Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| niKip
айтканда, 6ip нэрсеш жокка шыгару, 6ip жазушыны мулде icKe алгысыз етш тастау дегенге мен о бастан карсымын... Ушшилден, эдебиетте кеп жазганды кесем керу, анау-мынау сыйлык, атак дегецщ ке- 6ipeK алгандарды нагыз жазушы деп багалау да шартгы дуние... Тертшппден, эдебиеттеп жас жазушы, жасамыс жазушы, кыз-келшшектер поэзиясы, ж т т ге р прозасы деп, белш-жарып, эркайсысына айдар тагып, соган орай n k ip айтуга да ке- л к у киын... Эдебиетте 6ip-aK кредо бар: ол - шын мэншдеп керкем шыгарманы дуниеге экелу». Ол осы жуйеге суйене отырып, (йрсыпыра жас прозашылардыц шыгармашылыктары хакында кыска да нус ка пш рлер бшдаршть Мысалы, «Мен Жусшбектщ 1995 жылы жарык керген «Жансебш» атты повестер мен эцпмелер жинагынан ете жинакы, сайдыц тасындай жуп- жумыр, кылаусыз таза дуниелер керем. Талаптан Ахметжановтыц «Тума» жинагынан ту- мадай мелд1р сез1мд1, кьшаусыз тунык ойды, Аскар Алтайдыц «Кыр мен кала хикаяларьшан» 6ip ce3iH артьщ ж1бермейтш сезге сырдац, ойга жомарттьщты, Максот Ы мулыныц «Аяк- талмайтын эцпмесшен» элеуметтк терец толганыстарды, Талгат Кецесбаевтыц «Кызгыш ку- сынан» эр сейлемд1 баскаша жазсам, эр сез1м е ш к тге уксамаса екен деген формалык isfle- шстерд1, Эдшбек Сальщбайдыц «Нартайынан» ж1бектей есшген жумсак ыргак пен балалар эдебиетше тэн сез1м тазалыгын, Нургали Ораздыц «Казыгурт окигаларынан кай жагынан да ерте калыптасып улгерген жазушыны ацгарганмьш» - деп, эркайсысыныц езш д к колтацба- сын, шыгармашылык болмысын дэл айкындап бере алган. Роза Муканова мен Айгул Кемелбаеваны мен эдебиеттеп кубылыс деп еш кысылмай ай та аламын. Ал Айгул Кемелбаева... баспасезде жарияланган шыгармаларымен-ак кепшшкке танылган жэне сирек кездесетш талант ретшде багаланган жазушы» - деп, екеушщ шы- гармашьшьщтарын оц багалайды. Осындай ретпен Д.Амантай, Э.Ыбырайымов, Д.Рамазан, Д.Куат, М.Омарова сиякты жас прозашылардыц шыгармашыльщтарынан жаксы ньнпандар керш, олардыц болашактарына деген ньщ сешмш бищрген. Казак прозасыныц турл1 мэселелер 1 Б.Майтановтыц «Каскыр жэне элем заццылыгы» («Жулдыз», 2001, №1), «Алгашкы казак романдарындагы модернистк назар» («Казак эдебие- Ti», 25.12.2008), «Кешпкердщ эрекет философиясы» («Казак эдебиеп», 30.12.2005), «Суреткер тшшщ айшыгы жэне эпитет» («Жулдыз», 2007, №9), Д.Исабековтщ «Жарты жьш сайын роман шыгатындыгына кайранмын» («Казак эдебиеп», 19.02.2002), Т.Эсемкуловтыц «Тарихты сау- дага салмайьщ» («Жулдыз», 2002, №1), «Ka3ipri казак прозасыныц кекжиеп» («Казак эде- Эдеби сын тарихы 501 биетЬ>, 01.07.2005), А.Кемелбаеваньщ «Оралхан Бекей эцпме жанрында» («Казак эдебиеп», 15.08.2003), «Эуезов жэне фольклор» («Казак эдебиеп», 04.02.2005), Д.Рамазанньщ «Керкем эдебиет керксгаденш бара жаткан сиякты» («Казак эдебиеп», 24.10.2003), С.Кирабаевтыц «Дэу1р шындыгынан тыс эдебиет жасалмайды» («Казак эдебиеп», 25.02.2005), Л.Коныстыц «Оньщ журеп эдебиет деп согады» («Казак эдебиеп», 12.08.2005), Г.Шрэлиеваныц «Жанр жэне жауапкершшк» («Казак эдебиеп», 07.10.2005), М.Оразбектщ «Каламгер санасы жэне символдьщ образ» («Казак эдебиеп», 21.10.2005), Л.Мусалынын «Казак эдебиетшдеп бер- не-символ» («Казак эдебиеп», 03.03.2006), Ж.Шэкеннщ «Жастар шыгармашылыгында поэ зия бик, ал проза» («Казак эдебиеп», 02.02.2007), Р.Муканованьщ «Керкем сез кенерген сез ге айналмасын десек» («Эдебиет айдыны», 29.11.2007), т.б. макалаларында сез болды. Эдебиет - сез eHepi. Онер туындысын шын шебер гана жасай алады. Суреткер де сез енершщ хас me6epi болуы керек. «Шеберл1ктщ туп атасы - талгам. Талгамы б и к жазушы ешкашан арзанга алданбайды. Ол эр эцпмесш гана емес, эр сейлемш, r im i 9p6ip сезш талгам таразысында он елшеп, он niniin, шын тэуштщ кара команда бабымен кайнатып елпрген сынабындай кара сезд1 кеиректе эбден кайнатып барып, шн кандырып, илеуш тауып, асау пркестерд1 жуасыткан сынаптай еркше оцай кещцрш, самгау бшкте сап тузеген тырналар- дыц сулу пзбепндей пзшген акаусыз сейлемдерден rip i бейне, сурет жасап шыгады». Бул сездерд1 «Бикке бетгеген ушеу» атгы макаласында жазушы Исабеков айтты. Дулат «Казак прозасы жайлы сез бола калса, ен эуел1 кешнп толкын эдебиетше деген кецш толмастьщ байкалып жатады. Оныц да жеш бар секивд. Эдебиетпен айналысу соцгы кезде ерккеннщ ермегше айналып, том-том романдар, кулаш-кулаш энпме, повестер шыга бастады. Ютап кеп, жазушы жок, елец кеп, акын аз заман кепи басталды» - дей келш, «Туй- ciriM алдамапты. Арзанды куып, арам тер болмай, таза э д е б и е т гана мансук еткен, умтыл- са, бшкке умтьшып, керкемдк элемшщ шьщына талпыньш келе жаткан шынайы жазушьшар, кудайга шук1р, баршылык екен» («Казак эдебиеп», 27.12.2008) - деп, ез1 шыгармаларын окып суйсшген уш жазушы - Ракымжан Отарбаев, Аскар Алтай, Нургали Ораз туындыла- ры хакында жэне жылы леб1з бшд1рген. Ymeyi туралы niKipiH «олар шеберл1ктщ азапты жолына ещц тусп. Юм сол азапка тезе бшед^ шыдай бшед1 - оны келешек керсетер» - деген оптимиспк тонда аякталган. Казак прозасы жайлы кунарлы ойлар прозашы жазушьшардыц турл1 мерейтойларына орай жазьшган макалаларда да айтьшып жатты. Осы кезде казактыц улы жазушысы М.Эуезовтщ 110 жылдьщ мерейтойына орай жазылган макалаларда улы суреткердщ шыгармашылык болмысы жан-жакты ашьша тусп. М.Эуезовтщ 100 жылдыгына орай еткен халыкаральщ симпозиумда Н.Оразалин (Азаттьщ рухыныц алтын адамы) мен О.Сулейменовпц сейлеген сездерш (Эуезов шыцы) «Эдебиет айдыны» (27.09.2007) газеп кайта басып шыгарды. Нур лан жасаган баяндамадагы «Эуезов - казак болмысы мен мшезшщ гажап айнасы, казак ем1ршщ кец тынысты керкем эдебиет пен керкем енердеп к е л к п кесюш, кайталанбас полотносы, реалды шындыгы, кемецгерлк Kecreci. 03i туган ултын бар артык-кем1мен шпнен уцги отырьт тану, зерттеу, соны езше гана, ягни казакка гана емес, жумыр жердщ улы тесш жайлаган кез келген ултка, кез келген жумыр басты пендеге TyciHiicri ете отырып, таныту - Эуезов элемшщ сикырлы да сырлы купиясы» - деген жолдарга редакция окырман назарын аударыцкырапты. Мемлекеттк сыйлыктыц nerepi Д.Досжан «Эуезов - эдеби тшм1здш бас C9yneTmici» ат ты макаласын 1929 жылгы 19 сэу1рде КирЦикке жэне Орталык Партия комитепне Казак- станнан тускен арыз-хаттан уз1нд1 келпруден бастапты. Онда Мэскеуде шьщкан «Эдебиет энциклопедиясында» М.Эуезов туралы «Ол Ka3ipri замандагы аса кернект! жазушы, оныц керкем шыгармалары тангажайып дэдщпмен жэне тарихи шындыгымен дараланды деген бага бершгенше Kenicnefi, оны ултшьш деп айыптаган. Эцпмеш осылайша бастаган Дукенбай осы такырыптагы ез ойларьш ары карай жалгастырган. Дукенбай жазушы Мухтар жазушыныц бес турл1 жазушьшьщ ерекшелитне назар аударьш, айрьщша атайды. Олар: «такырып тандауыныц ез!мен-ак шьшайы суреткерлшке ауадай кажет тангажайып дэдщкке кол жетозда»; «эр кешпкерда эдебиет аренасына ез шындыгымен шыгаруы»; «сез курамыныц, тш д к бояуыныц байлыгы»; «М.Эуезовт1ц 6i3 таныган реализм1»; «тарихи шындыгы» («Жас казак уш», 05.10.2007). Автор Эуезов шыгармашьшыгыныц осы бес турл1 ерекшелит тещрепнде тущымды ойлар айта бшген. Солардыц кейб)реулерш келпре кетейк: «Эуезовпц тш элем1 - idcire ертеп елшен ест1лгендей соншама алые, алые та болса жакын, журекке жьшы, ойга азык. Толкын-толкын 502 Дандай ЫСК/1Ц¥ЛЫ больш келетш оралымы, гажайып сырлы унасымы, льщсыган iniici уйкасы бурын-сонды еш- к1м колданып кермеген жакуттай жаркыраган жарасымы эл1 кунге мына б1здерд1 тацкалды- рып, тамсандырумен келедЬ>; «М.Эуезовтщ тш оралымы - ешкандай жазушымен салыстыруга келмейтш езгеше езек- ri кубылыс»; «Эуезов шындыгы, Эуезов суреткерлт, сулу торы аттай Эуезов толгаган казактыц кай- магы бузылмаган Tmi - мандайымызга устаган тем1рказык icneiri» (сонда). ¥лы суреткердщ шыгармашылыгы ешуакытга есюрмейдь Эр урпак оган ез заманы биптнен келш, багасын жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|