Зерттеуші Исследователь – The Researcher

Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher                              ISSN 2307-0153 
№№7-12(99-104), шілде-желтоқсан, июль-декабрь, July-December, 2014
 
______________________________________________________________ 
 
 
32 
-  жеткіншектердің  салауатты  өмір  салтын  рухани-адамгершілік  құндылықтар 
негізінде қалыптастырудың мазмұны мен жүйесі. 
Кіріспе.  Қазіргі  таңда  ғасырлар  бойы  қалыптасқан  ұлттық  мәдениет  пен 
тарихымыздың  дамып,  өркендеуі,  халқымыздың  рухани  бай  мұрасын  және  салт-
дәстүрлерін қастерлеу – еліміздің дүниежүзілік өркениеттегі егемендігін, дербестігін 
дәлелдейді.  Осы  өркениетті  елдер  қатарына  қосылуға  ықпал  ететін  болмыс  –  адам 
болып саналады. 
Болашақтың  адамы  –  парасатты,  иманды,  елгезек  те,  қаракетшіл  де  адам;  ол 
адамның  мәндік  күшінің  шын  бірлігінің  мұратын,  оның  рухани  кемелдігінің 
мұратын  бейнелейтін  салиқалы,  жан-жақты  дамыған  тұлға.  Бұл  өз  заманының 
талабына сай өмір сүруге қабілетті, рухани-адамгершілік талғамы жоғары адам ғана 
өмірдің  шын  құндылықтарын  жоғары  бағалай  алады  деген  түсінікті  қамтамасыз 
етеді.  Өйткені,  өмір  салты,  рухани  мұра,  әсемдік  қасиеттер  –  адам  баласының 
құндылықты рухани-адамгершілік тұрғыдан түсінуге мүмкіндік береді. 
Құндылықтар  мәселесі  қазақ  халқының  сонау  көне  замандағы  сақтардың, 
ғұндардың,  түркілердің  ұрпағы  екенін  бүгінгі  Қазақстан  жерінен  табылған 
археологиялық  байлықтар,  көне  мәдени  жазбаларынан  өзінің  бастауын  алып, 
шығыстың ұлы ойшылдары Қорқыт ата, Әл-Фараби, Жүсіп Баласағұн, Қожа Ахмет 
Ясауи,  Мұхамед  Хайдар  Дулати,  Қадырғали  Жалайыри  және  т.б.  шығармаларында 
орын  алған,  тәлім-тәрбиелік  тағылымдарымен  ұштасып,  мәңгі  сақталып,  ұрпақтан-
ұрпаққа рухани мұра ретінде жалғасып келеді. Осыған орай, бүгінгі таңда салауатты 
өмір  салты  ұлттық  идеяға  да  айналуы  тиіс  мәселе.  Өйткені  қазақ  халқында  бұл 
идеяға  негіз  болатындай  Қазақ  хандығы  тұсында  өмір  сүрген  белгілі  ойшыл 
Өтейбойдақ  Тілеуқабылұлының  «Шипагерлік  баяны»,  Құртқа  Сұлтанқожаұлының 
тәлімдік  мұрасы,  ұлттың  генетикалық  тазалығын  сақтау  үшін  жеті  атаға  дейін  қыз 
алыспауға  тиым  салған  «Қасым  ханның  қасқа  жолы»,  «Есім  ханның  ескі  жолы» 
заңдары және Тәуке ханның «Жеті жарғысы». 
Жобаға 
қажетті 
ұғымның 
бірі 
– 
құндылық. 
Қазақстан 
Ұлттық 
энциклопедиясында: «құндылық» – обьектінің жағымды немесе жағымсыз жақтарын 
білдіретін  философиялық-социологиялық  ұғым.  Құндылық  ұғымына  тұңғыш 
философиялық  анықтаманы  Р.  Лотце  мен  Г.  Коген  берді.  Ежелгі  философиялық 
көзқарастарда  құндылықтың  әртүрлі  көріністеріне  жататын  және  табиғи,  қоғамдық 
құбылыстарды, 
адамның 
іс-әрекетін 
бағалауда 
пайдаланылатын 
сұлулық, 
қайырымдылық, 
мейірімділік 
секілді 
адамгершілікті 
сипаттайтын  ұғымдар 
қолданылды. 
Психологиялық  сөздікте:  «құндылық»  түсінігі  коғам  үшін  әлеуметтік-тарихи 
манызы бар, «жеке адам» өмірінің болмысын анықтайтын құбылыс. Басқа жағынан, 
психологияда  құндылық  –  қоғамдағы  моральдық  қарым-қатынас.  Осы  ұғымдарға 
берген  анықтамаларға  сүйене  отырып  біз,  құндылық  біріншіден,  жеке  адамның 
әсемдік  қасиеті,  оның  сұлулығы,  жан  дүниесінің  тазалығы,  мәдениеті  болса, 
екіншіден, рухани-адамгершілік сана, талғам, қажеттілік, принцип, мұрат пен мақсат 
деп  білеміз.  Адам  өмірінің  өзегі  –  адамгершілік  құндылықтар,  ал  басқа  мақсаттар 
оған жеткізетін баспалдақтар ғана. 
Адамның  дүниеге  рухани-адамгершілік  қарым-қатынасы  –  құндылықтың  бір 
түрі болып табылады. Философтар, әлеуметтанушылардың зерттеу объектісі – адам 
болғандықтан,  олар  осы  мәселені  зерттеумен  айналысуға  үлкен  мән  беруде. 
Мәселен,  философ  Қ.  Әбішев:  «Адам  –  жоғары  құндылық,  ол  өздігінен-ақ  дербес 
өзіндік  құндылық  бола  алады,  өйткені,  адам  құндылығы  өзінде  ғана  ұсталады.  Бұл 
мүмкіндік  тек  қана  адамда  бар.  Адам  осы  мүмкіндікті  іс-әрекет  арқылы  жүзеге 

Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher                              ISSN 2307-0153 
№№7-12(99-104), шілде-желтоқсан, июль-декабрь, July-December, 2014
 
______________________________________________________________ 
 
 
33
асырады»,  -  дейді.  Әлеуметтанушы  Б.  Ерасов:  «Құндылықтардың  пайда  болуы, 
адамның қажеттілігін қанағаттандыратын іс-әрекет, бұл белгілі бір мақсатта жүреді», 
- дейді. 
Тұңғыш  рет  «салауаттылық»  деген  ұғымды  психолог  И.И.  Брехман  енгізді. 
Психолог И.И. Брехман: «Салалауатты өмір салты – мінез-құлық пен дағдыны ретке 
келтіріп,  өзін-өзі  түсіне  білу»,  -  дейді.  Қазақ  тілінің  түсіндірме  сөздігінде: 
«Салауатты»  сөзінің  мәні  –  парасатты,  байыпты,  ақылды,  ойлы,  білімді  және 
сабырлы  деген  мағынаны  білдірсе,  қазақша-орысша  аударма  сөздікте:  «салауатты» 
(здравствуй)  –  сәлеметтік,  амандық,  салауаттылық  мағынаны  білдіреді.  Бұл 
түсіндірмелер  өз  кезегінде  салауаттылық  сипаттамасын,  оны  қалыптастыру 
жөніндегі  ұстанымның  ауқымын  кеңейтеді.  Ал,  «өмір  салты»,  «өмір  сүру»  – 
әлеуметтік категория. Өмір салты – қоғамдық болмыстың, аумағындағы адамдардың 
іс-әрекеті,  маңызды  жақтарының  жүйесі,  жиынтығы.  «Өмір  сүру»  –  адамдардың 
табиғаттағы және әлеуметтік ортадағы қарым-қатынас жүйесі, яғни ұзақ өмір сүруге 
талпындыратын іс-әрекет. 
Сонымен, 
жоғарыда 
келтірілген 
анықтамалардан, 
рухани-адамгершілік 
құндылықтардың  мәні  салауатты  өмір  сүруі  үшін  ерекше  маңызға  ие  екендігі  анық 
көрінеді. 
Жобаға  негіз  болған  ұғым  –  салауатты  өмір  салты.  Әлеуметтанушы  Т.Ж. 
Нақыпбеков:  «Өмір  салты  субьектінің  әлеуметтік  ортамен  өзара  әрекеттесу  тәсілі. 
Өмір  салты  арқылы  қоғамның  экономикалык  жағдайын,  қоғамдық  қатынасын, 
материалдық  және  рухани  қажеттіліктерін  қанағаттандыру  деңгейлері  көрінеді»,  - 
деп  атап  көрсетеді.  Ал,  ғалым  И.Т.  Левкина:  «Салауатты  өмір  сүру  әркімнің  өз 
мамандығы деңгейінде дұрыс игере біліп, өнімді еңбек етіп, тұрмыс жағдайын түзете 
отырып,  қоршаған  ортаға  қарым-қатынас  жасай  білуінде»  екенін  негіздей  отырып 
сипаттайды.  Ол:  «Адамның  салауатты  өмір  сүруі  –  адам  мәдениетінің  бөлігі,  өмір 
сүру құндылығына байланысты», - деп атап көрсетеді. 
А.Н.  Леонтьев:  «Салауатты  өмір  сүру  –  өмірдегі  өз  орнын  білу,  өмір  сүруге 
ұмтылыс  жасау,  алдына  қойған  максатқа  жету  жолдарынан  тұратынын»  атап 
көрсетті.  Ол  өзінің  зерттеуін  негіздей  отырып  «Салауатты  өмір  сүру» 
категорияларын 
бөліп  көрсетеді:  салауатты  өмір  сүру  қалпы,  салауатты  өмір 
сүру  мәні,  салауатты  өмір  сүру  деңгейі,  салауатты  өмір  сүру  стилі,  салауатты  өмір 
сүру  дағдысы.  Ғалым:  «Салауатты  өмір  сүру  үшін  өмір  сүрудің  мәнін,  деңгейін, 
қалпын,  стилін  жеке  ұғынып,  күнделікті  іс-әрекеті  мен  әрекетінде  қолданылса, 
дағдыға айналары сөзсіз», - деп қарастырады. 
Жоғарыда  келтірілген  ғалымдардың  көзқарастарын  басшылыққа  ала  отырып, 
өз  анықтамамызды  бердік:  «Құндылық»  дегеніміз  –  адамның  өмір  тіршілігі 
барысында жеке  қызығушылығы мен қажеттілігінен туындайтын, яғни оны жоғары 
қоятын бағалы, құнды нәрселер жиынтығы (жеке және әлеуметтік қызығушылығы). 
«Салауатты өмір салты» дегеніміз – жеке адамның жақсы өмір сүруіне қажетті, 
яғни  жан  мен  тән  үйлесімділігін  сақтап,  оны  дамытуға  бағытталған  құрылымдық 
жүйе. 
«Рухани-адамгершілік құндылықтар» – адам өзінің өмір салтында жан дүниесін 
жоғары бағалауы, оның рухани байлығы, адамгершілік қасиеттерімен қатар, рухани 
компоненттердің  бүкіл  жиынтығының  көрініс  беруімен  ерекше  мәнге  ие  болатын 
құндылықтар жүйесі. 
Сонымен,  оқушының  жас  ерекшелігіне  сай,  яғни  оның  психологиялық 
ерекшеліктерін  ескеріп,  өмірде  кездесетін  нәрселердің  жан  тазалығы,  жақсы 

Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher                              ISSN 2307-0153 
№№7-12(99-104), шілде-желтоқсан, июль-декабрь, July-December, 2014
 
______________________________________________________________ 
 
 
34 
жақтарын ажыратып, үлгі-өнеге көрсету, оқушылардың талғампаздығын тәрбиелеу – 
бүгінгі өмір талабы екенін баса айтуға болады. 
Шығыстың  ұлы  ғұлама  ойшыл  ғалымы  Әл-Фараби:  «Жас  жеткіншектеріңізді 
көрсетіңіз,  мен  сіздердің  болашақтарыңызды  айтып  берейін»,  -  деген  екен.  Олай 
болса, біздің болашағымыз неге байланысты? 
Осыған  байланысты  жоба  нысаны  –  жеткіншектер  болғандықтан,  олардың 
психологиялық  ерекшеліктері  мен  тәрбиелеу  мәселесі  қоғамның  қай  кезеңі 
болмасын,  педагогтардың,  психологтардың  зерттеулеріне  арқау  болып,  әр  қырынан 
қарастырылып  келеді.  Жобаға  құнды  болған  белгілі  ғалым  Л.С.  Выготскийдің 
көзқарасынша,  әрбір  шақта  бала  мен  ортаның  арасындағы  қатынастардың 
қайталанбас жүйесі болып табылады. Ол осы қатынастар жүйесін қайта құру 
өтпелі шақтағы «дағдарыстың» басты мазмұнын кұрайды деп пайымдады. Л. 
Колбергтің  пікірі  бойынша,  жеткіншектер  ересектігінің  дамуындағы  жалпы 
бағыт  әр  түрлі:  біреулері  үшін  –  өмірде  ең  бастысы  кітап  пен  білім  болса, 
екіншілері, сабаққа деген қызығушылығы төмен, ал үшіншілері, ересектіктің 
сыртқы көріністері онша қызықтырмайды, бірақ ол шешесінің сүйеніші, өзін 
ерлік қасиеттерге тәрбиелейді. 
Сонымен,  ғалымдардың  ой-пікірлерін  былай  түйіндесе  болады: 
жеткіншектік  кезеңнің  даму  ерекшеліктеріне  сәйкес,  рухани-адамгершілік 
тәрбие  беруді  аса  қажет  ететін  кезең  болып  саналады.  Бұл  қажеттілік 
жеткіншек 
өмірінде, 
біріншіден, 
адамгершілік, 
азаматтық, 
көркем 
шығармашылық-рухани  сезімдерінің  белсенді  дамуымен;  екіншіден,  өзіндік 
санасының  дамуына  байланысты  талғамының  тұрақтылығымен;  үшіншіден, 
сана-сезімі  мен  өзіндік  санасының  даму  деңгейіне  байланысты  көзқарасы, 
бағдары  және  қажеттілігі  біртұтас  жүйе  болып  қалыптасады  деп  айтуға 
болады. 
Аталған  жобаның  мақсаты  –  ұлттық  тәрбиенің  тірегі  –  рухани-адамгершілік 
құндылықтар  негізіндегі  салауатты  өмір  салтын  жеткіншектердің  бойында 
қалыптастыру. 
Жобаның негізгі міндеттері: 
- денсаулығы мықты, адамгершілік қасиеті дамыған, салауатты жеткіншектерді 
қалыптастыру; 
-  жеткіншектердің  бойында  саналы  ғұмырды  сақтап  қалу  үшін  әртүрлі 
жағдайлардағы 
қауіпсіз 
мінез-құлық 
дағдыларын 
қалыптастыру 
және 
өз 
денсаулығына зиянды әдеттерге бейімделуіне қарсы тұруға үйрету; 
-  жалпы  білім  беретін  мектеп  мұғалімдерінің,  педагог-психологтардың, 
жеткіншек-оқушылардың  және  олардың  ата-аналарының  салауаттылық  жайындағы 
теориялық білімдерін кеңейтіп, оны практикалық өмірмен ұштастыру. 
Қорытынды.  Жобаның  басты  нысанасы  болып  табылатын  салауатты  өмір 
салтын  рухани-адамгершілік  құндылықтар  арқылы  қалыптастыру  мәселелері 
төңірегіндегі  философия,  педагогика,  әлеуметтану,  психология  ғылымдарындағы 
еңбектерді  және  негізгі  мектепте  жүретін  пәндер  бойынша  оқулықтар  мен  оқу 
бағдарламаларын  талдап,  зерделеудің  нәтижесі  төмендегідей  қорытынды  жасауға 
мүмкіндік берді: 
1.  Педагогика  ғылымы  саласында  жеткіншектердің  салауатты  өмір  салтын 
рухани-адамгершілік  құндылықтар  арқылы  қалыптастыру  мәселесі  қашан  да  өзекті 
болғандықтан, оның көптеген ғылыми зерттеулерге негізделуі айқын. Осы мәселенің 
тарихы  көне  дәуірден  басталып,  Шығыс  пен  Батыс  өркениеттерінде  қарқынды 
дамып отырды. 

Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher                              ISSN 2307-0153 
№№7-12(99-104), шілде-желтоқсан, июль-декабрь, July-December, 2014
 
