Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| Эдеби сын тарихы
195 1941, 4 кыркуйек), С.Мукановтыц «Отан коргауда мацызы зор поэма» («Социалиспк Ка закстан», 1941, 10 тамыз), Е.Ысмайыловтыц «Kasipri поэзияда отан коргау такырыбы» («Эдебиет жэне искусство», 1941, №5), «Согыс кез1ндеп казак поэзиясыныц жайы мен мш- деп туралы» (ССРО FA Казак филиалыныц Хабарлары. Тш жэне эдебиет сериясы. 1944, 1-ютап), «Батырлык жырларда Аманкелдшщ бейнесЬ) («Социалиспк Казакстан», 1944, 14 маусым) казак эдебиепндеп согыс такырыбын карастырып, дэу1р талабына ун косты. Кенесары козгалысыныц эдебиетте бейнелену1 жайлы ецбектер керш дт К.Бекхожин «Кенесары-Наурызбайдыц эдебиеттеп бейнелерЬ> («Эдебиет жэне искусство», 1941, №5) атты макала жазды. Онда Кенесарыны «ез халкыныц шын магынасындагы патриот улы» деп багалап, осы козгалыска байланысты туган Нысанбайдыц, Доскожаныц, Ky;iepi Hiir, Доскейдщ, Саядшдвд, Иманжанныц елендерше токталды. К-Жумалиев 8-9 кластарга арнал ган оку куралдарында «Кенесары Касымов жалпы халык муддесш жэне казактыц тэуелаз- д т н коргап калу максатын кексед!» (К-Жумалиев. «Казак эдебиеп», А., 1943, 229-6.) - деп жазды. Ал Кенесары туралы кезшде (Ирнеше рет Tepic пш рлер биццрш келген С.Муканов тыц ез1 Кенесары «казак халкыныц тэуелаздш ymiH куресп». «Кенесары мен Наурызбай бастаган халык кетерш а - Россия патша ушметшщ казак даласын отарлау саясатына карсы шыккан кетерш с» (С.Муканов. Казактыц XVIII-XIX гасырдагы эдебиетш щ тарихынан очерктер. А., 1942, 83-88-66.) - деген гылыми непзд1 тужырым жасап, жогары багалады. Казактыц бай ауыз эдебиетш зерттеу батырлар жырынан басталды. И.Есмагамбетовтыц «Батырлар жыры казак тарихыныц аныктаушысы» («Эдебиет жэне искусство», 1940. №4-5), Б.Кенжебаевтыц «Кобыланды батыр» («Эдебиет жэне искусство», 1940, №12), Э.Маргулан- ныц «Геройлык жыр тудырудыц 6ipiHiui дэу1рЬ> («Эдебиет жэне искусство», 1941, №1) т.б. жарияланды. Б.Кенжебаевтыц «Казактыц epTermepi туралы» («Эдебиет жэне искусство», 1940, №1) макаласында олардыц тегше, кайдан, калай шыгып, таралганына уцщц. Оньщ казак эпосы туралы б!рнеше 3eprreyi жарьщ кердт Ол «Казактыц халык эпосы туралы» («Эдебиет жэне искусство», 1939, №2) макаласында эпос теориясына терецдеп барды. Бейсекецмен niKip жарыстырган M.Fабдуллиннщ «Халык фольклоры жайында» («Казак эдебиеп», 1940, 28 кацтар), Э.Маргуланныц «Эпос жыры туралы» («Лениншш жас», 1940, 31 шшде) макала лары шыгып, мэселенщ анык-каныгын аньщтай тусп. «Едке батыр» жыры туралы Б.Кенжебаев («Эдебиет жэне искусство», 1940, № 7-8) пен К-Жумалиев («Эдебиет жэне искусство», 1941, №3) niKip алысты. Буларда жырдыц тарихи деректерге жакындыгы, турл1 нускаларыныц ке п п п , баска эпостардан е зш д к ерекш елк- Tepi керсетшдт M.Fабдуллин (Кобьшанды батыр // «Эдебиет жэне искусство», 1940, №3) мен Б.Кенжебаев («Кобыланды батыр» туралы» // «Эдебиет жэне искусство», 1940, №12) «Кобыланды батырдыц» тарихи Heri3i хакында сез козгап, ол тарихта болган ба, болса кай заманда eMip сурген деген сауалдарга жауап }здейдт Казак эдебиетшщ тарихын зерттеу мэселеа согыска деш нп дэу1рде-ак кетерше бастаган болатын. Оныц алгашкы адымдары М.Эуезовтыц («Эдебиет тарихы», 1927), С.Сейфуллиннщ («Казак эдебиеп», 1932), С.Мукановтыц («XX гасырдагы казак эдебиеп», 1932) ецбектершде жасалынган болса, М.Батгалов пен Сильченко «Очерки по казахскому фольклору и казахской литературе» (1933) атты ютабында казак эдебиетшщ тарихын шын мэшнде, Ыбырай мен Абайдан бастады. Ыбырайды миссионер, Абайды феодал деп сыцаржактыкка урынды. Казак эдебиетшщ тарихын жасау туралы арнайы макала жазган Е.Ысмайылов оны те- мендепдей жуйемен карастыруга усынды: 1 6eniM - казактыц фольклоры, 2 бел1м - X V III- XIX гасырдагы казак эдебиеп, 3 бел1м - XX гасырдагы казак эдебиеп (Е.Ысмайылов. Ка зак эдебиетшщ тарихын жасау туралы // «С оциалистк Казакстан», 1938, 3 кыркуйек). Б.Шалабаев та кейб1р ескертпелер айтканымен де непзшен Есмагамбеттщ усынысын колда ды (Б.Шалабаев. Казак эдебиетшщ тарихын жасаудагы кейб1р принциптер туралы // «Эдебиет майданы», 1938, №11). К-Жумалиев осы мэселеге арнап «XVIII-XIX гасырдагы казак эдебие- п туралы» («Эдебиет жэне искусство», 1940, №9) макаласында казак эдебиетшщ тарихы он сепзшип гасырдан басталады деген багытты устанды. Осы мэселеге катысты Б.Кенжебаев арнайы макала жазды. Ол казак эдебиетшщ тарихын дэу 1 рлерге белуге арналган ецбектерде гылыми, тарихи непздер жепспей жаткандыгын керсепп, ез жуйесш усынды: 196 Дандай ЫСКАКУЛЫ «Bipimui - казак хандыгы тусындагы эдебиет. Ягни, XVIII гасырдыц акырына дейш п эдебиет. Ешшш - XIX гасырдыц алгашкы жартысындагы эдебиет. YiniHiui - XIX гасырдыц екшнп жартысындагы эдебиет. Терншш - XX гасырдыц алгашкы 20 жылындагы эдебиет. Бесшин - Кецес эдебиеп (Б.Кенжебаев. Казак эдебиетшщ тарихы туралы // «Социалис т к Казакстан», 1941, 15 маусым). Бейсекецнщ жуйесшде бурынгы галымдардыц белуше жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|