Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| e c i p y
- тарих алдындагы кылмыс» (К.Сепзбаев). Сонымен 6ipre, ецщ не ктеу керек дегенде, «Муныц 6api - элдеюм эдеш жасап отырган кедергшер емес, нарык дуниесшщ занды талабы. Оган бешмделу1м1з керек, одан шыгатын жолды 1здест1руге тшстпз» (Б.Нуржекеев); «Б1зде эдебиет пен енерге катысты мемлекетпк концепция жасалмай отыр. Сырткы модельд1 кеппре салу - бгздщ улттык психологиямызды ескермегещцктен туып отыр» (А.Сейд1мбек); «Эдебиет пен енерд1 нарык елт1ре де алмайды, ecipe де алмайды» (О.Бекей); «Б1ршшщен, эл1 eni6ip жазушы жаца талапка сай жаца туынды- сын баспага экеле койган жок, бэршщ шыгара алмай жургеш - бурынгы жазгандары. Екшып- ден, ютапка деген сураным езгердЬ ©згергенде, мулде азайды деуге болады» (Б.Нуржекеев); «Б1з шын мэншдеп улттык эдебиетп жасауымыз керек» (Т.Эбдков) - дегендей, тыгырьщтан шыгар жолды 1здеген, нактылы усыныстар айткан пш рлер де айтылды. 1996 жылдьщ 27-акпан KyHi К? ¥F A М.О.Эуезов атындагы Эдебиет жэне енер институты «Kasipri заман. Керкем эдебиет. Эдебиеттану» деген такырыппен эдебиеттанушы галымдар мен жазушылардыц бас коскан мэж ш сш етюздЬ ITiKip алысушылар Ka3ipri керкем эдебиет пен эдебиеттану гылымыныц хал-ахуалы жайлы кещнен кецесп. Непзшен эдебиетп зерттеу институтыныц алдында турган мшдеттер тещрепнде ой козгаган Ш.Ибраев «Б1здщше, со циалиспк реализм мулдем аластап, лактырып тастайтындай журек айнытарльщ нэрсе емес. Керкемдк 1здешс тургысынан келгенде, ем1рд1 бейнелеудщ dip жолы ретшде эдебиетте кала беруге тшс Tspisfli. BipaK, бурынгыдай эдебиет1м1здщ б1рден-б1р жэне жалгыз 9flici бол- майтындыгы - даусыз. ...Модернизм, абстракционизм, авангардизм, мифологизм, экзистен циализм, сюрреализм сиякты еркениетп елдер эдебиетшщ тарихында ез i3iH калдьфды. Енд 1 осы эдю-тэсшдерге урке карауды кою керек сиякты. Керкемдк 1здешстер1 алуан турл1, еге- мен ел1м1здщ ешюмге уксамайтын жаца дэу1ршщ улггык эдебиетш жасау - алдымызда тур ган зор мшдет» («Казак эдебиетЬ), 5.03.1996) - деп, эцпмеш эдебиеттщ даму багыттарына, оны зерттеудщ эдюнамалык кьфларына карай бурды. Академик З.Кабдолов «Каламгерлер - халыктыц ар-ожданы. Каламгерлерге камкорлык жасалмауы, жазушьшар жагдайыныц уюмет назарынан тыс калуы - халыктыц ар-ожданына жасалган киянат. ... Эдебиет заманды, когамды, саясатты данальщ оппозиция тургысынан байыптайды» (сонда) - дедЬ Казакстанныц халык жазушысы Д.Эбшов «Шегше-шегше жетер жерге ж еттк кой. Эдебиет - жан азыгы. Камкорлык кайда?» - деп, inrreri ашуын сыртка шыгарды. М.Магауин «BipaK эркайсымыз улттык борышымызды умытпайьщ. Fалымдык бо- рышымызды, жазушылык борышымызды естен шыгармайык. Жазайык, айтайык. Шындыкты жазайьщ, акикатты айтайык» - деп, каламгерлердщ улт алдындагы азаматтык борышын еске с алды. М.О.Эуезов атындагы Эдебиет жэне енер институты осындай 6ip жиынды КР Баспасез жэне букаральщ акпарат icTepi женшдеп улттык агентткпен б1рлесш етюздь «Эдебиет1м1з- дщ муцы кеп пе, мин кеп пе?» деген такырыпта еткен баскосуда эдебиеттанушы галымдар, каламгерлер сез алган. «Бугшдер1 б1рсыпыра жазушыларымыздьщ «кандай идеологияны басшылыкка аламыз? Кандай багыт-багдар устанамыз» - деп, абдырап калганы да жасьфын емес. Багытымыз - елдк, халыктьщ багыт болуга тшс» - деген Ш.Ибраевтыц n kipm e Э.Ко- даров «Дэл каз1р идеология кажет» деудщ esi - уят. Идеология - адамды езш д к ойлаудан, езш дк ой айту мумюндтнен ажырататын алапат кубыжык емес пе? Оныц несш ацсаймыз» («Казак эдебиетЬ), 7.05.1996), - деп, карсы шыкты. С.Асылбеков «Казакты казак етш отырган ец басты б ел п а - оныц улттьщ тин... ¥ л т - автономды кубылыс. ¥ л т та - мэцгш к, улттык енер де - мэцгш к» десе, жазушы Д.Эннмханулы «кеп жылгы отарльщ пен бодандьщ казак халкыныц да рухын жасытып, сагын сындырып Kerri. Ал ещц халкымыздыц жасыган ру- хын юм кетеред1? Менщше, муны тек эдебиет кана кетере алады. Сондыктан да эдебиетмз- дщ Ka3ipri кездеп мшдеп, парызы - халкымыздыц рухын кетеруге багытталуы керек» (сон да) - деген ой айтты. Эдеби сын тарихы 417 «Казак эдебиен» газеп бетшде нарык заманы кезшдеп эдебиеттщ жай-куш жайлы n k ip алысулар жалгаса тусп. «Рухани кещспк: таным мен пайым» туралы n kip айткан Б.Ыбырайы- мов «Киындьщтыц салдарынан т э у е л а з д ^ щ рахатын калыц ел, 3cipece, ауыл оншалык сезше алмай отыр. Эрине, объективп факторлардан тусшем1з, сондыктан да ертецп кунге асыга, умптене караймыз. Мше, осыган байланысты рухани-мэдени кещсппкпзде кым-куыт кайшылыкты процестер журш жатыр... Адамды ойлауга, жалпы болмысты жуйел1 де терец сезшуге бастайтын ец кущретп куш - ютап, керкем эдебиет» - десе, Д.Амантай «... эдебиет ешкашан халтурадан кутыла алмайды, арпа ш ш де 6ip бидайдыц гана журу1 - эдебиетгщ, жалпы мэдениеттщ табиги куш» («Казак эдебиен», 1.04.1997) - дегещц айткан. Ал, Р.Токта- ров «Казак эдебиепнде халык eMipi, оныц соцгы ею гасыр бойына созылган сумдык KacipeT- намасы толык кершбей келедг Талап кылган кеп ниеттер эбшет аткыр соцреализм елегшен еткенде, бары жокка айналып, халыкка оньщ кебеп гана усынылатын. Тэуелш елдщ эдебие- Ti ешкандай шарпылыкка мойынсунбай, 6ip гуламаньщ айтканындай, еш нэрсеге иек артпай, ештецеге суйенбей, ез бепмен айналып турган Жер шары кусап дербес eMip cypyi керек. Эдебиет пен енер толык бостандык алмай, ерюн шыркамай, халык та езш щ бас ерющдгш толык сезше алмайтын болуы керек» («Казак эдебиеп», 14.01.1997) - деген ойландырарлык ойлар бщщрдь «Заман-Казакстанда» К-Мэд1бай иен Е.Раушанов «Сыншыльщ ойдыц сорабын жогалтып алган жокпыз ба?» деген сауал тещрегшде ой ербггкен. Канипаш «Сыншыльщ ой бар. ...сын шыл ой бар замавдарда кебше сез eHepi аркылы керцис тауыгт отырды.Сол тургыда 60-жыл- дардан бьшай карай казак эдебиетшде кайтадан терецнен козгап ербиген сьшшылдьщ тенден ция бугшде де багытынан жазган жок... Сыншылдык ойда консерватизм басым сиякты. Не дегенде де Ka3ipri б1здщ когамда сыншылдык ой epici бар... Рухани кундылыгы жок когам- ныц 9pi карай дамып, жасауы кумэндЬ> десе, Есенгали «Bi3 Ka3ip дауыл алдындагы тыныштьщ секции кезещц бастан Keujipin отырмыз.Эюшшке орай, бул тыныштьщ эл! де узакка со- зылуы мумюн. Жаман айтты демещз, жакын ортада, такау арада елещм1зге жаца лек келш косылатынына мен сенбеймш. Сенер-ак ед1м, оган непз таба алмаймын» («Заман-Казак- стан», 11.04 1997) - деп, эдебиеттщ ертещне алацдаушылык бшд1рген. Осындай 6ip ойласу «Казак эдебиетшщ» пшрлесу отауында» («Казак эдебиеп», 20.03.1998) етш п. «Жел еп н деп когам жэне калам кабшетшщ салмагы» такырыбында еткен жиында непз1нен «Жазушы жэне когам» тещрегшде эцпме ербкен. Жиынды ашкан Ж.Кенжалин «Егер ашыгын айтсак, соцгы кездер1 когамньщ даму динамикасына каламгерлер1м1з шесе алмай келедг.. этникалык инфентализм неге казак каламгерлершщ арасынан керйпс табу керек. ...мемлекет калам кайраткерлерше камкорлык жасалуы керек... Онсыз болмайды. Ал жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|