Ўзбекистон республикаси
луғавий маъносига таъсир этади
жүктеу/скачать 3,07 Mb. Pdf көрінісі
|
9690089a-e551-4f56-b4a9-9a2e62630397
| луғавий маъносига таъсир этади
: Яқин орада обжувоз пойкўпининг зарби ерни с и л к и т и б-с и л к и т и б тўлқин берар эди . -(и)б шаклли равишдошда турли нутқий ҳосилада ҳоким феълдан англашилган ҳаракатдан илгари юз бериб, унинг содир бўлишига «сабаб бўлиш» маъноси ҳам воқеланиши мумкин: 1 . Шу пайт ичкаридан хотинларнинг фавқулодда қий-чув товушлари э ш и т и л и б, иккисининг ҳам қулоқлари тиккайди . 2. Олимжон гапирганда Зуҳра келиннинг тириклигини э ш и т и б хурсанд бўлган эдим . Кўп ҳолда равишдош шаклини фарқлашда хатоликка йўл қўйилади. Мавжуд дарслик ва қўлланмада -(и)б шаклли равишдошнинг қуйидаги қўшилма таркибидаги кўриниши ажратилмай, - овлашиб жамловчи сон ҳосил қилувчи деб қаралади. 1 Аслида, бу шакл икки аффиксал морфема - феъл ясовчи - лаш ва -(и)б равишдош шаклидан таркиб топган: - икки-ов- лаш-иб - икковлашиб бажардик. - овлашиб шакли жамловчи сон ҳосил қилувчи тизимида ҳаракат/ҳолат маъносига эгалиги билан ўринлаша олмайди. 1 Шоабдураҳмонов Ш., Асқарова М., Ҳожиев А. ва бошқ. Ҳозирги ўзбек адабий тили. I қисм. – Т.: Ўқитувчи, 1980, –Б. 282. 327 Демак, -(и)б шакли феълни нутққа киритар экан, луғавий шакл сифатида феъл аташ семаси сирасидаги «ҳаракат» маъно бўлакчасининг торайиши ва унинг ўрнига «тарз», «пайт», «сабаб» маъно бўёғининг тажаллиланишига олиб келади. Таъкидлаш лозимки, асос феълдаги «ҳаракат» белгисининг «сиқилиши» кучсиз бўлиб, ҳаракат/ҳолат маъноси бирдек мутаносибликда бўлади. Шаклнинг феъл аташ семасига таъсири ўз навбатида вазифа семасида ҳам ўзгариш келтириб чиқаради - асос феълда тобелик белгиси кучайиб, «ҳоллик» вазифа семаси орттирилади: 1 . Ф ожианинг йигирманчи кунида яна хатми қуръон қ и л и н и б, бутун юртга ош берилди . (А.Қод.)]. 2 . Ф отиҳа ў қ и л и б куёв қайнонага узр айтди (А.Қод.). 3 . Э нсам қ о т и б б у р и л и б кетаётган эдим, биров билагимдан ушлади . жүктеу/скачать 3,07 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|