Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| ж а ц а л ь щ т а р ы » ,
«Энцп акындар. Сал-сершер», «Айтыс», «Хикаялык дастандар мен дши дастандар», «XIX гасьфдыц екшпп жартысындагы акындар шыгармашьшыгы» туршде кершю тапкан. «Казак эдебиет! тарихыныц» алтыншы томы XX гасырдыц басындагы эдебиетке арнал ган. Абайдан басталган шын мэншдеп казактыц жазба эдебиет! осы кезде барлык жанрларда дерлк дамып, идеялык жагынан да керкемдшмен де бшк белестерге шыкты. Жалпы редак циясын А.Егеубаев баскарган бул ютаптыц н еп зп мэселелер! «XX гасыр басындагы казак эдебиет!», «Абайдыц эдеби мектебЬ тарауларында котершген. К!тапта Э.Бекейхан, Ш.Ку- дайбердгуны, А.Байтурсынулы, С.Торайгырулы, С.Денентайулы, М.Дулатулы, F.Kapaui, М.Се- ралин, М.Ж.Кепейулы, Ж.Тшепбергенов, Б.Кулеев, Т.Жомартбаев, С.Кобеев, Н.Орманбет- улыларыныц шыгармашылыктары арнайы карастырылган. «1916 жылгы улт-азаттык кетерь л!ске байланысты туган поэзия» жеке сез болган. А.Егеубаев жазган «XX гасыр басындагы казак эдебиетшде» сол кездщ «Эдебиеттану», «Сын», «Драматургия», «Аударма», «Балалар эдебиет!», «Поэзия», «Проза», «XX гасыр ба сындагы эдеби байланыс», «Багыттар мен агымдар», «1917 жылга дешнп казак эдебиетвде- ri цензура» мэселелер! нактылы карастырылады. «Абайдыц акындык мектебш де соцгы деректермен толыга тускен. Абай салган акындык мектеп оны жалгастырган ез балалары мен баулыган шэк!рттер! ыцгайында эцг!меленген. Казак эдебиетшщ кецеспк дэу1ршщ 1917-1940 жылдардагы кезещне арналган жетшып томыныц жалпы редакциясын академик С.Кирабаев баскарган. Осы ютаптыц «20-30 жылдар эдебиетш шолуга Kipicne», «20-30 жылдардагы хальщ поэзиясыныц дамуы», «20-жылдар- дагы проза» сиякты непзп шолу макалаларды, сондай-ак «Жусшбек Аймауытов», «Сэкен Сей фуллин», «Жамбыл Жабаев» тараулары мен «KipicneHi» де жазган - ол. Ютапта 20-30 жылдардагы казак эдебиет! сала-сала, атап айтканда «Поэзия» (Б.Ыбыра йым, Э.Нарымбетов), «Проза» (С.Кирабаев, Б.Майтанов, Г.Елеукенова), «Драматургия» (Р.Нургали), «Эдеби сын» (Т.Кэкшев, Д.Ыскакулы) такырыптары бойынша ж!ктел!п, сез болады. Сонымен 6ipre осы кездщ кернекп эдебиет екшдершен Ж.Аймауытов, М.Жумабаев, С.Сейфуллин, 1.Жансуг!ров, Б.Майлин, Ж.Жабаев, Н.Байганин, Иса Байзаков шыгармашы лыктары ipkrenin алынган. Осы жерде мына б!р нэрсе назар аударады. 2002 жылы шыккан «Казак эдебиетшщ кыс каша тарихында» (жалпы редакциясын баскарган академик Т.Кэюшулы) М.Жумабаев пен Ж.Аймауытов, ал профессор Э.Эбдиманулыныц «XX гасыр бас кезшдеп казак эдебиетшде» (2002) Магжан XX гасыр басындагы эдебиеттщ ек ш н е жаткызылса, академияльщ тарихта бул eKeyi де кецеспк кезецнщ каламгер! репнде карастырылыпты. Бул жерде алдыцгылар- дыц акын-жазушыларды эдеби дэу1рге жаткызуда нег!з!нен олардыц шыгармашылыктарын- дагы басты багыттар, сарындар басшылыкка алынса, кеп томдьщта авторлардыц хроноло- гияга жуг!нген! байкалады. Сепзшнп том 1941-1956 жылдардагы казак эдебиетше арналган. Бул кезец ¥ л ы Отан согысы мен согыстан кешнп лэу!рд! камтиды. Ютапты жазуга С.Кирабаев («Kipicne», «Про за», «Эдеби сын», «Сэбит Муканов»), З.Ахметов («Мухтар Эуезов»), Э.Нарымбетов («Поэ ма», «Тайыр Жароков», «Калижан Беккожин», «Эдеби ем!рдщ шеж1ресЬ>, «Эдебиеттер кер- ceTKimi»), Ш.Елеукенов («Fабиден Мустафин», «Эбд!лда Тэж 1 баев»), Х.Эдабаев пен Ж.Ыс- магунов («Габиг MycipenoB»), Т.Кэюшев («Эдеби сын»), Б.Ыбырайым («Поэзия», «Касым Аманжолов»), А.Егеубаев («Эдеби байланыстар»), З.Сештжанов («Кытай мен Монголия казактарыныц эдебиет!»), Б.