарты бет арнайтын бурынгы стиль жок, Kepicimne, окигалар 6ip сейлемнщ ш н е сыйып кететш табигаттьщ im iH - де 6ipiH-6ipi кимелеп, кейшкерлер тез орьш ауыстырып, шыгарма шпндеп козгалыстар каз1рп жылдамдыкка uiecin отырады. Сол сиякты жаЬандану кезецш ц каламгерлершщ ек п ш де шапшацдьщ дэу1р1мен жанталаса жарысып барады» («Казак эдебиеп», 17.03.2006). Оцайгул «мемлекетгщ элем алдында езш щ ежелден келе жаткан жеке мемлекет, ежелп улт екендтн дэлелдей алуыньщ бултартпас жалгыз факторы - оныц ултгык т ш . Мемлекет т к ту да, мемлекетпк стандарт та, энуран да езгермель Оны кез-келген уакытта 6ip буйрык- пен езгертуге болады. Em6ip патшаныц eni6ip буйрыгымен езгертуге келмейпш - улттык тш» - деп бшедг Ал «сол твдц елпрмеймш деп, жагаласып келе жаткандар - сез майданы- ныц батырлары, ягни, каламгерлер. Сез жэне олардыц жацаша мазмун, бояу табуы - тшдщ елмеушщ басты кепш ...» (сонда). Б.Кэр1баеваныц айтуынша, «Казакстан гылымы, керкем ойы - ежелден-ак элем дк ерке- ниетпен етене сырмшез. Кенеттен узшген сол дэстурд1 пршту - бугшп 6i3re сын» («Казак эде биеп», 16.11.2007). А.Сейшова тэуел азд к тусындагы казак прозасына кез ж1бере отырып «Эдебиет - киел1 енер. Бар гумырын шынайы сез жасауга арнап, дуние жалганныц кызылды-жасылды эле- M im T e p in e H б и к туратын каламгер де тегш емес... Эдебиет - касиетп элем... Ka3ip прозадан repi поэзия мыкты, жазушьшар мемуар жазумен шугылдануда», «окитын роман жок, бурынгыларды оки берген кызык емес», «Эдебиет хаос жагдайында тур», «Нагыз проза ещц жазылмак» деген сиякты эдеби кещ спкп шарлап журген ушкары пш рлер объек- THBTi багалаудыц орнын толтыра алмайды» («Жас казак», 09.06.2006) - деп ойлайды. Тэуелшздк тусындагы казак эдебиетшщ турл1 мэселелер! А.Мекебаевтыц «Окпек желдщ пэрмеш» («Казак эдебиеп», 09.11.2001), Э.Балкыбектщ «Bip сэт эдебиетке де зер салсак» («Казак эдебиеп», 16.01.2004), К-Мукашулыньщ «Кыз Ж1бек Кодарга косылып алгандай» («Казак эдебиеп», 13.02.2004), Б.Мурсэл1мовтщ «Эдебиетп казакша тану» («Казак эдебие- тЬ>, 20.02.2004), А.Сейд1мбектщ «Кара тактага жазуга асыкпайык» («Егемен Казакстан», 28.09.2004), Т.Тебегеновтщ «Казак эдебиеп - элем еркениетшщ кернекп саласы» («Эдебиет 482 Дандай ЫСК/ЩУЛЫ айдыны», 28.05.2005), Ш.Елеукеновтщ «Сулуды суйм ектк - пайгамбар суннеп» немесе эдебиеттен аманат» («Казак эдебиеп», 04.11.2005), Ж.Шэкеннщ «Орыссыз казак эдебиеп жасалмас па ед1?» («Жас казак», 24.02.2006), 0 . Нуршайыковтьщ «Казак эскери эдебиетшщ оты einin барады» («Одебиет айдыны», 24.02.2005), Ш.Кумюбайулыньщ «0згелер балалар эдебиетш тебесше кетеред^ б!зде калай?» («0дебиет айдыны», 17.02.2005), т.б. макалала- рында кещнен козгалды. А.