Зияткерлік меншік негіздері: Оқушыларға арналған сұрақтар мен жауаптар
Авторлық құқық контекстінде түпнұсқалық дегеніміз не?
жүктеу/скачать 1,43 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 58. Авторлық құқық қандай құқықтарды қамтиды
| 57. Авторлық құқық контекстінде түпнұсқалық дегеніміз не?
Авторлық құқықты қорғау үшін туындылар түпнұсқалық немесе басқа сөзбен айтқанда, түпнұсқалық болуға тиіс. Түпнұсқалық шығарманы өз бетінше жасауды болжайды, яғни басқа туындыны көшіруге болмайды. Бұл жұмыс ерекше жаңалыққа немесе бірегейлікке ие болуы керек дегенді білдірмейді. Бір идеяға немесе тұжырымдамаға негізделген өте ұқсас екі туынды, егер олардың біреуі екіншісінен көшірілмесе, бір уақытта авторлық құқықты қорғауға ие болады. Авторлар сондай-ақ басқа авторлардың шығармалары негізінде туындылар жасай алады, мысалы, кітапты ағылшын тілінен қытай тіліне аудару немесе кітап бойынша фильм түсіру. Егер түпнұсқалық туындыны авторлық құқықпен қорғаудың қолданылу мерзімі әлі аяқталмаған болса, аударманың немесе бейімдеудің алдында құқық иеленушінің рұқсатын алу қажет. Туынды ерекше қорғалуы және түпнұсқа деп санау үшін, оның белгілі шығармашылық деңгейі болуы керек. Авторлық құқық туралы ұлттық заңнамада толық бірауыздық жоқтың қасы: кейбір елдер жоғары, басқалары — төмен талаптарды белгілейді. Жалпы талап етілетін шығармашылық деңгейі жоғары емес. Түпнұсқалық дәрежесі болжанатын көшірмеге қатысты дауларды шешуге әсер етуі мүмкін, дегенмен іс жүзінде көптеген түпнұсқалық деңгейі төмен туындылар біреудің олардың құқығын бұзғысы келетіндіктен жеткілікті құндылыққа ие болмайды. Жоғары деңгейдегі туындыға қатысты сот талқылауы жағдайында, егер туындылар оған ұқсас болса, плагиатты дәлелдеу оңай. Түпнұсқасы аз туындының авторына ұқсастық тек кездейсоқтық емес, құқық бұзушының көшірмесінен болатындығын растайтын қосымша дәлелдер қажет болуы мүмкін. Түпнұсқаның шекті деңгейі өте төмен болғанымен, тұтастай алғанда, ол авторлық құқық жүйесінің тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз етеді. 58. Авторлық құқық қандай құқықтарды қамтиды? Авторлық құқыққа қандай құқықтар кіретіні туралы мәселе барлық елдердің авторлық құқығы туралы заңнаманың маңызды аспектілерінің бірі болып табылады. Әр түрлі елдерде экономикалық жағдайлардың, мәдени дәстүрлердің және құндылықтардың әртүрлі қабылдануына байланысты авторлық құқық туралы нормалар бір-бірінен ерекшеленеді және әр түрлі тәсілдермен көрінеді. Көптеген елдердің авторлық құқығы туралы заңнамасында моральдық (жеке мүліктік емес) және экономикалық (мүліктік) құқықтар арасындағы айырмашылық жүргізіледі. Жеке мүліктік емес құқықтарға, әдетте, мыналар: (1) жиі "атрибуцияға құқық" немесе "авторлық құқық" деп аталатын туындының авторы ретінде белгілі құқығы; және (2) туындыға қол сұғылмаушылық құқығы, яғни туындының негізгі ойын бұзатын және автордың беделін бұзатын туындыны (оның тұтастығы) бұрмалауға немесе бүлдіруге кедергі жасау құқығы жатады. Оларға сондай- ақ туындыны жариялау немесе жариялауға, сондай-ақ жарияланған туындыға өзгерістер енгізу құқығын жатқызуға болады.Мүліктік құқықтарға мыналар жатқызылуы мүмкін: (1) дайын туындыларды сол нысанда дайындау мақсатында қайта шығару, мысалы әдеби туындыны көшірмелеу құқығы - бұл мүліктік құқықтар категориясындағы негізгі құқық; (2) жалға алу құқығы, яғни басқа тұлғаларға аудиовизуалды туындылардың түпнұсқаларын немесе көшірмелерін не ақы төлеп компьютерлік бағдарламалық қамтамасыз етуді уақытша пайдалануға лицензиялар беру; (3) туындыны орындау, эфирге беру, интернет арқылы көрсету және тарату жолымен жалпы жұрттың назарына хабарлау құқығы; және (4) аудару және қайта өңдеуге арналған құқықтар деп аталатын туындының түпнұсқасы негізінде туынды туындыларды, оның ішінде аударма, бейімдеу және компиляциялар жасауды бақылау құқығы болып табылады. жүктеу/скачать 1,43 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|