Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган



Pdf көрінісі
бет497/780
Дата19.10.2023
өлшемі31,36 Mb.
#119326
1   ...   493   494   495   496   497   498   499   500   ...   780
6ip-6ipiMeH 
уйкасып, 
буыны сэйкес келш жатса жетпей ме» дейтэндерге 
6ip 
гана осы тевдректщ езшде каншама 
мэселелер жатканына кезщзд1 жетюзедь Сейтсек, «олпы-солпы турган эр уйкас - акынныц 
профессионалдык кемедщгше, акындык эдебше сьш. Ka3ipri казак елецшщ epeci уйкасты акын 
кажырыныц 
TereypiHiH 
танытар, оныц ез енерше деген кезкарасын багамдатар жауапкершп- 
л к таразысына айналдырды. Терт 
Mynieci 
бутш, кол-аягы балгадай уйкастар елец «денсау- 
лыгыныц» мьщтылыгына кепш бола бермес, 
6ipaK 
уйкасынан ж к шыккан елецнщ мазму- 
нында да кетк бар деп бшген жен» (сонда) - екен.
Автор казак елещндеп уйкас туралы кызьщты бащаулар жасай алган. Бул ретте Т.Ме- 
детбековтщ, Б.Сер1кбаевтыц, Э.Кайрановтыц, Н.Бегалиевтщ, И.Исаевтыц, М.Кайыцбаевтыц, 
А.Эл1мовт1н, ¥.Есдэулетовтщ жыр жинактарындагы уйкас 
KepiHicTepiHe 
кез ж1берш, 
байкагандарын ортага салады. 
9 c ip e c e , 
Т.Медетбековтщ уйкастагы жацалыктарына назар 
аударады: «ол кебше елещц уйкастыц капысыз толык уйлес1мше емес, сездердщ дыбыстьщ 
шарпысына курады... Осындай жаркылы, шагылысы, шыцьшы, шиыргысы, шамырканысы, 
уйкелю, кактыгысы, кайшылыгы бар шакпак отындай сездер шарпысы, пркестер 
«Tipeci», 
уйкас каржысы - Тем1рхан ушш эннщ элдш, куйдщ кумб^ршдей ацсарлы саз, сэбидщ 
ушндей суйк1мд1 эуен. Тем
1
рханныц елещ кос канатын тец устап, тузу калкымай, киык ка­
нат карлыгашша жалтара жаркылдай, жер бауьфлай агып, куйкылжи кигаштап, маневр жа- 
сауга кумар» (сонда).
А.Сейвдмбектщ «Касиетщнен, кара елец, айналайын!» («Казак эдебией», 05.02.1988) ат­
ты макаласы да елец сездщ теориясы хакында эцпме козгайды. Автор кара елецнщ тарихы­
на кез ж1берш, е з в д к ерекшел1ктерш ащындайды. Кара елецнщ баска елец турлершен сепз 
турл1 ерекшелкш атап еткен:
«1. Кара елец М
1
ндегп он 
6ip 
буынды, терт тармакты болып келедь
2. Кара елец мшдетп турде а-а-б-а турв д е аралас уйкасады...
3. Кара елец Miндerri турде созылмалы немесе коцьф энге салынып айтьшады...
4. Эр энн1н ыргак ерекшелкгерше орай кара елец тармакгарындагы бунактар орын ауыс- 
тыра бередь..
5. Кара еленнщ такьфып аясы ем1рдщ езшдей ш еказ болганмен эр шумакка белгш 6ip 
гана ой аркау болып отырады...
6. Кара елецдеп ой-тужырым кебш есе дедуктивп улпде, ягни силлогизм тэсш м ен
айтьшады...
7. Кара елецнщ журт талгамында сурыпталган асьш 
ym iriepi 
ауыздан-ауызга тарап, кептщ 
жадында жургешмен, ем1рдщ мыц сан жагдайына орай ел ш ш д е удайы тыцнан туындап 
жатады...


Эдеби сын тарихы
355
8. К|ара еленнщ туракты кайырмасы болмайды...»
Акселеу кара елецнщ рухани ем1р1м1зде алатын орнына окырман назарын аударады. «Халык 
кеюрепнде тунып жаткан кара елецщ шайкамай, шашып-текпей, малшыламай, танымныц 
алтын зеренше куйып алып, эр тамшысыныц рухани дэру екенше ден коюга» шакырады.
Р.Берд^баев «Казактыц кара влещ - казынасы», «Казак эдебией», 18.11.1988) А.Сещцм- 
бек кетерген мэселелерд1 терендете зерттедь
Казак поэзиясыньщ турл1 мэселелерш козгаган сын макалалары эдеби басылым бет­
тершде туракты турде жарияланып турды. Б.Эл1мжановтыц «Д элдк пен дэйектш к кажет» 
(«Казак эдебией», 25.01.1980), Х.Ергалиевйц «Толассыз толганыстар» («Казак эдебией»,
01.02.1980), Р.Берд1баевтыц «Акьщдар айтысы - жыр мерекеЫ» («Казак эдебией», 20.06.1980), 
Б.Эбд1разаковтыц «Уш киян немесе уш поэма туралы 
niKip» 
(«Казак эдебией», 27.06.1980),
Е.Зшбаевтыц «Жыр ЖYгi» («Казак эдебией», 15.08.1980), Т.Эбд1рахманованыц «Жырдагы 
жана леп» («Казак эдебией», 05.09.1980), З.Ахметовйц «Поэзиядагы жацашылдык пен й л д к
даму» («Жулдыз», 1980, №2), Ж.Эбд1рашев «Жасарган жырдыц есею жылдары» «Жулдыз»,
1980, №11), А.Сатаевтьщ «9лец - сездщ патшасы» («Жалын», 1981, №2), Т.Медетбековтщ 
«0лец туйнн» («Казак эдебией», 17.07.1981), «Айту ма, ойландыру ма?» («Казак эдебией»,
04.12.1981), «Уакыт рухын угынсак» («Казак эдебией», 26.10.1982), «Атын атап, тусш тус- 
тесек» («Казак эдебией», 10.04.1988), Б.Исаевтыц «Кемел шак» («Казак эдебией», 07.08.1981), 
Э.Бейсебаевтыц «Жыр жупн жецшдетейк» («Казак эдебиетЬ), 11.09.1981), «Эр жылганыц ез 
агысы бар» («Казак эдебией», 20.07.1984), И.Сапарбаевтыц «Ойлы елец ождан оятар» («Казак 
эдебией», 23.10.1981), «Тущынггар сырьш тыцдасак, немесе кэз1рп жастар поэзиясы жайында» 
(«Казак эдебией», 22.04.1983), «Жанрдыц куре тамыры» («Казак эдебией», 18.01.1985), «Бес 
саусак б!рдей емес» («Казак эдебией», 08.11.1985), «Домбьфага кайта оралу» («Казак эдебией»,
01.05.1981), К-Мырзалиевйц «Кездщ сэулес! мен сездщ эуресЬ> («Казак эдебией», 23.01.1981), 
А.Егеубаевтыц «Балаларга балдай жыр» («Казак эдебией», 03.04.1981), «Юм жазады елендо 
ермек ушш» («Жулдыз», 1982, №10), С.Жиенбаевтыц «Элецге дак туспесш» («Казак эдебие- 
й», 10.04.1981), Ж.Ермановтьщ «Табигатка тазальщ тэн» («Казак эдебией», 08.01.1982), «Жьш 
келгендей жацалык сезщ цк пе?» («Казак эдебией», 02.09.1983), Т.Журтбаевтыц «Максаты -
тш устартып, енер кумак» («Жулдыз», 1981, №7), Б.Ыбырайымовтыц «Балалар поэзиясын 
багдарлаганда» («Жулдыз», 1981, №8), И.Оразбаевтыц «Поэма парасаты жэне жауапкерпп- 
л к » («Казак эдебией», 30.07.1982), С.Мэуленовтщ «Шеберлкте шек болмайды» («Жулдыз»,
1983, №11), «Казактыц кара елещ - кударейм» («Жулдыз», 1986, №5), «Жастар жэне жыр epici» 
(«Жулдыз», 1986, №8), Т.Шапаевтыц «Жол айырыгында» («Казак эдебией», 17.05.1985), «Ой 
тубшде жаткан сез» («Жулдыз», 1987, №4, 5), К-Жусшовтщ «Лирикадагы сюжет мэселес1» 
(«Жулдыз», 1985, №11), «Поэзия жэне табигат» («Жалын», 1984, №4), К-Алпысбаевтьщ «Поэ­
ма парасаты» («Жулдыз», 1985, №12), С.Энпмбаевтыц «Азаматтык поэзия - айкындаушы 
куш» («Жалын», 1985, №4), К-Мырзабековйц «Уш акын. Уш колтацба. Bip тушн» («Казак 
эдебией», 14.03.1986), Б.Kэpiбaeвaньщ «Лирика кекжиеп» («Жальш», 1986, №3), Б.Сарбалаевтыц 
«Сез1м1з бен iciMi3 6ip ме?» («Казак эдебией», 15.05.1988), «Жаксы деген немене, жаман де­
ген немене?» («Казак эдебией», 31.10.1986), Т.Рахимовтыц «Какыратып шыдамныц ка- 
быргасын» («Казак эдебией», 28.05.1988), У.Есдэулетовтщ «Талгам темендемес1н» («Казак 
эдебией», 22.05.988), С.Иманасовтьщ «0лeндi и м коргайды?» («Казак эдебией», 31.03.1989),
Е.Кайырбековйц «Алые, жакын жагалаулар» («Жулдыз», 1990, №1), М.Эл1мбаевтыц «Бар 
елец 6ip тебе, кара елец 6ip тебе» («Казак эдебией», 04.08.1989) т.б. казак поэзиясы эртур- 
л1 жактарынан сез болды. Шубалып кеткен1не карамастан йзбелеущ жалгастырып жаткан 
себеб1м1з: б1р1ншщен, бул кундер1 тарихтыц eHmiciHe кеткен осы макалалардыц кай-кайсысы- 
ньщ да кезшдеп эдеби ем1рдщ жекелеген окигалары болгандыгын такырыптары аркылы ац- 
гарту болса, екшшщен, эдеби сынньщ жалпы кершеше, панорамасьша сез ж1беру. Осы йз1м- 
нен поэзия сынына кеб1не акындардыц 03i кеб1рек атсалысканы байкалады.
Поэзия туралы баспасез беттервде Ф.Ощарсынованыц Э.Бепежановамен (Элец - eMipiM, 
«Казак эдебией», 21.01.1983), Э.Тэж1баевтыц Б.Сарбалаевпен (Жырдыц туы жыгылмайды. 
«Казак эдебиет1», 03.10.1986), Ж.Эбд1рашевйц Т.Шапаймен (Ак сейлеп, адалына ж уп н ей к 
(«Жулдыз», 1987, №6), Т.Медетбековйц С.Жумабековпен (Адам жанын жыльпуга асьщ. «Казак 
эдебией», 02.02.1990), 
v
1^/1ьфзалиевйц И.Оразбаевпен (Акьшды заман тугызады десек. «Казак


356
Дандай ЫСКАК,¥ЛЫ
эдебиетЬ), 29.01.1988), т.б. сухбаттары жарияланды. Белгш акындар Ka3ipri поэзиямен 6ipre 
ездершщ елец, eMip жайлы жан сырларын да ортага салды.
Э.Тэж1баев Бакытпен эц п м есвде когам, эдебиет, сынга катысты койылган сурактарга 
жауап бердь Сухбатта сол дэу1рдщ элеуметтк сипатын танытатын жолдар да жок емес. 06- 
дщца акынныц когамдагы орнын заманмен байланыстырады: «Акынныц б упн п заманга сай 
болып, кайта жацгыруы ез 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   493   494   495   496   497   498   499   500   ...   780




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет