Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган

198
Дандай ЫСК4%¥ЛЫ
зертгей келш, оныц тш мэдениетш, сез колданылу ерекшелшн аса жогары багалады. Абай 
поэзиясыныц т ш н «ец керкем, ец алдагы тш, Абайды казак тш н щ энциклопедиясы деп то­
лык айта аламыз» («Эдебиет жэне искусство», 1940, №12, 61-6.) - деген 
niKip 
бщщрдь «Эде­
биет жэне искусство» журналыныц 1940 жылгы тогызыншы саны тугелте жуык Абайга ар- 
налды. Е.Ысмайыловтыц «Кемецгер Абай» макаласымен ашылган басылымда Абайдыц 
жарияланбаган елендершен, Онегиннщ екшпп хаты, акынныц жумбактары, гаклия сездер1, 
накыл сездер!, Уасила Абайкызыныц, Абайдыц келшЬ акын Эубэюрдщ эйел
1
Кимаштыц 
естел1ктер1, Абайдыц акын шэюрттер1 Эубэюрдщ, Эсеттщ, Нармамбеттщ елендер1 бершген.
Абайдыц туылганына жуз жыл толуына орай акын мурасын игеруде кыруар жумыстар 
аткарылды. 1945 жылы акынныц академиялык толык жинагы басылып шыкты. Ютап 
С.Мукановтыц «Абай - казак халкыныц улы кемецгерЬ) атты келемд1 зерттеу1мен шыкты. 
Баспасез бетшде жарияланган Турагул Абайульшьщ «Экем туралы» («Социалиспк Казакстан»,
1945, 15 тамыз), К А м анжо л о вты ц «Абай шыгармаларыньщ аудармасы» («Социалиспк Ка­
закстан», 1945, 22 желтоксан), М.Эбд1халыковтыц «Абай - казак халкыныц дацкты акыны 
жэне агартушысы» («Казакстан большевип», 1945, №3), М.Эуезовтщ «Абай ецбектершщ 
бшк нысанасы» («Социалиспк Казакстан», 1945, 18 тамыз), М.Эуезов пен Б.Кенжебаевтыц 
«Абай - казак халкыныц улы акыны» («Социалистк Казакстан», 1945, 15 мамыр), К-Жу- 
малиевтыц «Керкем тш женшдеп Абайдьщ кейб1р жацалыктары» («Социалистк Казакстан»,
1945, №134), Б.Кенжебаевтыц «Абайдыц кара сездер!» («С оциалистк Казакстан», 1945, 
15 тамыз), «Акын Абай» («Лениншш жас», 1945, 1 кыркуйек), Т.Нуртазиннщ «Абай жэне 
орыстыц классик эдебиетЬ) («Майдан», 1945, №2), Н.Сауранбаевтыц «Абайдыц элеуметтк 
кезкарасы» («Майдан», 1945, №2), «Абай - жаца керкем эдебиеттщ атасы» («Социалистк 
Казакстан», 1945, 27 наурыз), М.Сильченконыц «Казактыц дацкты агартушы акыны Абай 
Кунанбаев» («Казакстан большевип», 1945, № 1-2), Э.Тэж1баевтыц «Абайдыц лирикасы 
туралы» («Майдан», 1945, №2), «Абай жэне казак эдебиет!» («Социалиспк Казакстан», 1945, 
19 тамыз), Л.Хамидидщ «Абайдыц музыкалык мурасы» («Социалистк Казакстан», 1945, 
26 тамыз), Т.Шойынбаевтыц «Абайдыц казак тарихына кезкарасы» («Майдан», 1945, №2), 
Е.Ысмайыловтыц «Абайдыц елец курылысы туралы» («Социалистк Казакстан», 1945, 12 
тамыз), «Абай елендершщ сулулык, эуездшк ерекшелкгерЬ) («Социалиспк Казакстан», 1945,
14 тамыз), «Абайдыц керкем сез шеберл1ктерЬ> («Социалиспк Казакстан», 1945, 22 тамыз) 
секвдц жарияланымдар абайтанудыц кекжиегш кецейте тусп. Абай шыгармалар жинагы- 
ныц шыгуына орай Э.Токмагамбетовтщ (Абайдьщ уш ютабы // «Социалиспк Казакстан», 1945, 
31 шшде), С.Телешовтыц (Абай Кунанбаев // «Социалиспк Казакстан», 1945, 18 кыркуйек), 
езбек тш нде басылуына байланысты С.Телешовтыц (Абай елецдер1 // «Социалистк Казак­
стан», 1945,19 тамыз) рецензиялары жарык кердь
Абай мурасына арналган макалалар келемд1 зерттеулерге уласып, абайтанудыц гылыми- 
зертгеушшк, эдеби-теориялык децгеш арта тусп. 1945 жылы жарык керген М.Эуезов пен 
Б.Кенжебаевтыц «Абай - казактыц улы акыны», М.Сильченконыц «Абай» атты ютапшала- 
ры осы саладагы гьшыми (здешстердш нэтижесшде туды.
С.Мукановтыц «Абай Кунанбаев» монографиясы - кешндеу басылып шыкканымен де 
Абайдыц туылганына жуз жыл толуы карсацында жазылып б1ткен болатын. Оныц 
Heri3ri 
мазмуны С.Мукановтыц сол кезде жариялаган макалаларында, акын шыгармашылыгына 
арналган турл1 жиындарда сейлеген сездершде, жасаган баяндамаларында журтшьшыкка 
маглум етшд1. Солай бола тура Сэбит бул ецбегше ерекше мэн 
6epin, 
эл1 де жет1лд1ре тусу 
максатымен жариялауга асыкпаган сиякты. Жалпы Абай такырыбы С.Мукановты эдебиетке 
араласа бастаган кезден-ак бейтарап калдырмаган. Жазушыныц Абай туралы пшрлершен 
абайтану ш1м1н1ц, одан калды букш казак эдебиеттану гылымыныц даму эволюциясы айкын 
кершед
1
. «Кара тактага жазьшып калмацдар, шешендер!» («Ецбекпл казак», 1923, 1 наурыз) 
атгы атышулы макаласында Абайды устем таптыц екшне жаткьвып, саяси кьфагьшык таныткзн 
Сэбец отызьшшы жылдардьщ езшде-ак «Абайды тану жолындагы пшрлер» («Казак эдебиеп», 
1934, 29 караша), «Абай - халык акыны» («Эдебиет майданы», 1937, №4, 5) макалаларын жаз- 
са, Абайдыц жуз жылдыгында «Абай - казак халкыныц улы кемецгерЬ) (Ютапта: Абай Ку­
нанбаев. А., 1945) - деп танып, б щ ц ; акын туралы келемд1 зерттеу ецбеп 
eMipre 
келд1. 
С.Мукановтыц «Абай Кунанбаев» атты зерттеу1 кьфкыншы жылдардагы казак эдебиеттану 
гылымы шыккан бшк белестердщ санатында саналады.