Кундакбаев («Драматургия»), Г.Елеукенова («Проза»), Г.Орда («Гали Орманов») катыскан. Осы дэу1рдщ эдебиет! сала-сала бойынша да, жекелеген жа- зушыларга арналган порттерт!к очерктер аркьшы да тутастай камтылган. Жиьфмасыншы гасырдагы казак эдебиетшщ 1960-1980 жылдардагы кезещн карастырган тогызыншы том келем (60 б.т.) жагьшан аукымды шыккан. Тэуелаздк алганга дешнп дэу1рде казак эдебиет! барлык жанрларда дамып, б1ршама жет!ст!ктерге жеткеш oejn ijii. Тогызыншы ютапта осы кездщ эдебиеп жан-жакты сараланып, эдебиет тарихьшьщ тугае 6ip кезещ ретшде гылыми тургыдан жуйеге тускен. 564 Дандай ЫСКАЩЛЫ «1960-1980 жылдардагы казак эдебиетшщ» (С.Кирабаев) поэзиясы (Э.Нарымбетов, А.Егеу- баев), прозасы (Ш.Елеукенов, Т.Сыдыков, Г.Орда, Н.Акыш), драматургиясы (Б.Кундакбаев), эдебиеттануы мен сыны (Р.Нургали) жеке тарауларды курайды. «Орыс т и щ казак эдебиет!» (В.Бадиков), «Эдеби байланыстар» (Ж.Ысмагулов), «Кытай мен Монголия казактарыньщ эдебиет!» (З.Сештжанов) арнайы сез болган. Кецестк дэу1рдщ соцгы кезещндеп казак эдебиетшщ I.Есенберлин (Ш.Елеукенов), Х.Ер- галиев (Н.Акыш), Ж.Молдагалиев (М.Базарбаев), С.Мэуленов (Б.Ыбырайым), Т.Ахтанов (Ш.Елеукенов), Калтай Мухамеджанов (Б.Кундакбаев), Гафу Кайырбеков (Ж.Ысмагулов), Сэкен Жушсов (Г.Балтабаева), Мукагали Макатаев (А.Егеубаев), Шерхан Муртаза (Г.Орда), Кадыр Мырза Эли (Э.Нарымбетов), Туманбай Молдагалиев (С.Кирабаев), Калихан Ыскаков (Г.Балтабаева), Э б ш Кекшбаев (Г.Орда), Мухтар Магауин (Н.Акыш) секшд! екшдершщ шы гармалары жеке-жеке талданылган. Тогызыншы томда да еткен томдагыдай «Эдеби байланыстар» мен «Кытай жэне Монголия казактарыньщ эдебиепмен» 6ipre «Орыс тицп казак эдебиетше» де орын берйшгп. Мунда эдебиетке елушпп жылдары келген Б.Момышулы, М.Жумагулов, алпысыншы жылдарда ко сылган Э.Эимж анов, О.Сулейменов, С.Санбаев, Э.Габбасов, одан кеш н п М.М.Эуезов, А.Еженова, У.Тэжшенова, Б.Б.Момышулы, Р.Сейсенбаев, С.Бэйменов, Б.Канапиянов, БДа- йырбеков, К-Бакбергенов, Ш.Кусайынов, К-Кабдырахманов, О.Жанайдаров, А.Жаксыльщов, Д.Накыпов, Х.Белебеков т.б. шыгармашылыктары хакында эцпме козгалады. Оныншы том «Казак эдебиетшщ тарихы. Тэуелаздщ кезещ» (1991-2001) аталады. Ка зак эдебиетшщ егемендш алганнан кешнп даму жолдарына сараптама жасалынган бул ю- таптыц жазылуына профессор Ш.Елеукенов жетекшшк жасаган. Эл1 керкемдк-идеялык мэ селелер! айкындала коймаган осы дэу1рдщ эдебиеп жайлы жалпы маглуматтар «Казак эде биет! тэуелс!зд!к кезец!нде» деген н еп зп тарауда бершген. «Проза», «Повесть, хикаятгар», «Эцпме», « Д е р е т эдебиет», «Сатира», «Фантастика», «Лирика», «Поэма», «Драматургия», «Казакстан хальщтарыныц эдебиеп», «Эдебиеттану», «Эдеби-керкем сын», «Казак эдебиеть нщ хальщаралык байланыстары» сиякты тарауларда осы дэу!рдщ эдебиеп жанрлык тургы дан да, сала бойынша да жан-жакты талданылады. Бул томныц алдыцгылардан 6ip ер е к ш е л т мунда жекелеген каламгерлерге арналган портретик очерктер жок. Олардыц шыгармалары н еп зп шолуда жэне жанрлык жуйемен курылган тарауларда карастырылады. Мысалы «Проза» тарауында Э.Нурпешсовтыц «Сон- гы парыз», Б.Мукайдьщ «0м!рзая», Ж.Бектуровтыц «Тацба», С.Елубайдыц «Мшажат», «Ак боз уй», Э.Таразидыц «Жаза», Ж.Шапггайулыныц «Б!зд!н заманныц Аяз бш», Р.Токгаровтьщ «Абайдьщ жумбагы» романдары, «Эцпмеде» М.Магауиннщ, Ш.Муртазаныц, К-Жумэдшовтыц, Б.Нуржекеулыныц, К-Туменбайдыц, Н.Ораздыц, Т.Ахметжанныц т.б. шагын жанрдагы !зде- жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|