Сейд1мбектщ кецестк кезецдеп эдебиет жайлы niKipi - езгешелеу. Бул кезде шын мэншдеп эдебиет болмады, эдебиет кулдык сипатта болды дегенге карсы ол «Bip акикат- тыц басы ашык, казак халкы дара этнос ретшде тарих сахнасына шыкканнан 6epri уакыт ая- сында мэдени-рухани кундылыктардыц туындауы женшен ец 6ip кунарлы кезец деп XX га- сырды, соныц ш ш де кецестк социалиспк жуйе заманын атауга болар едь.. Нэтижесшде халкымыз XX гасыр аясында гана мэдени-рухани идеалдыц улттык б1ртутастыгына толык кол жетюздг ... Кецеспк ектемшш заманда туындаган рухани дэулепм1здщ бэр1 де астарлы, емеуршд], тыйымдалган мэдениет болар едг.. Ендеше, кецестк Казакстан мэдениен мен зиялыларын кара тактага жазуга асыкпайьщ. Ол да - б1здщ тарнхымыздьщ 6ip парагы» («Еге мен Казакстан», 29.09.2004) - дейдг Профессор Т.Тебегенов казак эдебиетш элем дк децгейде багаланган «элем эдебиетшщ кернекп саласы» («Эдебиет айдыны», 28.05.2005) - санаган. Одебиеттану гылымындагы казак эдебиетшщ осындай дэрежеге жету1, бар жаксы ка- сиеттер1 орыс эдебиетшен уйренудщ аркасында деген кецестк кезенде калыптаскан «каги- дага» орай «Орыссыз казак эдебиен жасалмас па ед1?» - деген сауалга Ж.Шэкен «Б1здщ тел эдебиен м1зд1 ез1м1зге кайтарып алатын кез1м1з жетй, оныц атасы да, батасы да - казак; Казак эдебиеп кашан да тек казак ултыныц эдебиеп болып кала бередг Оган орыстыц шапанын жапканмен, кап-кара мойылдай кезш ешкашан кекшш туске езгерте алмаймыз. Казак тек ез ушмен гана казак!» - деген жауап усыныпты. Эдебиетке жацадан келш жаткан жас толкынныц аяк алысы, шыгармашьшьщ проблема лары жайында Э.Балкыбектщ «Ак булт керсен, сэлем айт» («Казак эдебиеп», 29.06.2001), Л.Коныстыц «Оньщ журеп эдебиет деп согады» («Казак эдебиеп, 12.08.2005), «Ацсагандай ш- сш кептен сур еттщ...», немесе талант пен талантгы окырманды калай ажыратамыз?» («Казак эдебиеп», 09.03.2007), С.Нуралыкызыныц «Нарцис калам мен постмодерндк тш ш » («Казак эдебиет!», 25.12.2008), т.б. макалалары жарияланды. Буларда тэуелазд к дэуфшдеп эдебиет- т1ц езш дк ерекшел1ктер1, оныц жекелеген екшдер1, туындылары хакында пш рлер айтылды. «Жалын» журналыныц «Кулд1бадам» айдарында «Казакстан» (К-Бшэл.Бас ютаптагы быльщтар. «Жалын», 2009, №7), «Жепсу» (НДазыбекулы. Кецшпздктен кеп нэрсе булшген. «Жалын», 2004, №9) энциклопедияларында кеткен кемшшктер катты сынга алынды. Сынал- ган кемшшктердщ деш казак эдебиетше ткелей катысты болды. О.Акжтттщ «Гасыр акымакшылыгы немесе «Кершкел акьш-гальм» Кектэндшщ балдыр- батпактары» да «Жалынныц» (2004, 2) «Кувдбадам» айдарында жарияланган. Келемд1 ма кала Хамза Кектэндшщ (акын 0м зе Калмырзаев) «Аспан мен Даланыц терт умытылган та рихы» атты ютабында айтьшган кейб1р пшрлердщ дэйеказ екендптне арналган. Осы юта- бы шыкпай турьш-ак «Мен Шынгысханныц Ka6ipiH таптым» - деп, жар салган Кектэндшщ, xi- ресе, Шыцгыс хан туралы жазгандарыныц гьшыми непзаздш не окырман назарын аударады. «Мацка тебет неге эупшдейдще?» («Казакстан», 01.05.2008), С.Арынулы Р.Отарбаевтьщ «Казак эдебиет!» газетшде жарияланган «Ыстык кел» атты элегиясын катты сынга алыпты. Автор Р.Отарбаевпен жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|