Эндемиялык зоб
Емдеу жолы
Аурудың белгісі
Базедов ауруы
Егер ішетін су мен тағамда йод жетіспесе, адам
іспебұғақ (эндемиялык зоб) ауруымен ауырады
(18, ә-сурет). Мұндай ауру әсіресе топырақ пен
судың құрамыңда йодтың аз болуынан пайда
болады. Тәулігіне адамның қабылдайтын йод
мөлшері 0,15-0,20 мг болуы керек.
Қалқанша безден гормон көп бөлінсе, денеде зат алмасу
күшейеді; жүрек соғуы жиілейді; қан қысымы көтеріліп, жүйке
жүйесінің қозуы артады; тамақты көп ішкенмен салмақ қоспай,
керісінше арықтайды. Тез ашуланады және терлегіш болады.
Көздері бадырайьш, шарасынаналға қарай шығып тұрады.
Мұндай ауруды бадырақ көз немесе базедов ауруы дейді. Бұл
ауруды неміс дөрігері К. А. Базедов сипаттап жазған.
.Қалканша бездің ұлпалары өсіп, ұлғайып,
салмағы 1 кг-ға дейін
жетеді, сон-дыктан оны алкым ісуі дейді. Бұл
ауруды емдеу және болдырмау үшін ас тұзына
йод (100 кг ас тұзына 2,5 г йодты калий тұзы)
қосады. Балабакша мен мектептерде балаларға
дәрі береді. Дәрінің бір түйірінің құрамында 1 мг
йодты калий бар.
Ауруды емдеп жазу үшін қалқанша бездің кішкене бөлігін кесіп
алып тастайды.Жеке жасушаларын жою үшін рентген сәулесімен
де емдейді
Тироксин — гормонның түзілуі мен бөлінуін гипофиздің
алдыңғы бөлігінен бөлшетін гормондар реттейді. Қанда
тироксиннің концентрациясы қалыпты деңгейде болтан кезде,
гипофизден бөлінетін гормонный мөлшері азаяды. Бұл
тироксиннің қалыпты деңгейде болуына көмектеседі.
Кретинизм
Жас балаларда қалканша бездің гормоны жетіспесе, бойы әспей,
жыныстық жетілуі тоқталады. Ми сыңарлары қыртысының жұмысы
бұзылып, ақылесі кем болады. Мұндай ауруды кретинизм
(фр. «сrtinismе» - жарымес) дейді. Ауру асқынбаса, емдеп жазуға
болады
Гипофиз
(гр. «
һурорһуsіs» — өсінді) аралық мидың
асты
ңғы жағына жіңішке өсінді арқылы бекінеді.
Пішіні
үрмебұршақ тәрізді, ересек адамдар да
салма
ғы
0,5-0,6 г-
ға жетеді. Гипофиз — безді және жүйке
ұлпаларынан тұрады. Гипофиз алдыңғы, ортаңғы
ж
әне артқы бөліктерден тұрады. Бұл безден
б
өлінетін
25 т
үрлі гормонның 7-еуі жеке бөлініп алынып,
толы
қ
зерттелген
ҚЫЗМЕТІ:
гипофиздің алдыңғы бөлігі құрамы нәруыздан
тұратын өсу гормонын (соматотропин) бөледі. Өсу
гормоны дененің, өсіресе ұзын сүйектерінің өсуіне әсер
етеді;
бүйрек үсті безі қыртысының өсуіне, одан бірнеше
гормондар бөлінуіне, қалқанша бездің дамуына әсер
етеді;
01
03
02
жыныс бездерінің жұмысын қалпына
келтіреді;
04
06
05
нәруыздың, майдың, көмірсудың
алмасуын реттейді;
қандағы темірдің тұрақтылығын сақтайды
сүт безінен сүттің бөлінуін камтамасыз
етеді;
Эпифиз
Эпифиз — пішіні домалақша без, салмағы 0,2 г. Ол
ортаңғы ми мен аралық мидың ортасында орналасқан.
Одан мелатонин гормоны бөлінеді. Ол ағзадағы
тәуліктік
ырғаққа, басқа ішкі секреция бездерінің және қандағы
калий мөлшеріне әсер етеді.
Ішкі секреция бездеріне секреторлық құрылым тән. Олардың мөлшері үлкен
болмайды, бірақ қанмен мол жабдықталады. Безде қан тамырлары орасан
көп капиллярлар торын құрайды. Сондықтан без бөлген өнімдер қанға тез
сіңеді. Эндокриңді бездер немесе Ішкі секреция бездері(glandula endocrinae,
лат. glandula без, грек, endon — ішкі, krino — бөлу) — инкреттерін
(гормондар) организмнің сұйық ішкі ортасына (қан, лимфа, ұлпа сұйығы)
бөлетін бездер. Бұл бездер тек секрет бөлетін соңғы бөлімдерден тұрады,
шығару өзектері болмайды және қан тамырларына өте бай келеді.
Эндокринді бездер (ішкі секреция бездері): орталық және шеткі эндокринді
бездер болып екіге бөлінеді. Орталық эндокринді бездерге: гипоталамус,
гипофиз және элифиз, ал шеткі эндокринді бездерге: қалқанша, қалқанша
маңы, бүйрекүсті бездері жатады. Бұлардан басқа организмде қосарлана
қызмет атқаратын аралас бездер де болады. Оларға: жынысбездері, ұйқы
безі, плацента және тимус (айырша без) жатады. Эндокринді бездер
гормондары организмнің сұйық ішкі ортасы арқылы дене мүшелерінің
дамуы мен қызметін, олардағы зат алмасу деңгейін гуморальды реттеуге
қатысады
Қ
ор
ы
ты
нд
ы
Достарыңызбен бөлісу: |