9. Балалардағы жылу реттелуі (терморегуляция) ерекшеліктері
Ұрықтың жылу реттелуі. Изотермия анасының есебінен реттеледі. Жылу плацента арқылы өтеді, ұрықтың жылу шығыны ананың жылу өндірісінің 10 - 15% дейін құрайды.
Жаңа туған нәрестенің жылу реттеліуі ерекшеліктері.
Температура көрсеткіштері: • туылғаннан кейінгі алғашқы сағаттарда температурасы төмендейді және 12-24 сағаттан кейін 36 - 37 С дейін қалпына келеді;
• жаңа туылған баланың ректальды температурасы 380,3-0,2. Туылғаннан кейін 0,5-1 сағаттан кейін t0 төмендей бастайды;
• 2-4 сағаттан кейін ол 35-ке дейін, тіпті 32-ге дейін жетуі мүмкін. Бұл нәресте жағдайының нашар екенінің белгісі;
• содан кейін көптеген жаңа туылған нәрестелерде дененің t0 12-14 сағатта 36-370 деңгейіне дейін қалпына келтіріледі;
• дене температурасының қоршаған орта температурасына жоғары тәуелділігі бар.
Егер ол 20 ° C төмен болса, онда жаңа туылған нәрестенің жылдам салқындауы және гипотермияның дамуы мүмкін (35° C-тан төмен).
35° C жоғары болса - қызып кету (гипертермия);
• Кейбір балаларда туылғаннан 2-3 күннен кейін температурасының жоғарылағаны байқалады, яғни 39-40° C температураға дейін жоғарылайды. Бұл жағдай терморегуляция орталықтарын тітіркендіруі мүмкін ақуыздың көп түсуімен және судың жетіспеушілігін арттырумен байланысты. Температура жоғарлауы бірнеше сағаттан бірнеше күнге дейін созылады және толығымен жоғалады;
• әртүрлі бөліміндегі температуралық асимметриясы айқын әртүрлі;
• температура ауытқуының айқын күнделікті ырғағы жоқ;
Балалардағы химиялық және физикалық жылу реттеліуін қалыптастыру туғаннан кейін пайда болады, сондықтан жаңа туылған нәрестелердегі жылу реттеліуі тиімділігі жеткіліксіз және метаболизм үдерістерінің ырғағы белгіленбеген. Жаңа туған кезеңде күн мен түн уақытында, ұйқы және ояу кезіндегі температурасында ешқандай айырмашылық жоқ. Тек 4-ші аптадан бастап күндізгі температурасы жоғарылап, түнде температураның төмендеуі байқалады.
Жылу тасымалын ересектермен салыстырғанда салыстырмалы түрде үлкен (2,5 есе құрайды). Келесіге байланысты:
• жылу беру беті аудаңы дене салмағына қарағанда үлкен (жаңа туылған нәрестелерде ересектерге қарағанда 2,2 есе көп, демек, нәрестелерде ерессектермен дене және ауа температурасы бірдей болса да, нәрестелерде жылу беру 2,2 есе қарқынды жүреді);
• жылу оқшаулау қызметі тері асты шел майдың нашар дамуымен және қарқынды қан ағымының салдарынан төмен;
• терінің қандануының (қанмен қамтамасыз етілуінің) күшті дамуы, сондықтан балалардың терінің температурасы ересектерге қарағанда жоғары, демек, тері жылынуды арттыратын тері мен ауа температурасындағы айырмашылықтар көп; температура градиенті «ядро-қабықшасы» анағұрлым айқын емес, ересектерге қарағанда, тері мен қоршаған орта арасындағы градиент үлкен; жоғары жылу беру терінің кішігірім қалыңдығына ықпал етеді, демек жылуды оқшаулауы төмен;
• тері бетінен және тыныс алу жолдарының шырышты қабатынан судың аса қарқынды булануы;
Балалардағы жылу өндірісі жоғары деңгейде жүзеге асырылады, бұл балалардағы метаболизмнің жоғары деңгейімен байланысты. Осыған байланысты, салқындату кезінде балалардың жылу өнімі 2 еседен артық көбеюі мүмкін. Ересектерде бұл салқындаған кезде 3-4 есе өседі.