______________________________________________________________ 
 
 
35
2.  Көшпенділер  өркениетінің  салт-дәстүрлері,  әдет-ғұрыптары  және  Қазақ 
хандығы 
дәуірінде 
жарық 
көрген 
Өтейбойдақ 
Тілеуқабылұлы, 
Құртқа 
Сұлтанқожаұлы ойшылдарының еңбектері, қазақ  халқының генетикалық тазалығын 
сақтауда,  денсаулығы  мықты  жас  ұрпақты  тәрбиелеу  үшін  жоғары  деңгейде 
жасалынған  «Қасымханның  қасқа  жолы»,  «Есімханның  ескі  жолы»  заңдары  мен 
Тәуке  ханның  «Жеті  жарғысы»  бүгінгі  күні  салауатты  өмір  салтын  ұлттық  идея 
ретінде қабылдауға негіз болатын тарихи құжаттар. 
3.  Адамзат  дамуының  эволюциясында  жалпы  адамзаттық  құндылықтардың 
өзгеріске  ұшырауына  сай,  рухани-адамгершілік  құндылық  ұғымына  салауаттылық 
ұғымдары қатарласа дами бастады. Жоба барысында осы ұғымдардың әрқайсысына 
анықтама беріліп, олардың өзара байланысы, сабақтастығы анықталды. 
4.  Рухани-адамгершілік  құндылықтар  –  күрделі  жүйе.  Адам  өзінің  өмір 
салтында жан дүниесін жоғары бағалауы, оның тұла ретіндегі қасиеті, адамгершілік 
компоненттердің  бүкіл  жиынтығының  көрініс  беруімен  ерекше  мәнге  ие  болады. 
Денсаулыққа деген дұрыс көзқарасты жан дүниесімен жүзеге асырып, жан саулығы 
мен  тән  саулығы  үйлесімділігінің  қажеттілігі  –  салауаты  өмір  салты  болып 
табылады. 
5.  Салауатты  өмір  салты  мен  рухани-адамгершілік  құндылықтар  арасындағы 
өзара  байланыс  пен  сабақтастық  айқын  байқалады.  Салауатты  өмір  салты  адамның 
өмір  тіршілігі  барысында  жеке  қызығушылығы  мен  қажеттілігінен  туындайтын, 
адам табиғатына аса қажетті бағалы қасиеттерді, тазалықты талап етеді. 
6.  Жеткіншектердің  салауатты  өмір  салтын  қалыптастыруда  рухани-
адамгершілік  құндылықтардың  қажеттілігі  оқу-тәрбие  үрдісінде  маңызды  мәселе 
болып  саналады.  Өйткені,  оқу-тәрбие  үрдісінде  оқушылардың  жас  және  дара 
ерекшеліктеріне  сай  білім  беру,  олардың  физиологиялық  және  психологиялық 
толысуындағы  өзіндік  түсініктің  қалыптасуына  әсерін  тигізері  анық.  Осыған  орай, 
зерттеу  жұмыстарының  нәтижесі  жеткіншектердің  салауатты  өмір  салтын  рухани-
адамгершілік  құндылықтар  негізінде  қалыптастырудың  компоненттері  мен 
өлшемдері, көрсеткіштері мен деңгейлерін анықтауға мүмкіндік берді. 
7. 
Тәжірибелік-эксперимент 
жұмысының 
барысында 
жеткіншектердің 
салауатты өмір салтын рухани-адамгершілік құндылықтар негізінде қалыптастыруда 
оқу-тәрбие  үрдісінің  мүмкіндіктері  мен  «рухани-адамгершілік  құндылықтар 
негізіндегі  салауатты  өмір  салты  –  ұлттық  тәрбиенің  тірегі»  жобасының  мазмұнын 
жүзеге асыру, оның тиімді жолдары мен әдіс-тәсілдерін анықтауға бағытталған. Бұл 
жоба  жеткіншектердің  рухани-адамгершілік  құндылықтарды  өз  өмір  салтында 
сақтай  отырып,  оны  бағалай  білуіне  деген  көзқарасы  қалыптасуына,  салауаттылық 
жайындағы түсініктерінің тереңдеуіне өз ықпалын тигізеді. 
Жоба бойынша мынадай ұсыныстар берілді: 
-  салауатты  өмір  салтын  рухани-адамгершілік  құндылықтар  арқылы 
қалыптастырудың маңызын дұрыс жолға қою үшін оқу-тәрбие  бағдарламалары мен 
оқу-әдістемелік кешенді жетілдіру; 
-  салауатты  өмір  салтын  рухани-адамгершілік  құндылықтар  арқылы 
қалыптастыруда  жалпы  білім  беретін  мектептің  барлық  сыныптарына  және  арнайы 
орта оқу орындарына арнайы тәрбие курсын енгізу; 
-  салауатты  өмір  салтын  рухани-адамгершілік  құндылықтар  арқылы 
қалыптастыруды  жоғары  сыныптардың  оқу-тәрбие  үрдісімен  байланыстырып, 
ұштастыру. 
Қорыта  айтқанда,  салауатты  өмір  салтын  рухани-адамгершілік  құндылықтар 
арқылы  қалыптастыру  мәселесі  –  қазіргі  қоғам  талабы  тұрғысында  өзінің 

Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher                              ISSN 2307-0153 
№№7-12(99-104), шілде-желтоқсан, июль-декабрь, July-December, 2014
 
______________________________________________________________ 
 
 
36 
маңыздылығымен, көкейкестілігімен құнды. Олай болса, ұсынылып отырған мәселе 
күрделі болғандықтан, оның көптеген салаларын қамтып шығу мүмкін емес және ол 
оқу-тәрбие  үрдісінде  жеткіншектердің  салауатты  өмір  салтын  рухани-адамгершілік 
құндылықтар арқылы қалыптастыру мәселесін одан әрі жетілдіруді қажет етеді. 
 
Әдебиеттер 
1  Салауатты  өмір  салты  мен  эстетикалық  құндылықтардың  қалыптасуындағы 
спорттың мәні // Қазақстан кәсіпкері. – 2010. – №8. – 28-29 бб. 
2  Этнопедагогика.  Оқу  құралы.  –  Шымкент:  «Нұрлы  бейне»  баспасы,  2004.  – 
182 б. 
 
ЖОЛОМБЕТОВ Сабит Орынбекович, 
учитель второй категории, преподаватель-организатор НВП 
КГУ «СОШ №41» ГУ «Отдел образования г. Семей ВКО», город Семей, 
Восточно-Казахстанская область, Республика Казахстан 
 
ТУСКЕНОВ Ербол Ерченович, 
учитель физической культуры второй категории КГУ «СОШ №41» 
ГУ «Отдел образования г. Семей ВКО», город Семей, 
Восточно-Казахстанская область, Республика Казахстан 
 
АКТУАЛЬНОСТЬ ФИЗИЧЕСКОГО И ПАТРИОТИЧЕСКОГО ВОСПИТАНИЯ 
ПОДРАСТАЮЩЕГО ПОКОЛЕНИЯ В СОВРЕМЕННЫХ УСЛОВИЯХ 
 
Проблема  физического,  патриотического  воспитания  требует  изучения  и 
всестороннего анализа происходящих в обществе изменений. Оказывающих влияние 
на  общественное  сознание,  мнение,  настроение,  традиции,  взаимоотношение,  на 
процесс воспитания, учитывая соответствующие тенденции развития казахстанского 
общества и системы образования. 
Важность  патриотического  воспитания  молодежи  подчеркивает  Президент 
Казахстана  Н.А.  Назарбаев  в  своем  ежегодном  Послании  народу  Казахстана 
«Стратегия  Казахстана  –  2050»  –  новый  политический  курс  состоявшегося 
государства»  было отмечено, что новый казахстанский патриотизм – основа  успеха 
нашего многонационального и многоконфессионального общества. 
Наша  главная  цель  в  данном  направлении  проста  и  понятно:  мы  должны 
сохранить  и  укрепить  общественное  согласие.  Это  –  непреложное  усилие  нашего 
существования как государства, как общества, как нации. Фундамент казахстанского 
патриотизма  –  это  равноправие  всех  граждан  и  их  общая  ответственность  за  честь 
Родины».  Эти  слова  лидер  нации  выделил  и  то,  что  без  уверенности  в  будущем 
нельзя построить полноценное государство. 
Патриотизм  (от  гр.  patriotes  –  родина)  –  любовь  к  своей  родине,  преданность 
своему  народу,  гордость  за  свой  народ,  стремление  защищать  его  достояние, 
продолжать  приумножение  его  общечеловеческих  и  национальных  морально-
духовных ценностей. 
Патриотизм  проникает  во  все,  познающего  делает,  к  чему  стремится  и  любит 
личность.  Воспитание  патриотического  сознания,  чувств  и  убеждений  невозможно 
отделить  от  сложного  целостного  процесса  формирования  личности.  Источником 
патриотического  воспитания  является  родное  слово  отца  и  матери,  колыбельная 
песня  и  т.д.  В  арсенале  деятельности  по  патриотическому  воспитанию 

Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher                              ISSN 2307-0153 
№№7-12(99-104), шілде-желтоқсан, июль-декабрь, July-December, 2014
 
______________________________________________________________ 
 
 
37
подрастающего поколения  есть  много  средств  и методов  воздействия,  но  главное – 
это  включение  каждой  личности  в  конкретную  деятельность  по  созданию  и 
приумножению богатства и красоты Отечества. 
Патриотическое 
и 
физическое 
воспитание 
школьников 
призвано 
педагогическими  формами  и  методами  формировать  и  развивать  у  юного 
гражданина  важнейшие  морально-психологические  качества,  которые  необходимы 
ему  и  как  будущему  защитнику  Отечества,  готовому  и  способному  вносить  свой 
вклад  в  обеспечение  безопасности  личности,  общества,  государства,  так  и  в  целом 
как  человеку,  личности,  труженику,  гражданину  Казахстана:  твердость  характера, 
ответственность,  трудолюбие,  самоотдача,  законопослушность,  решительность, 
настойчивость.  Прежде  всего,  эти  личностные  качества,  необходимые  для  решения 
задач обеспечения безопасности Отечества, личности, общества и государства. 
В  современных  казахстанских  школах  главной  задачей  физического  и 
патриотического  воспитания,  определяемой  его  целью,  является  повышение 
эффективности  этой  деятельности,  особенно  за  счет  более  целенаправленного 
воспитания  школьников  в  духе  высокой  социальной  активности,  мобилизация  всех 
сил  общества,  его  социальных  и  государственных  институтов.  При  этом  основную 
нагрузку  по  военно-патриотическому  воспитанию  подрастающего  поколения 
должны  нести образовательные  учреждения,  среди  которых  особую  роль  призваны 
играть 
общеобразовательные 
школы 
с 
хорошей 
материальной 
базой 
соответствующих по всем стандартам. 
В  целом  можно  выделить  следующие  направления  физического  и 
патриотического воспитания школьников: 
-  воспитание  на  истории  и  традициях  государства  и  общества,  изучении 
истории 
Отечества; 
-  мероприятия  по  увековечиванию  памяти  павших  в  борьбе  за  независимость 
Родины  (шефство  над  памятниками,  вахты  памяти,  возложения  цветов,  митинги 
и.т.); 
-  празднование  памятных  дат,  организация  концертов,  выставок,  викторин, 
конкурсов, просмотр видео фильмов; 
- создание музеев, аллей, выставок боевой славы; 
- проведение экскурсий, уроков мужества, встречи с ветеранами ВОВ и других 
войн, участниками боевых действий; 
- военно-спортивное воспитание; 
- организация туристских слетов и походов по местам боевой воинской славы; 
-  спартакиады  и  спортивные  соревнований,  посвященных  памятным  датам  в 
истории Вооруженных сил и других силовых структур; 
-  проведение  месячников  оборонно-массовой  и  спортивно-оздоровительной 
работы; 
-  воспитание  через  взаимосвязь  и  взаимодействие  школьных  и  воинских 
коллективов; 
- организация оборонно-спортивных лагерей, военно-полевых сборов; 
- организация круглых столов с сотрудниками правоохранительных органов и 
ВСРК по профориентационной работе. 
Сегодня  к  укреплению  и  развитию  эффективной  системы  патриотического 
воспитания  способствует  военно-патриотические  клубы.  Их  количество  в  нашей 
стране за последние годы выросло в 10 раз и составило более 1800. Они охватывают 
более  67  тысяч  молодых  людей.  Военно-патриотические  клубы  признаны 

Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher                              ISSN 2307-0153 
№№7-12(99-104), шілде-желтоқсан, июль-декабрь, July-December, 2014
 
______________________________________________________________ 
 
 
38 
подготовить  подрастающее  поколение  к  службе  в  Вооруженных  сил  Республики 
Казахстан.  Это  одна  из  эффективных  форм  продвижения  идей  патриотизма.  По 
статистике ребята, прошедшие воспитание в таких организациях, меньше совершают 
правонарушений. 
Одна  из  главных  основ  единства  народа  –  это  патриотизм.  Таким  образом, 
предполагается  ориентация  школы  не  только  на  сообщение  учащимися 
определенной суммы знаний, но и на развитие нравственных качеств личности, том 
числе патриотизма. 
Воспитательные  традиции  казахского  народа  связывались  с  формированием  у 
юношества  чувства  любви  к  родительскому  дому  и  близким  людям,  уважения 
старших,  к  малой  родине,  к  своему  Отечеству,  стремления  собственным  трудом 
приумножить  его  достоинство  и  благополучие.  В  наши  дни  в  задачи  образования 
входит  укоренение  в  сознании  молодого  поколения  священных  понятий, 
определяющих духовную жизнь нации: родина, семья, родной язык, родная природа, 
народ, его история, вера, духовная культура в целом. 
Потребностью  государства  в  обеспеченности  защищенности  личности, 
общества  и  государства  с  учетом  наличия  многочисленных  внешних  и  внутренних 
угроз  национальной  безопасности,  в  первую  очередь  связанных  с  резко 
активизировавшейся 
деятельностью 
террористических 
и 
экстремистских 
организаций. 
Все  вышеизложенное  позволяет  сделать  вывод  о  том,  что  концептуальное  и 
технологическое  решение  проблемы  патриотического  воспитания  учащихся 
общеобразовательных школ являются весьма актуальным для развития педагогики, в 
целом для казахстанского общества. С начала ХХI в Казахстане во многом благодаря 
усилиям,  как  руководства  страны,  так  и  общественности  и  непосредственно 
научного  сообщества,  гуманитариев,  педагогов,  работников  сферы  образования 
отмечаются  процессы  возрождения  и  активизации  воспитательной  составляющей  в 
деятельности  образовательных  учреждений,  силовых  структур.  Происходит 
переоценка  ценностей,  возрождение  значения  и  востребованности  гражданских, 
патриотических взглядов и убеждений. 
Складывается  понимание  того,  что  чувство  национального  самосознания  и 
чувство любви к Отчеству должен формироваться не стихийно, а быть воспитаны в 
человеке  семьей,  школой,  системой образования.  С  самого  раннего возраста  нужно 
закладывать  в  молодежи  патриотизм  с  помощью  родителей  и  в  дальнейшем 
воспитывать его в учреждениях образования на всех его ступенях и уровнях. 
Следовательно,  задача  воспитания  граждан-патриотов,  стоящих  перед 
педагогами,  работниками  сферы  образования,  весьма  сложная  и  ответственная.  С 
учетом  указанных  обстоятельств  необходимо  определить,  комплекс  каких  форм, 
методов,  приемов  патриотического  воспитания  позволит  педагогам,  участникам 
процесса  воспитания  достигнуть  требуемого  результата  –  привить  современному 
школьнику 
чувства 
патриотизма, 
гражданственности 
и 
соответствующие 
личностные качества. 
Непосредственной нормативно-правовой основой патриотического воспитания 
являются  такие  правовые  документы:  Конституция  Республики  Казахстан, 
Государственная  программа  патриотического  воспитания  граждан  Республики 
Казахстан на 2006-2008 годы, Закон Республики Казахстан «О правах ребенка». 
Задачи  интернационального  воспитания.  Интернационализм  (от  лат.  Inter  – 
между,  Nation  –  народ)  предусматривает  уважительное  отношение  к  другим 
народам,  их  истории,  культуры,  традиций,  языка,  стремление  к  взаимопомощи. 

Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher                              ISSN 2307-0153 
№№7-12(99-104), шілде-желтоқсан, июль-декабрь, July-December, 2014
 
______________________________________________________________ 
 
 
39
Интернациональное воспитание осуществляется в процессе всей жизнедеятельности 
личности  в  семье,  дошкольных  и  школьных  и  профессиональных  учебно-
воспитательных  заведениях,  в  процессе  непосредственного  участия  человека  в 
отношениях с представителями других наций. 
Большая  роль  в  воспитании  чувств  интернационализма  принадлежит 
литературе и средствам массовой информации. Знание истории, культуры, обычаев и 
быта других народов способствует формированию нравственной культуры вообще и 
культуры  интернациональных  чувств,  частности  это  особенно  существенно,  когда 
народ  выстраивает  демократическое  государство,  гражданами  которого  являются 
представители  многих  национальности.  Особое  место  в  системе  становления 
нравственности 
личности 
занимает 
дисциплина. 
Дисциплинированность, 
организованность человека – существенный признак ее нравственной воспитанности 
и культуры вообще. 
Дисциплина  (от  лат  diaciplina  –  обучения,  воспитания,  распорядок)  – 
определенный  порядок  поведения  людей,  обеспечивает  согласованность  в 
общественных  отношениях.  Обязательное  усвоение  и  выполнение  личностью 
установленном их правил. 
Основы  дисциплинированности  человека  формируются,  как  и  подавляющее 
большинство  моральных  качеств,  с  раннего  возраста.  Профессиональные  педагоги, 
уделяя 
особое 
внимание 
воспитанию 
дисциплинированности, 
отмечали: 
«Дисциплину  не  нужно  рассматривать  как  средство  воспитания.  Дисциплина  есть 
результат воспитательного процесса, результат, прежде всего, самого коллектива». 
Формирование  дисциплинированности  –  процесс  достаточно  длительный  и 
требует  от  воспитателя  настойчивости  и  терпения.  Сознательная  дисциплина  –  это 
прежде  всего  активность,  инициатива,  а  не  пассивное  подчинение  человека 
определенным правилам, нормам, которые часто имеют характер запрета». 
Настоящий  патриот  не  тот,  кто  говорит об  этом во  все  услышание,  а  тот,  кто 
честно  живет  и  работает,  ведет  здоровый  образ  жизни,  имеет  нормальную  семью, 
помнит  своих  предков,  на  их  примере  воспитывает  своих  детей.  Основы 
патриотизма  складывается  именно  в  семье.  И  от  того,  какой  будет  казахстанская 
семья, будет зависеть, кого мы воспитываем и каким будет наше будущее и будущее 
нашего Казахстана. 
 

жүктеу/скачать 43,02 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: