Ўзбекистон республикаси
жүктеу/скачать 3,07 Mb. Pdf көрінісі
|
9690089a-e551-4f56-b4a9-9a2e62630397
| -гач(-кач,-қач)
шакли. -гач(-кач,-қач) кўрсаткичи билан шаклланадиган равишдошдан англашилган ҳаракатда унинг ҳоким феъл ифодалаган ҳаракатга нисбатан тугалланганлиги ва бу тугалланганликнинг кейинги ҳаракат учун бошланиш нуқта эканлиги уқилади. -гач шакли феълни нутққа олиб кирар экан, луғавий шакл сифатида асос феълдаги вазифа ва аташ семасига сезиларли таъсир кўрсатади. Бундай шаклли равишдошда пайтга муносабат белгиси равшан сезилиб туради: 1 . Кўзи уйқуга б о р г а ч, фақат шуни кутиб ўтирган Зайнаб қўлида елпиғичи билан ёстиқ ёнига келди . (А.Қод.). Отабек номини э ш и т г а ч, секингина кўтарилиб қўйди . -гач шаклли равишдош билан ҳоким феълнинг фоили битта ҳам, ҳар бириники алоҳида-алоҳида ҳам бўлиши мумкин. Бу ҳолат шаклнинг луғавий маънони қай даражада модификациялашига таъсир қилмайди. Айрим ҳолда равишдош «сабаб» оттенкасига ҳам эга бўлиши мумкин: 1. Э ркалатгач онаси, талтаяди боласи (Мақ.). 2 . Кумуш ў т и р а в е р м а г а ч, Офтоб ойим қизишди. (А.Қод.) Маълум бўладики, -гач шакли луғавий шакл ҳосил қилувчи сифатида асос феълдаги «ҳаракат» аташ семасига жиддий таъсир кўрсатиб, феълни «пайт», айрим ҳолатда «сабаб» маъно бўёғи билан нутқда воқелантиради. Аташ семасидаги ўзгариш вазифа семасига ҳам ўз таъсирини ўтказиб, феъл гапда кесим эмас, ҳол вазифасида тобе узв сифатида иштирок этади. Аммо такрор бўлса-да, таъкидлаб ўтиш лозимки, равишдош феълнинг 328 нутқда воқеланиш шакли бўлганлиги сабабли, асос феъл феълликдан тамоман ўзгаланмайди. Алоҳида, нутқдан ташқари ҳолатда олинган равишдош мутлақ замон маъносига эга эмас, у ўзи орқали ифодаланаётган ҳаракатнинг пайтини кейинги кесимлик ёки бошқа шаклдаги феълдан англашилаётган замонга нисбатан белгилайди. - жүктеу/скачать 3,07 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|