Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| ecKi
угымныц шырмауынан шыкпаган мешеу адам кылып керсетедь.. Полевойды казак халкыныц досы деп суреттеп, оныц казакша отырысын, erri кеп жеуш ерекше суйсш п суреттейд!. Полевой кымызды im e-im e 6eTi кошкылданып кетед1. Ол езбек кызына уйлен!п, эйел!н!ц ecKiniK эдеттер!не тезедь Карт большевик Полевойдыц пэтер!нде эйелдер белек inncepri пэтерде отырады. Оган еркектердщ баруына болмайды. Бул хандык салтты С.Мукановтыц Поле- войга тацуы киянат», - деген м в д ер тагады. Осыган дешнп сын макалаларда акы н -жазушьшар непзшен тарихи такьфыпта жазгандыгы ушш сыналып келсе, республикальщ угк-насихаттыц басшысы енд!п жерде бугш п кунге арналып жазылган шыгармалардагы ултшылдыкка, ескшктщ калдыктарьша, ягни улттык эдет- гурьптгарды суретгеудщ коммунистк рухтагы тэрбиеге зиянды екендшне назар аударган. Осы тургыдан К-Бекхожиннщ «Мариям Жагоркызы» деген поэмасында халыктар достыгы ерескел ултшылдык тургыдан жазылды» - деп, казак арасында ескен орыс кызыныц казактыц тш н , гурпын бшушен, мусылман данше етушен, казак Дуйсенге гашык болуынан казак ултшылдыгьш керед!. Н.Баймухаметов, Х.Бекхожин, К-Аманжолов «ездер!нщ елецдершде Казакстанды Отанымыздан бел1п алады, улттык шецберде алды» - деп, айыпталады. «С.Бегалиннщ «Кек- сегеншц кергендер!» повес!нде колхоз eMipi Tepic суретгелген» - деген n k ip m e колхоздыц 234 Дандай ЫСКЛК¥ЛЫ артта калуы, сокамен жер жыртуы, нашар турмыс суреттелш, жаца техниканыц, шалкыган ем1рдщ KepiH6eyi непз болган. А.И.Храмков «кемшшктерд!» эшкерелеудщ кызыгына тусш к еткен д т соншалык, керкем туындылардьщ тш нен де «уптшылдьщ» табады: «Х.Бекхожин «Мэриям Жагоркызы» деген поэмасында лексиконнан олдекашан шыгып калган «кара шекпен» деген сиякты есюрген сез;и колданбай кете алган жок. «Каныш Сэтбаев» деген очеркшде неге екеш белпс1з, казак окушыларына танымал «интеллигент» деген сезд1 «зиялы» деген сезбен ауыстырган». Бул сездердщ уакыт тезшен етш, бугшп куш кещнен колданылып жургеш магам. Ултшылдыкты керкем шыгарманыц такырыбынан немесе, идеясынан гана емес, оньщ тш нен де 1здеу эрекеп будан бурын да байкалган болатын. М.Сэрсекеевтщ «Эдеби тшдщ таза болуы ушш куресейк» («Лениншш жас», 26.1.1951) атты макаласында б1рсыпыра казак каламгерлер! ти щ колдануга байланысты сыналган едк «Ултшылдардыц орыс мэде- ниетшен, эдебиетшен бойларын аулак устап, араб-парсы сездерш кулшылык eTyi казак эдебиетше кеп залалын типзди.. Б)рсыпыра акын-жазушыларымыз эл1 кунге дейш термин сездерден бойларын аулак устап, кайтсе де казакшалаудыц соцында жур. Олар есю, кене сездерге, кебше араб-парсы сездерше кеп жармасады» - деп бшетш автор Э.Тэж1баев, А.Токмагамбетов, Ё.Сланов сиякты жазушьшардыц Россияны «Ресей», Москваны «Мэскеу» деп казакшалаганын, Е.Мустафиншц философияны «пэлсапа», пианиноны «куйсандык», [.Есенберлин мен Д.Эбшовтщ паравозды «отарба», Е.Слановтыц комендантты «корганбек», Ж.