Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| 6. ПРОЗА ПАЙЫМДАРЫ
EKi мыцыншы жылдарга карай, токырауда калган казак эдебиеп жандана тускендей болды. Эдебиетпен 6ipre оныц сыны да козгала бастады. Баспасез бетшде жацадан шыккан итаптар жайлы жазылган рецензиялар шыгып жатты. Ш .Муртазаныц «Романга 6eprici3 повесть» («Казак эдебиет!, 26.01.01, в.Аскардыц « 0 р Алтай мен кайтешн бшпщц» туралы), Б. Алдамжаровтыц «Соцгы парыз» - кай парыз? («Жулдыз», 2001, №4; Э.Нурпешсовтщ романы жайлы), НАкышевтщ «Казак солдатын» кайта окыганда» («Жулдыз», 2002, №5), К-Мэдабайдьщ «Мыцдардыц журегшдеп муц» («Егемен Казакстан», 20.10.2004, Р.Муканованьщ «Муза» юта- бы туралы), Э.Ыдырысовтьщ «Еашыктык жайлы ерек туынды» («Казак эдебиеп», 29.07.2005; Э.Нуршайьщов), Л.Мусалыныц «Абай жолы» роман-эпопеясыныц керкем бейнелеу жуйесЬ) («Эдебиет айдыны», 27.09.2007), Ш.Елеукеновтщ «Адамзат, ещц сен оян» («Казак эдебиеп», 06.07.2001; Э.Нурпешсовтщ «Сощы парызы»), «Ай мен Айша» («Эдебиет айдьшы», 04.10.2007; Ш.Муртазаныц осы аттас noeeci жайлы), Г.Шрэлиеваныц «Казак прозасыныц кешбасшысы» («Эдебиет айдыны», 15.11.2007; М.Дулатовтыц «Бакытсыз Жамал» романы хакында), КЭб- дезулыныц «¥лт тагдырын толгаган» («Жулдыз», 2007, №7;С.Елубайдыц «Ак боз уй» рома ны жайлы), «Философиялык проза» («Казак эдебиеп», 11.07.2008; Е.Еамнщ штабы туралы), Б.Майтановтыц «Абайдыц жумбагындагы ажарлау сез» («Казак эдебиетЬ), 28.03.2008; Р.Ток- таровтыц романы), С.Асьшбектьщ «Килы заманныц» таглымы» («Казак эдебиеп», 22.08.2008), т.б. рецензия, рецензия-зертгеу макалаларында жекелеген шыгармалардыц керкемдк элем! ар найы эцпме болды, жацалыгы, к ем п и л т хакында niKip айтылды. М.Эуезовтщ атакты роман-эпопеясыныц керкем дк керйисш бугшп кун кез1мен шолган А.Мусалы «Абай жолыныц» элемше енгенде, керкем сез муражайын тамашалагандай, казак сез1н1ц кубылган, турленген талай улгшерш танып, лэззатка беленесщ» («Эдебиет айдыны», 27.03.2007) - дейдЬ Романныц сырлы элемшдеп символдар жуйесше уцшген зерттеупп 6ip- сыпыра кызгылыкты байкаулар жасай алган. Шыгарманьщ соцындагы шынар бейнес1 жайлы «автор бул образ аркылы Абай eMipiHiH букш мэн-магынасын, ем1ршендкш, оныц идеялары мен шыгармашылыгыныц гумыры мэцгш к екенш айткысы келгенш керем1з. Шынар агашы- ньщ гумьфы космос гумырындай мэцгшк больш, ол эркашан кайта туьш, еркендеп, табигатпен жарасым тауып отьфса, Абай гумьфы да казак ултымен 6iTe кайнасьш, жарасып, эркашан улт Эдеби сын тарихы 499 санасында жащырып, кайта туып, жасарьш отыратын елмес гумыр екенш жалгыз символмен бейнелеп бередЬ> (сонда) - деген ой тушить Ш.Елеукенов Э.Нурпейковтш «Сонгы парыз» романыньщ соны сипаттарын эцпмелей отырып, жогары багалаган: «Сез жок, Ka3ipri казак эдебиеп айналдырган 6ip гасыр ш ш де идеялык-керкемдк сапасьш больш кермеген дэрежеде арпырды. Ол енда адамзат юше араласып, тэуелаз дауысын галамдьщ аукымда кетеруде. Аударма ici жолга койьшса, ескелец казак эде биеп элем дк эдебиетке косар мьщты улесш мойындатары хак. Эбд1жэмш Нурпешсовтщ жаца романы - бул айтылганга елеуш дэлел. Ойткеш, оньщ e3i елеутп эдебиетке жатады. Казак керкем сезшщ бул табысы осы замандык формасымен де, керкемдк парасапылык куатымен де кымбат. Халыкаральщ аренада уялмай усынар мулюм1з» («Казак эдебиеп», 06.07.2001). Лира Коныс жас жазушы Дидар Амантайдьщ «Шайыр мен Шайтан» романы жайлы: «Ро ман - эдеби эд 1 с-тэалдерд 1 сэтп колданган бес каруы бойына сай, гарыштык-пэлсапальщ турде жазылган, ез шама-шаркынша толганта бшетш трагедиясы да бар тамаша дуние... Жалпы «Шайыр мен Шайтанды» казак эдебиетшщ тэуелаздж алган жылдардагы елеуш же- Hici деп карастыруымыз лэз1м. Д.