Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| Kypecin
келген хандардыц алдында «Аруакты Абылай», «Аруакты Кене ага», «Батыр Науан» деп, тоерлеумен болады» (сонда). Жалпы согыстан KefiiHri дэу1рде К-Бекхожинн1ц шыгармашылыгы турпайы элеуметт1к сындардыц нысанына мыктап ш нгеш мен де акынныц улттык поэзиядагы ел еут табыста- рын керсеткен пшрлер сирек болса да бой керсетш турды.Олардыц катарында С.Сештовтщ «0Mip лирикасы» («Эдебиет жэне искусство», 1948, №6), Ж.Жумакановтыц «Достык туралы дастан» («Социалиспк Казакстан», 5.XI. 1950), М.Сэрсекеевтщ ‘¥ л ы достыктыц куцц» («Ле ниншш жас», 14.11.1951) сиякты макалалары да бар. Т.Исмаилов пен С.Жумагалиев К-Бекхожиннщ шыгармашалыгын гана емес, ол туралы оцды niKip бвдцргендерд1 де «непзп кател1ктерд1 буркемелеуге тырысатындыктарын сипаттайды» деп, сын сойылымен согып e rin , «бьшай сынау керек» деп, ездер1 улп керсеткендей де болады. М.Сэрсекеевтщ «Тагы да К-Бекхожиннщ творчествосындагы кател1ктер» («Ленинш1л жас», 12.XII. 1951) атты макаласында акынныц 1950 жылы жарык керген «Камбар агай» туындысы «совет адамдарыныц образдарьш бурмалап керсетеда» деп, сьшалган. «Озшщ букш творчествосына бойлай Kipin алган ултшылдьщ ауруц K•Бeкxoжиндi бул жолы да мендеткен. Акынныц «Мариям Жагоркызы» поэмасында казак ж 1 г т Дуйсен орыс кызы Марияны тек оныц ез халкынын дэстурлерш, Timi тш1н де умытканы ушш, оныц жанында орыстьщтан еш нэрсе калмагандыкган суйген деген ултшылдьщ nibdpi, баска улгты казакыландыру n k ip i «Камбар агайда» тагы сол жуйеде кайталанады» - дей келш, шыгармага осы тургыдан 6ipa3 сыни шюрлер бищрген. «Шыгармада партия комитетшщ секретарыныц образы да басшы адамныц дэрежес1не кетерше алмай келецкеде калып койган... Акын езш щ кешпкерлерш ке- бше коллективтен белш альш, даралап керсетедЬ> - деген сиякты «кемшшктердЬ айта келш, «бул - келенс1з ютап. Ол - К-Бекхожиннщ ез творчествосындагы кателктерден эл1 арьша алмай отыргандыгыныц K epim ci болып табьшады», - деген ой туйген. Эдеби сын тарихы 243 Казактыц аркалы акыны К-Аманжолов та осы кездерде солакай сындардан кеп теперш кердь Касымныц елендершдеп улттык сипаттарды ултшылдыкпен айыптап сынаган 6ip- неше макала жарык кердь Соныц 6ipi - б е л г ш сыншы Айкын Нуркатовтыц «Касым Аманжоловтьщ елендершдеп жат сарыны» («Социалиспк Казакстан», 16.IX.1951). Мунда акынныц шыгармашылыгы «бупнп ем1р1м1здщ шындыгы, хальщтар достыгы, отан такы- рыбы Tepic суретгелщщ» - деп, айьшталды. Макала авторыныц ойынша, адамньщ туган елш, жерш суюше болмайды, ейткеш ол - советик патриотизмге жат кубылыс. Касым да осындай «кателк» ж1берген: «Акынныц туган даласын «суйепндш» сонша, ол отанымыздыц басьша ка- Tepni кун туып, майданга аттанганда сол Сарыаркасын кимай, жалтактайды, ею ойлы бола ды.. Туган жерд1 отан деген улкен угымнан белек алып, Tepic суреттеудщ салдарынан акын кейбф елендершде жалган сулулыкты жырлауга бершед 1 , эстетизмге салынады... Эстетизмге бой урган акын шын сулулык б1здщ социалиспк когамымызда, совет адамдарыныц тамаша ем1ршде екен in ескермейдь Автор К-Аманжоловтыц елендершен ултшылдык сарын табады. Эйткеш, оныц «елецде- ршдсп кешпкерлер - тек кана казактар», «халкымыздыц жацарган e M ip iH , жаркын бейнесш суреттеудщ орнына ес к ш к п дэрштейдЬ>; «совет акыны К-Аманжолов ем^рдщ курес екенш тусшбейд1, оны феодалдык когамдагы акындарша базарга тецейдЬ). Касымньщ атакты «Абдолла» поэмасы да сьпшан кур калмаган. «К-Аманжолов «Абдолла» поэмасында советтщ жауынгер акыны Жумагалиев Абдолланы совет солдаттарынан белш алып, жеке жырлайды. Поэманыц эпилогында «ак сакалды ата казактыц» колына домбыра 6epin, жас урпакты бата окырга жинатпак болады, ал ез1 жоктау айтып, сарнайды» - деген «кемшшктер» тапкан. К-Аманжоловтыц «кател1ктерш» керсеткен тагы да 6ipHeine макала жарык корд1 (С.Кира- баев. Касым Аманжолов творчествосындагы жат пшрлер. «Эдебиет жэне искусство», 1951, №10; Э.Жэмшев. Bip акынныц творчествосындагы идеологиялык бурмалаушылык. «Социа лиспк Казакстан», 23.XI.1951). Буларда да акын поэзиясынан «ултшылдыктар» тауып жат ты: «...казак топырагында ултшылдыктыц 6ip тамыры - Кенесары, Наурызбай Касымовтар- дыц ез хандыгын коргау ушш болган куресп улт-азаттык кетершйп деп багалагысы келдь Касьш да сол кезде «осы козгалысты» дэрштеп поэма жазган. Ол поэмада Кенесарыны казак тыц кесем1, коргаушысы ретшде жырлайды. Поэмада Кенесарыны «Кенем» деп атап, Ке несарыныц атагына курмет керсетедь.. ...Аманжолов ушш «Сарыарка - атамекен», баска ел де, жер де жок тэр1зд1... Ол «Сарыар- каны эйтеу1р ата мекешм едк «казагым» жайлаган ед!» деп жырлайды. Аманжоловтьщ ултшылдыгы, MiHe, осыдан келш шыгады. ...Совет жауынгер акыны туралы жазган «Абдолла» атты поэмасыныц эпилогында да Аманжолов казак аксакалын ел1мге бата окуга шакьфады. Оган атыца мш, колыца домбьфа ал, казак урпагын жина деп жар салады. ... Бул - колына калам алып эдебиетке араласкан кезшен 6epi Аманжолов творчество- сында уздж аз KepiHin, кайталанып келе жаткан Tepic кезкарастар системасы» («Эдебиет жэне искусство», 1951, №10). Тагы да: «... Кейб1р акындар мен жазушылар ездершщ шыгармаларында халыктар дос- тыгын Tepic баяндап, ерескел ултшылдык кател1ктер жасап келедь Солардыц 6ipi - акын Касым Аманжолов. ... К-Аманжоловтыц да буржуазиялык-ултшылдык сарында жазылган елецдер1 аз емес. Акын езшщ мундай елендершде кайдагы 6ip ежелден келе жаткан, жапа жалгыз «касиегп, киелЬ> Казакстанды, «сайран тау, самал жайлау, сырнайлы езен» Сарыарканы жырлайды, оны «ата-мекен», «ата-бабаларыныц жерЬ> болганы ушш суйедь Аманжолов ушш Казак стан, Сарыарка, оныц ш ш д е «ата мекеш» «жер мен кектщ жаннаты», ал Е рпс езеш - «бостандыктыц 6eciri». ... «Абдолла» поэмасында улы Отан согысында гитлершш фашистерге карсы жалгыз со- гыскан тек кана казак халкы, немесе, оныц жалгыз «жас уланы» сиякты болып суреттеледЬ). «... Ол осы уакытка дейш совет эдебиетшщ 6ipfleH-6ip дурыс тэсш - социалистк реализм- д1 мецгере алмай келедь Акында символизммен эуестенушшк бар. Муныц ез1 оны идеялык кател1ктерге экелш соктыруда» («Социалиспк Казакстан», 23.XI.1951). 244 Дандай ЫС1(АК^¥ЛЫ Акын Э.Тэяабаев отыз жетшщ ойранында да «халык жауларымен байланысы бар», «сая си багыты дурыс емес», жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|