Тшековтщ барлаушыны «жортарман» деп алуын колдамайды. Касым, Сырбай, Куандык сиякты акындардьщ елендерш окыганда, «кез алдыца ескшщ ецсеа басьшган е л еа келе бередь Оныц себебш «Булардыц елендершде Шортанбай, Нармамбет тэр1зд! кертартпа акындар сушп колданган «Сарыарка», «арка», «сахара» сьщылды сездер мен «жазира», «дарига», «дулыга», «эруак», «тэж», «хан», «патша», тагы баска кене сездер жш кездесетшдпстен» - деп, тусйдаредь К- Шацгытбаевтыц «шамдал», «лала», «зафира», «тантана», «феруза», «зш- зала», «зубэржат», Э.Тэж1баевтыц «nip», «тамук», «тауап», К-Бекхожиннщ «сэжда», «со- пы», «дозак», «пешш», «эруак», «махраб» сиякты сездерд1 колдануынан ескшп'лтктщ, улт- шылдыктыц белгшерш Kepin, «тш тазалыгы ушш», ягни тшм1зге Kipin жаткан шыгыс сез дерше карсы куреске шакырады. Кенесары туралы, казак эдебиетшдеп ултшылдыкка, «буржуазиялык бурмалаушыльщка карсы курес» кызып жаткан кез сол жылдыц 16-17 казан кундер) Казакстан К(б)П Орталык Комитетшщ VIII пленумы болып, онда оныц 6ipmmi хатшысы Ж.Шаяхметов «Республика- ньщ партия уйымдарында идеологиялык жумыстыц жайы жэне оны жаксарту шаралары туралы» баяндама жасады. Ещц букш согыстан кешнп елушнл жылдардыц бас кезшдеп республика OMipimH саяси-элеуметтк жагдайындагы идеологиялык жумыстардыц багыт-багдары, сыр- сипаты айкын кершетш, сол кездеп казак зиялыларыныц (оныц ш ш д е акын-жазушылар да, эдебиетнп галымдар да бар), ауыр тагдырларына ткелей катысы болган, бул кундерде сар- гайган тарихи кужатка айналган Ж.Шаяхметовтщ баяндамасына кез ж1берейк. БК(б)П Орталык Комитетшщ идеологияльщ мэселелер! жешндеп каулы-карарлары, «Ста лин жолдастыц нускаулары», «Правда» газетшщ 1950 жылгы 26 желтоксанда жарияланган «Казакстан тарихыныц мэселелер 1 маркстк-лениндк тургыдан баяндалсын» деген макаласы басшылыкка алына отырып жасалынган баяндамада республикадагы идеологиялык жумыс- тарга партиялык тургьщан жан-жакты талдаулар жасалынган. Сол кездеп идеологиялык ем1рдщ басты мэселеа туралы «барлык тарихи мэл1меттер Кенесары козгалысыныц революцияльщ та, прогрестк те болмаганын керсетедь Бул казак халкын Kepi тарткан, патриархтык-феодалдык непздерд1 ныгайтуга, орта гасырлык хандьщты кайта орнатуга, Казакстанды Россиядан жэ не улы орыс халкынан белектеуге тьфыскан реакциялык козгалыс болды» («Эдебиет жэне искусство», 1951, №10, 4-бет) - деп, мэл1мдед1, Алайда, идеологиялык жумыстардыц нашар журпзшу1 салдарынан Кенесарыныц реакциялык козгалысы осы уакытка дейш дэрштелш кедщ. «Партиямыздьщ Орталык органы «Правда» газеп 1950 жылгы 26 декабрьде «Казакстан тарихыныц мэселелер! м аркстк-лениндк тургыдан баяндалсын» деген макала жариялап, Е.Бекмахановтыц буржуазиялык-ултшылдык концепциясын эшкерелеуде б1зд!ц республика- лык партия уйымына кемектестт - деп, «Правдага» ризашылыгын бшд1рдт Эдеби сын тарихы 235 Ары карай Кенесары козгалысына байланысты казак эдебиеп мен оньщ тарихын зерт теу ктершде яабершген «кемшшктерге» токталган: «Казактыц буржуазиялык ултшылдары халыктыц эдш етп даусын барынша euiipin, Кене сары Касымовты казак халкыныц жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|