Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| KepHeiaici
Калижан Бекхожин болып келда. Кенесары хан мен оньщ irnci Наурызбайды, олардыц казак халкыныц занды дамуьша тоскауыл жасамак болган кертартпа козгалысын калыц журтшылыкка дэрштеп гуЫщцру жолында К-Бекхожин колынан келгенш аяган жок. Ол «Батыр Науан» дейтш арнаулы поэма жазумен тынбай, Tirni Кенесары жешнде езшше гылыми макала да бастырды, баска да кептеген ша гын елендершде казак халкыныц кас душпандары Кенесары мен оньщ топтастарыныц тагы- лык эрекеттерш кайткенде де жагымды етш, халыктык етш керсету ушш бар жанын с алды» («Социалистк Казакстан», 22.VII.1951) - деген жолдармен басталган. Ары карай Кенесары мен Наурызбайды, поэманы барынша даттайды: «Ашыктан ашык Наурызбайды Науан деп ерке- лете атап, Бекхожин оныц аркасынан жумсак алаканымен сипап отырады да «туган тауын, ескен журтын суйген» аскан патриот еткйл келед]. Казак халкыныц шын бостандыгы мен улттык тэуелаздпчне карсы eMip бойы алысып, халыкты атам замандагы тагылыкка суйре- мек болган Кенесары мен Наурызбайды патриот деуге eni6ip болмайтындьпын К-Бекхожин касакана умытады. Наурызбайды асыра макгау жолында К-Бекхожин езш щ бар жазушылык шеберлИн салып, неше турл1 керкем сездерд11здеп табады» (сонда). Макаланы тындайтын болсак, К-Бекхожиннщ елецдер1 бастан-аяк «ултшылдыктан» ту- рады. Мысалы «Кол бастаган батырда» «Timi совет офицерше Кенесарьшы енеге етш усынып, улп етш тартады. Ол совет офицерш не уппн суйеда? Кенеге тартып туган» деп, суйеда. Акын совет офицерш сол каракшыдай болуга шакырады. К-Бекхожин совет офицершщ Кенеш есше ала журш, соньщ аруагын кетере беруш, тшейда». «Казак ульша» дейтш елецшде «Он уш ауыз елецнщ шинде «казак» деген сезд1 акын он бес рет кайталап. бул сезд1 социалиспк мэншсе алыстатады да, оган ултшылдык магына бередй>; «Батыр досыма», «Энуар» дейпн елевдерщде де К-Бекхожиншц ултшылдыгыныц ne6i беттен алып, окушыньщ журегш пессимизм сарынымен улайды»; «Дала жазы» дейтш елецшде «Оныц кезше тускен дала да бугш п советгк дала емес, баягы 6ip ултшылдардыц тусш тндеп есю дала: «Дала досы мен казакдын, малшымын. Мен суйемш дала жырын» деген сиякты сездерд1 аскактата сейлейд1 де, окушылардыц бар ыкыласьш уакыттан, жагдайдан окшау алынган «сулу» далага гана ауцарады. Далашыл, ескшпл акынныц кезше тымагын алшита киген казак тусе береда («Батьфлар жыры», 18-бет). Кешке таман эр уйдщ алдындагы жер ошактан шыккан отты керш, ол ш еказ куанады, казанга май 242 Дандай ЫСК4К?ЛЫ салып, бидай куырып беруш акын жецешесшен етше сурайды, ягни Бекхожин бул елендерш- де есю ауьшдьщ салтын дэрштейдь езш сол ecKi ауылдьщ cepici ретшде керсетедь Болып жаткан жацалыктарды аз керш, элдекашан карасы ешкен есю ауыл мен оньщ кез тарткысыз KepimcTepiH сагына беретш акын казактыц куш карац болган ырым-жырымдары мен есю эдет-гурыптарына кеп бой ура бередц «Москва туралы жырда» оны «киел1 шацыракка», «Партбилет» дейтш елещнде партбилета тумарга балаудан em6ip уялмайды»; «Ескиншдк бойын женген акын шыгармаларында «пешш, гулжазира, сопы, мехрат, фани дуние, дозак, гарасат» сиякты дши атаулар да каптап ж уредЬ, - деген сиякты «кем ш ш ктердЬ ушп- тегедь Макала «б1здщ эдебиепм1з ондай кокыс шыгармалардан езш щ бойын эркашан ба тыл тазартып отыруга raic», - деген каткыл ущц сездермен аякталган. Т.Исмаилов пен С.Жумагалиев та акын елевдервдеп ултшылдыкты барынша айыптаган: «Ескшктщ шырмауына оралып, казак совет эдебиепнде ултшылдык-байшылдык агым- ды cipiaefi созып келе жаткан жазушыныц 6ipi - Калижан Бекхожин. Акын Калижан Бекхожин творчествосыныц узына бойына тамырдай тартылып жаткан осы ултшылдык-байшьшдык концепция республикамыздыц баспасез орындарында куш бу- гшге дейш батьш эшкереленш сыналмай келдЬ> («Эдебиет жэне искусство», 1951, №10). «К-Бекхожин ултшылдыктыц есю журтыныц кец-кокысын тьфналап журш, халык кар- гысымен кемшген, тарих тастандылары Кенесары мен Наурызбайды тауып алыпты» - дей келш, «Батыр Науан» поэмасы туралы: «Бекхожин бул шыгармасында тарихи шындыкты бурмалап, Кенесарыныц Казакстанды улы орыс халкынан белектеп, орта гасырльщ хандык уюмет кургысы келген, казак халкын патриархалдьщ-феодалдык курылыска Kepi карай тарткан козгалысын прогрестк, револю- циялык багытта керсетуге тырыскан... Бул поэмасында автор советтк Казакстанда отырып, казактыц сонау Октябрь революция- сынан бурынгы феодалдык курылысын, ескш к салтын ацсап кущренедь.. Поэманыц «казак ак ала кшз туьфлыкты, тэкаппар баска журтты менсшбейтш» - деген сиякты жолдары казак халкын дуние жуз1 ецбекшшер1мен достасуга карсы yrirreftfli жэне Бекхожиннщ бупнп Советтк Казакстанныц жаца бейнесшен repi кешеп турагы, билМ жок кешпел 1 казактардыц орта гасырлык eMipiHe кулдык урганын айкындайды. Бекхожин бул поэмасында совет акынына мулде жат кылыкпен казак халкы жэне оньщ тандаулы улдары гасырлар бойы жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|