Амантай шыгармашьшыгы эдебиет тусшд1рушшер1 ара сында ез багасын толык ала алган жок, тек белгш аудиторияларды мойындатумен гана шек- телш келедг Кай аспектще карастырмак болсак та улкен теориялык ойларга аркау болатын шынайы творчество» («Казак эдебиеп», 31.10.2003) - деп жазыпты. Д.Амантайдьщ «Гулдер мен ютаптар» романы жайлы да кайшылыкты пш рлер кершдг Дэстурл1 эдебиетпц еюлдер1 Дидарды жазуы керкем емес, т ш касац, бейнелеу1 бггпеген, ойы булыцгыр, керкемд1кт1ц зандылыктарын сактай бермейд1 деп сынады. Мысалы, Д.Исабеков «Гулдер мен ютаптар» жайында «Оны роман деп айтатын болсак, онда букш дуние романга деген кезкарасын езгерту керек. Жэне оны роман деп айтуга да болмайды. Мэселен, жазу шы тугастай 6ip бетке гулдердщ атын терш жазыпты. Осыны да роман деп агауга бола ма?» («Азамат», 7-13.04.2006) - деп, романды онша кабылдай бермегенш бпвдрдг Дидардыц осы романы жайлы арнайы niKip жазган Г.Бельгер «Оз басым, Дидарды тац- гажайып кайталанбас адам, досым Аскар Сулейменовке уксатамын. Журт оныц да курде л i дуниетанымын тусшбеген, кезшде оны тугырга турады, сэнденш-нэштенед1 деп айыптай- тьш» - дей келш, «Дидардыц романында тамаша байкагыштыктыц ynrmepi, encip сентенция- лар шашырап тускен ойлар мен афоризмдер кеп. Бундай романды асыкпай жай оку керек, ойланып, толганып оку керек. Кайталап айтамын, Дидар сипатгамайды, керсетеда. Керкемдемейда - жаратады... Ол окыр- манньщ 6ipre ойласу кабшетше сенед1, оньщ езшше толгануьша, тужыруына жол береда. Оньщ бейнеленувде кещспк, лифт кеп, Хэмингуэйдщ «Айсберпмен» ундесш турады» («Азамат», 7-13.04.2006) - деп, аса жогары багалады. Ол Дулат сынаган гулдер туралы «Гул руха ни 1здешсте журген жанныц 6ip кыры болып табылады... Гулдер сез1мтал ойды тудырады. Олар - ерк1ндш пен жалгыздыктыц символы» (сонда) - деп, туспадршп. «Казак эдебиеп» (25.12.2008) газетшде «Керкемдш купиясы» айдарымен жарияланган «Куланныц ажалы» калай жазылды?» бершу, жазылу формасы жагынан езгеше. Bip такы рыппен ею жазушыныц - К-Ыскак пен С.Асьшбекулыныц Акан Нурмановтыц «Куланныц ажалы» туралы nkipnepi катар б ерш п п . Ек1 каламгер де ем1рден ерте кеткен каламгердщ романын аса жогары багалаган. Калихан Аканныц осы шыгарманы алгаш колжазба куйвде окыгандагы эсерш баяндаса, С.Асылбекулы шагын талдауында роман туралы «BipaK Акан Нурманов кептеген совет жазушылары, оныц ш ш д е казак совет жазушылары сиякты сол кездеп тоталитарлык-социалиспк когамды жырлап, соныц жепспктерш мадактау ушш емес, улттык сана сез1мшде ешш бара жаткан халыктыц рухын кайта пршту ушш осы романды жа зып 6i3re калдырып Kerri. Сондыктан да осы шыгарманы мектеп жэне жогары оку орындары- ныц багдарламасына eHri3in, халык эдебиетшщ тарихында ерекше орын алатын айтулы шыгармалар катарына койып, гылыми зерттеулерде осы романньщ стилистикасын, поэтика- сын, керкемдш ерекншпктерш, идеяльщ кабат-кабат кыртыстарын ашуга умтьшуымыз ке рек» - деген усыныспен niKipiH тиянактапты. Казак прозасыныц жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|