Эдеби сын тарихы
199
«Абай Кунанбаев» монографиясында автор «Абайды ез заманымен тугае керсетуд! кез- 
дейпнш» (С.Муканов. Тавдамалы шыгармалар. 16-том. А., 1980, 169-6.) ескерткен. Ол 
ушш «Абайдьщ ага тегш де ез eMipiH де, акындык; таланты мен шеберхпгш де, оку-бшмш де, жалпы 
адамдык, ез ултыньщ пшрлерш де, ем1рщдеп, шыгармаларындагы куш п иэ элаз жактарын 
да тугел камту» (сонда, 187-6.) максат тутылган. С.Муканов ушш «Абай сез жок, улттьщ, казак 
ултыньщ акыны, 
6ipaK 
тар магынасындагы улт акыны гана емес, кец магынасындагы улт акыны, 
ягни шыгармаларында ез улты казактыц турмыс шындыгын ашу аркылы ол ез заманындагы 
жалпы адам баласыныц турмысьша тэн шындыктарды да ашады» (сонда, 185-6.), «Абай - зор 
Kici. Ол - зор акын да, зор ойшыл да, зор когамшыл да, зор куресшш де» (сонда, 186-6.).
Монография «Абайды тану туралы», «Абайдыц ата-теп», «Абайдыц 

жүктеу/скачать 31,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: