Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
«TypiK баласыныц» Ислам бек Гаспринский (офатынан соц)» атты келемд1 макала «Казак» газетшщ 6ipHeme
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- TypiK журтына катты эсер erri, ол бутш мусылман дуниесшщ улыг адамы ед], ол TypiK халыктарын 6ipiicripe
| «TypiK
баласыныц» Ислам бек Гаспринский (офатынан соц)» атты келемд1 макала «Казак» газетшщ 6ipHeme (80, 81, 82) нем1рлершде жарияланды. Макалада TypiK журтыныц абзал азаматы болган Ы.Гаспарлыньщ eMip жолы, халкына свдрген ецбеп, неам ен курметп екендш кецшен эцпмеленедг Оныц ел1м1 букш TypiK журтына катты эсер erri, ол бутш мусылман дуниесшщ улыг адамы ед], ол TypiK халыктарын 6ipiicripe тусу ymiH олардыц бэрше TyciHiicri ортак эдеби тш жасау жолында ецбектенш, осындай максаттармен «Тэрджиман» газетш шыгарып турды, жас урпакты мектепте ултжанды болып тэрбиеленуше ерекше кецш болд! дей келш, макаласын «Ол тш haM эдебиет тургызды, мэцп бггпес niKip, идея бердь Руссия мусылмандарын Tipi 6ip халык хал i не койды, кейшпсш ойлагандай, mrepiciH болжагандай ой бердк Сондыктан Исмаил мырза TypiK ултыныц зор тэрбиенпЫ, улы устазы, ардакты атасы болып дуниеден кайтты» деген жолдармен аяктаган. Жалпы алашшыл идеяларды халык арасьша насихаттауда «Кдзак» газетi тарихи рел ащар- ды. Басылым беттершде XX гасырдьщ басындагы казак елшщ саяси-элеуметгк, шаруашыльщ- экономикадык eMipiMeH 6ipre эдебиет пен мэдениеттщ де туйищ мэселелерш кетерген кептеген материаддар жарык керд1. Э.Бекейханов, А.Байтурсынов, М.Дулатов, Ш.Кудайбердиев, М.Жумабаев, Ж.Аймауытов, С.Денентаев, С.Торайгыров, Б.Майлин, ГДарашев, А.Мэметов, Р.Малабаев, т.б. ултжанды азаматтардьщ макала, елец, эцпмелер1 газетте узбей бершп турды. Солардыц й тн д е казактыц улы акыны Абай Кунанбаев туралы алгашкы гылыми макалалар да осында жарияланды. ¥лы Абайды алгаш таныгандар да казактыц 6ipTyap азаматтары болыпты. Э.Бекейханов оныц еомш атап, «самородою> акьш екендгпн элемге жария етш, макала жазса, А.Байтурсьшов пен М.Дулатов Абайдыц улы акын екендшн дэлелдеп, гылыми тургыдан бага бердь Сейтш 6yriHri куш казак эдебиетгану гылымыньщ epicTi 6ip тармагы болып еркен жайган абайтану- дыц алгашкы казыгын Э.Бекейханов какса, Heri3iH калаган А.Байтурсынов болды. А.Байтурсыновтыц макаласыныц «Казактыц бас акыны» аталуыныц езшен-ак Heri3ri ой, максат айкындалып тур. Автор б1рден «Казактыц бас акыны» Абай (шын аты ИбраЬим) Кунанбаев. Онан аскан бурынгы соцгы заманда казак баласында 6i3 бшетш акын болган жок» («Казак», 1913, №43) - деп бастап, айтар ойын б1рден бшд1ред1. Оныц ce6e6i «ce3i аз, магынасы кеп, терец» екендтнен. Сондыктан да кеп адам осы кунге дешн Абайды онша ту- ciHe бермейдь Окушы сезд1 сьшаса, Абайдьщ елендер1 окушысьш да сынайды. Ойткеш «Абай ce3i заманындагы акындардыц сезшен окшау, олардыц сезшен у зд к артьщ. Ол окшаулык, артьщтык баска акындардан Абайдыц жалгыз сезшде гана емес, езшде де болган». Макалада Абайдьщ улы атасы Ыргызбайдан бастап Kinii атасы Оскенбай, ез экеа Кунанбай жэне нагашылары туралы деректер бершген. Акынныц ата-бабалары шетшен ел билеген би, «карадан султан болган» теки тукымнан екендтн, «заман бурышыдай болса, Абай алапггьщ атакты билepiнiц 6ipi болуы niy69ci3. Бш ммен би болып, журт билейтш заман етш, таспен би болатын заманга карсы туган. BuiiMi ептер журт билемей, малы кептер журт билейтш заманга карсы тугандыгын» айтады. Ахмет «Абай сездер1 дуниеде калганы казакка зор бак» санайды. «Абай елец жаксы болуга керек шарттардыц бэрш бшген». Олец жаксы болу ymiH ол spi акын, api сыншы, spi бшмд1 болуы керек. Абайда осы уш касиет те бар. «Булардыц устше Абай кесем, улп шыгарып, Эдеби сын тарихы 43 енеге жайгыш болган». Орыс эдебиетшен уйренген «Абайда елец сездщ неше турл1 ynrici, ернеп табылады». Абайдыц Еуропа мэдениетшен уйренгещцгш, Спенсер, Льюис Дрипер сиякты бшмпаздардыц ецбектерш окыгандыгын Э.Бекейхановка суйенш айткан. 0 p i акын, spi сыншы, 3pi гулама Абай елецдершщ уздш болатындыгы «Эр нэрсенщ асылын таныганы, бшгеншен», «Эр нэрсенщ 6epri жагын алмай, аргы асылынан карап сейлегецщктен», «Сезге шеберлт, шешещцгшен» деп керсетедь Макала Абай влендерш^ц «Bapi де дурыс, тузу, TJiicTi орнында айтылган сездер. Оган окушылар тусшбесе, ол Абайдыц уздш, uirepi кетш, окушылары шацына ере алмаганын керсетед1. Абайды казак баласы тепе танып, тепе бшу керек» деген ойлармен тушнделген. Халкымыздыц б i рту ар азаматы М.Дулатовтыц «Абай» атты макаласы да А.Байтурсынов ойларыныц жалгасы icneni. Макала Абайдьщ кайтыс болганына он жыл толуьша орай жазылган. Mip-жакып Абайдай улы акынды казактыц тануына к е ц ш толмайтынын ашык бшд1ред1: «Егер Абай казактан езге оразды журтгардыц жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|