46.Алифаттық нитроқосылыстар. Нитротоптың құрылысы және нитроқосылыстардың таутомериясы. Алу әдістері. Сілтілер мен азотты қышқылымен байланысы. Нитроқосылыстар
Нитроқосылыстарда N02 функционалды тобы-нитро тобы бар. Нитро тобы-азот атомы оң зарядталған және теріс заряд екі оттегі атомы арасында делокализацияланған биполярлық құрылым.
Нитроқосылыстарда бір, екі немесе одан да көп нитротоп болуы мүмкін. Көмірсутектердің барлық түрлерінің нитро туындылары белгілі-алкандар, алкендер, арендер, сондай-ақ гетероциклді нитро туындылар. Бұрын қарастырылған қосылыстардың көптеген түрлерінен айырмашылығы, нитроқосылыстар табиғатта сирек кездеседі; дегенмен, нитротоп кейбір жағдайларда қосылыстарға айтарлықтай биологиялық, соның ішінде фармакологиялық белсенділік береді (құрамында нитроксалин, нифедипин және т.б. бар препараттар).
Нитроқосылыстарды қарастырған кезде оларды екі түрге бөлген жөн: 1. Алифатты (және алициклді) нитроқосылыстар; 2. Хош иісті (Ароматты) нитроқосылыстар.
Алифатты нитроқосылыстар алу. Алифатты нитроқосылыстар негізінен екі жолмен алынады: көмірсутектерді нитрлеу және галоген атомдарын галоген туындыларына нитро тобына ауыстыру.
Сонымен қатар, кейде нитроқосылыстар алу үшін бастапқы аминдер мен карбонил қосылыстарының оксимдерінің тотығуы қолданылады.
Қасиеттері
Физикалық қасиеттері. Төменгі нитроалкандар-түссіз сұйықтықтар; нитроалкендер-өткір иісі бар сарғыш сұйықтықтар. Нитро топтардың көбеюі қосылыстарға жарылғыш қасиеттер береді (мысалы, динитрометан). Нитро тобы ИҚ спектрлерінде оңай анықталып, екі сипаттамалық сіңіру жолағын береді.
Нитроқосылыстардың таутомериясы.
Бастапқы және қайталама нитроқосылыстар нитрон қышқылдарымен таутомерлі тепе-теңдікте болады, оларды аци - нитроқосылыстар немесе нитроқосылыстардың аци-формалары деп те атайды:
Сыртқы жағынан, сурет кето-энол таутомериясына ұқсайды; көптеген қарапайым нитроқосылыстар үшін аци формасы нитротаутомерге қарағанда аз төзімді; таутомер қоспасындағы аци формасының мазмұны 10"-10'7 аралығында болады (бұл сонымен қатар кето-энол таутомериясына ұқсайды, мұнда энол формасы әдетте аз төзімді).
Үшін аниона (736) - өнімді а-депротонирования нитросоединения, керісінше, неғұрлым тұрақты формасы (736"), ол болып табылады анионом нитроновой қышқылы (нитронат-анионом); резонанстық будан жақын құрылымы бойынша қойылатын нитронат-аниону; аниондар (736) әдетте деп атайды нитронат-анионами (бақшада енолят-анионами түзілетін бірі карбонильных қосылыстар). Егер бастапқы немесе қайталама нитроқосылыс сілтінің Сулы ерітіндісімен өңделсе, онда иитроқосылыс нитрон қышқылының сілтілі тұзын (натрий немесе калий нитронаты) түзу үшін ериді. Егер сіз қазір осы ерітіндіні қышқылдандырсаңыз, онда бірінші сәтте нитрон қышқылы бөлінеді, ол біртіндеп (бірақ бірден емес) қайтадан нитро формасына ауысады:
Егер қышқылдану төмен температурада жүргізілсе, таутомерлік ауысу жылдамдығы төмендейді, сондықтан "мұздатылған" аци формасы азды-көпті ұзақ уақыт сақталады.