Қазақстан тарихы пәні және оның міндеттері. Қазақстан тарихы пәнінің жас

 

1 

 

 

2 

 

3 

  КІРІСПЕ 

Қазақстан  тарихы  пәні  және  оның  міндеттері.  Қазақстан  тарихы  пәнінің  жас 

буындарға  білім  беруде  және  тәрбиелеуде  алып  отырған  орны  және  маңызы.  Қазақстан 

тарихының  ғылыми  кезеңдерінің  негіздері.  Қазақстан  тарихы  деректеріне  жалпы  ҧгым  және 

оларды оқудың әдістері. 

I БӚЛІМ. КӚНЕ ДӘУІРДЕГІ КАЗАҚСТАН 

Қазақстан  жеріңдегі  алғашқы  адамдардың  қоғамы.  Алғашқы  адамдар  қоғамының 

археологиялық  кезеңдері.  Қазақстан  жерін  қоныстану.  Тас  ғасыры.  Палеолит.  Палеолит 

кезеңіндегі адам және табиғат. Оңтҥстік (ІІІабақгы, Тәңірқазған, Борықазған,  Аккӛл және 

т.б.), Орталық (Обалысай, 1-ші Музбел, Қосмола, Кызылжар, 7-ші Бетпақ, 3-ші Қарабас және 

басқалар),  Солтҥстік-Шығыс  Қазакстан  (Қанай,  Нарым,  Буқтырма  және  т.б.)  жеріндегі 

палеолит  ескерткіштері.  Қазақстан  жерін  ерте  заман  дәуірінде  қоныстанған  алғашқы 

адамдардың шаруашылығының тҥрлері және олардың еңбек қҧралдары. 

Қазақстан жеріндегі мезолит және неолит. "Неолиттік  революция" (тағы жануарларды 

қолға ҥйрету, жер шаруашылығының  пайда  болуы,  дамуы).  Энеолит.  Қаратау  қыратының 

ескерткіштері. Арал ӛңіріндегі табыстар. Жоғарғы Ертістегі  қоныстар. Солтҥстік Қазақстан 

жеріндегі қоныстар мен жерлену ескерткіштері. Аналық қауым. 

Қола  дәуіріндегі  Қазақстандағы  тайпалар.  Қазақстан  жеріндегі  қола  ескерткіштер. 

Андроново  мәдениетінің  Қазақстандағы  ошақгары.  Қола  дәуіріндегі  Қазақстандағы 

Андроново  мәдениетінің  кезеңдері  жәңе  оның  тарихнамасы.  Тау-кен  ісі.  Кӛне  металлургия. 

Жер шаруашылығы мен мал щаруашылығының ара салмағы.  

Орталық  Қазақстандағы  соңғы  қола  дәуірінің  мәдениеті  (Бегазы,  Дәндібай). 

Қарапайым  мал  шаруашылыгының  кӛшпелі  мал  шаруашылығына  алмасуы.  Жер 

шаруашлығының  ошақтары  және  оған  сипаттама.  Патриархалдык-отбастык  (жанҧялық) 

қауым. 

Қола  дәуіріндегі  бҧиым-зат  дәрежесіндегі  мәдениет  және  оған  тән  қасиеттердің 

Қазақстан  жеріндегі  ерекшеліктері.  Ӛнер  және  діни  нанымдар,  Коныстар  мен  баспана,  Ҥй 

қолӛнері. 

Тайпалар  одақтары  және  ерте  темір  дәуірінін  алғашқы  мемлекеттік  қҧрылымдары. 

Евразия  жеріндегі  тайпалар  одағы  қҧрылуынын  тарихи-экономикалық  алғы  шарттары. 

Ертедегі кӛпшелілер дәуірі (1-ші мың жылдар, біздің эраға дейінгі). 

Скифтер.  Сақтар,  массагеттер,  дахтар  (даилар),  исседондар,  "аримаспылар"-  Сарматтар. 

Сақтардың, сарматтардың және  Қазақстан мен орта Азияны қоныстанған басқа да жергілікті 

(автохтондық)  тайпалардың  шыгу  тегі  (этногенезі)  жӛніндегі  тарихнама.  Сақтардың 

шаруашылығы,  әлеуметтік  қҧрылысы,  тҧрмыс-салты.  Ертедегі  әлеуметтік  сословиялық 

буындар және мемлекеттің алғашқы белгілері. 

Сақтардың кӛрші мемлекеттермен қарым-қатынасы (Иран, Қытаймен). Сақтардың Кир, 

Дарий  1-шінің  әскерлерімен,  Александр  Македонскийдің  жаулап  алушылық  жорықтарымен 

кҥресі. 

Ерте  темір  ғасыры  тайпаларының  мәдениеті,  ӛнері  және  салттары.  "Аң  мҥсіндес". 

Батыс, Шығыс, Солтҥстік және Оңтҥстік Қазақстандағы археологиялық ескерткіштер. 

Тасмола  мәдениеті.  Біздің  эраға  дейінгі  VI-!  ғасырлардағы  Шығыс  Қазақстанның 

материалдық  мәдениетінің  дамуының  Майемер,  Берел,  Қҧлажорға  кезеңдері.  Шілікті 

қорғаны.  Бесшатыр,  Иссық  қорғандары.  Шығыс  Арал  ӛңіріндегі  Уйгарак  және  Тагискен 

жерлемелері — кӛне зираттары. 

Біздің  эраға  дейінгі  ІІ-V  ғасырлардағы  Қазақстан.  (Қазақстан  жеріндегі  Ғундар 

(Хундар).  Қазақ  халқының  шығу  тегіндегі  ғундардың  орны.  Ғундардың  этникалық 

кҥрамы  жӛніндегі  сҧрактың  тарихнамасы.  Ҥйсін.  каңгылылардың  қоныстанған  жерлері, 

олардың әлеуметтік-экономикалық тарихы және әскери-саяси ҧйымы. Керуендік сауда және 

"Ҧлы жібек жолы". 

Батыс Қазақстанның кӛне конысшыларынын этникалық  және саяси тарихы. Ғундар, 

Ҥйсін. Қаңғылылардьщ материалдық және рухани мәдениеті, сенімі, шеберлік ӛнері. 

 

4 

 

           II БӚЛІМ. ОРТА ҒАСЫРДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН 

Қазақстан  жеріндегі  мемлекеттер  (ҤІ-ХІІ  ғасырлар).  Кӛне  тҥрік  тайпалары  одағынын 

қҥрылуы.  Ертедегі  тҥрік  тайпаларының ӛндіргіш  кҥшінің  дамуы.  Ертедегі  тҥрік  мемлекетінің 

қҧрылуы.  Қоғамдық  қҧрылысы  және  халықтың  кәсібі.  "Азиаттық  ӛндіргіш  тәсілдің" 

тарихнамасы.  Қазақстан  жеріндегі  феодализмнін  қалыптасуының  ерекшелігі.  Тҥрік 

қағанатының  халықаралық  байланысы.  Мәдениет  және  қол  ӛнер.  Кене  тҥрік  тарихының 

Орталық Азия халықтарының тарихындағы маңызы. 

Батыс-тҥрік  қағанатыньң  әлеуметтік-этникалық  тарихы  және  оның  саяси  қҥрылысы. 

Қазақстан  жеріндегі  кене  қалалар  ескерткіштері.  Батыс  тҥрік  қағанатының  қҧрамындағы 

тайп-алардың материалдық мәдениеті және ӛнері. Жазудың пайда болуы. 

Тҥргештер, олардың қоныстары және саяси қҧрылымы. Тҥргештердің Согдымен ӛзара 

қарым-қатынасы. Арабтармен кҥресі. Тҥргеш қағанатының ьдырауы. 

Қарлық  мемлекеті.  Қарлық  қағанатының  этно-саяси  тарихы.  Қазақстан  жеріндегі 

оғуздар. Огуз мемлекеті. Отуздардың Хорезм, қимақтар, қыпшақтармен қарым-қатынасы. 

Қимақтардың  қоныстары.  Қимақ  мемлекетінің  қҧрылуы  және  оның  сыртіды 

байланыстары. 

Қыпшақ  хандығы.  Қыпшақ  қоғамының  қалыптасу  кезеңдері.  Шаруашылығы  және 

қоғамдық  қҥрылысы.  Қыпшақтардъщ  Орта  Азия  және  ертедегі  орыс  князьдіктерімен 

экономикалық  және  саяси  байланыстары.  Ертедегі  Русьтің  жылнамаларындағы  кумандар-

"половцылар".  Наймандар  мен  керейлердің  этно-саяси  тарихы.  Найман,  арғын  және  керей 

мемлекеттерінің  қҧрылуы,  олардың  шаруашылығы  және  саяси  ҥйымы.  Шығыс  Қазақстан 

мен  Жетісудағы  наймандар  мен  керейлер.  Наймандардың  қидандармен  (монғоддармен) 

соғысы. 

Қарахандығтар  мемлекетінің  қҧрылуы.  Жері  және  халқы.  Қарахандықтар  мемлекетінің 

этно-саяси  тарихыньң  сҥрақтары.  Феодалдық  катынастардың  дамуы.  Жерге  иеліктің  тҥрлері. 

Икта  институтының  әлеуметтік-таптық  мазмҥны.  Мавераннахрға  әскери  жорықтар  және 

сельджуктар  мен  соғыс,  феодаддықі  тартыстар.  Кидандардың  (қарақытайлықгардың) 

шапқыншылығы және Карахандықгар мемлекетінің әлсіреуі, қҥлауы. 

Кидандар.  Қидандардың  тегі  және  халықгың  этникалық  қҧрамы,  Кидандардың 

басқару жҥйесінің ерекшеліктері. 

Казакстан жері дҥниежҥзілік ӛркениеттілік жҥйеде. Тҥргеш, қарлық, ӛгіз, кимақ, кыпшақ, 

найман, қарахан, қидан мемлекеттік қҧрамына енген халыктардың мәдениеті, діни сезімі және 

ӛнері салыстырмалық сипаттамада. Қол ӛнер, сауда және ақша айналысымы. Қалалардың ӛсуі. 

Архитектуралық  қҧрылыстар.  Айша-Биби,  Қарахан  кҥмбездері.  Ғылым  мен  мәдениеттің 

дамуы. Әл-Фараби және оның дҥниежҥзілік ғылымға қосқан ҥлесі. Юсуф Баласағҧн, Махмуд 

Қашқари.  Қожа  Ахмет  Яссауи  және  оның  әдеби  іс-әрекеті.  Діни  сенімдер.  Исламның 

таралуы. Кӛне тҥрік тайпалар бірлестіктері мен мемлекеттері тарихи әдебиетте. 

Моңғол дәуіріндегі Казақстан. 

ХІІ-ХIII  ғасырлардагы  моңғол  және  татар  тайпалары,  олардың  қоныстануы  және 

қоғамдық-саясй  қҧрылысы.  Қоғамның  әлеуметтік  қҧрамы.  Темуджмннің  (Шыңғыс-ханның) 

басқаруымен  моңғол  мемлекетінің  қҧрылуы.  Моңғолдардың  Қазақстанға  ша-буылы. 

Қазақстан,  Орта  Азия  халықгарының  моңгол  басқыншыларымен  кҥресі.  Темуджиннің 

наймандар және меркиттермең соғысы. Отрар және Сығанақты қорғау. Қҧман қыпшақтардың, 

алаң-оеетиндердің және Русьтің Шыңғыс-хан әскерімен шайқастары. 

Моңғол  ҥстеміндегі  Қазақстан.  Қазақстан  жері  моңғол  жаула-  ушыларының  бӛлісінде. 

Жошы,  Ҥгедей,  Шағатай  ҧлыстарының  қҥрылуы.  Батый.  Алтын  Орданьщ  қҥрылуы  және 

оның ішкі, сыртқы саясаты. 

Кдзақстан жері Еуропа саясатшыларының кӛзімен.  Плано  Карпини (1245-1247), Гильом 

де  Рубрук  (1253-1255),  Марко  Поло  (1271-1295).  Алтын  Орданың  этно-саяси  қҥрамы  және 

оның мемлекеттік-әкімшілік қҧрылысы. Феодалдық иеліктің шарттары,  Сойургал,  Орталық, 

Оң,  Сол  қанаттардың  жері  және  халқы.  Алтын  Орда  мемлекетінде  ҧлыстық  жҥйенің 

 

5 

қалыптасуы.  Моңғол  империясындағы  феодалдық  тартыстар  және  халықтардың  моңғол 

езгісіне  қарсылығының  кҥшеюі.  Тақ  ҥшін  тартыстар.  Алтын  Орда  тағына  жергілікті  және 

тҥріктенген тайпалардың кӛсемдерінің отыруы. Ӛзбек (1312-1342), Жәнібек (1342-1357) және 

басқалар.  Сауданың  дамуы.  Алтын  Орданың  халықаралық  байланысы.  Алтын  Орданың 

Еуразиядағы  тарихи  оқиғаларга  әсері.  Алтын  Орданың  әлсіреуі  және  қҧлауы.  Алтын  Орда 

империясының Сол қанатындағы Дешт-и-Қыпшақ хандарының кҥшеюі және ӛрлеуі. Акнияз-

хан  (1368-1377)  немесе  Урус-хан.  Тоқтамыш  (1378-1395),  Қҥйыршык  (1395).  Барақ-  ханның 

(1423-1428)  мекендері.  "Қазақ  йайлаты".  Алтын  Орда  тағына  Барақ  пен  Ҥлуқ-Мухамедтің 

кҥресі.  Шағатай  мемлекетінің  ыдырауы.  Моғолстанның  кҧрылуы.  Жері  және  халқы. 

Оңтҥстік-Шығыс  Қазақстан  Моғолстанның  қҥрамында.  Шығыс  Тҥркістан  және  Жетісуды 

баскдруда  дугла-гтардың  ҥлесі.  Пулагшы-әмір.  Тоғҥлҥқ-Тимурдың  (1348-1362/1363)  ҥкімет 

басына келуі. Ильяс-кожа. Вайсхан. Есен—Бҥға -хан (1433/1434-1462), Юнус-хан (1462-1486). 

Тимур -бек (1370-1405) және оның империясы. Тимурдың Алтын Орда, Моғолстанмен 

қарым-қатынасы.  Тимурдың  Дашт-и  Қыпшақ,  Моғолыстан  және  Алтын  Орда  жерлеріне 

шабуылдары, оның салдары. 

Ноғай  ордасының  бӛлінуі  және  нығаюы.  "Манғыт  жҧрты".  Жері  және  халқы.  Тумен 

Ноғайдың "Ҧлыс адамдары" (XIII ғамсырдың 70-ші жылдары -1300): Әмір Едіге (1396-1411). 

Едіге,  мен  Тоқтамыстың  Батыс  Сібір  ҥшін  қақгығысы.  Тайбуғалықтар.  Нур  ад-дин  (1426-

1440).  Роми  Вақкасби  Муса-мырза.  Жамғыршы  (Ямгурчи).  Сібір  хандығы  және  оның 

Қазақстан жеріндегі хандықтармен байланысы. 

Алтын Орда бірлестігіне енген  Қазақстан жеріндегі халықтардың мәдениеті, ӛнері, 

діні.  Тіл  және  әдебиет.  қалалар  мен  қоныстар.  Архитектура  және  ӛнер.  Қожа  Ахмет 

Яссауидің,  Алаш-ханның  кҥмбездері  (Мавзолейлері).  Ақша  айналысымы.  Алтын  Орда 

тарихының тарихнамасы. 

Кӛшпелі  ӛзбек  мемлекеті.  Он  және  Сол  қанат  тектерінін  Шығыс  Дашты  Қыпшақ 

тағына кҥресі. Сыбандар (шибандар) тегінін кҥшеюуі. Абулхаир-хан (1428-1468) мемлекетінін 

шекарасы  және  халқының  этникалық  қҧрамы.  Қоғамның  әлеуметтік  қҧрамы.  Шарттық 

негізінде  феодалдык  жер  иелену.  Тархандық  дәрежені  марапаттау  жҥйесі.  Мемлекеттің 

әкімшілік  орталықгары:  Тура  қаласы  (Шымғы-тура),  Ордабазар,  Сығанақ.  Ойрат-

қалмақгардың баса кӛктеп енуі. Абулхаирдың қалмақ тайшысы. Уз-Тимурмен, Мавренахр және 

Моғолыстанмен соғыстары. 

Қалмақгардын  Моғолыстанға  тигізген  тегеуіріні.  Моғол  кӛсемдерінің  (Есен-Буға-хан 

(1433/34-1462),  Юнус-хан  (1462-1486) Урус-ханның (Акнияз-ханның) ҧрпақгарымен (Гирей-

хан, Жәнібек-хан) әскери-дипломатиялық одағы. 

Жәнібек және Гирей хандардың ҧлысының Жетісуға қоныс аударуы (1455-1466). Қазақ 

мемлекетінің  қҧрылуы  және  қазақ  халқының  қҥрылу  жҥйесінің  жеделдеуі.  Қазақ 

этногенезінің  қайнар  кӛздері.  XV  ғасырдың  70-шы  жылдарындағы  Урус-хан  тектес 

буындардың билігінің нағаюы және кҥшеюі. Шығыс Дашты Қыпшақ тағы билік ҥшін кҥрес. 

Жәнібек  және  Гирейдің  ыкдалының  ӛсуі.  Сыбан  (Шибан)  ҧрпағы  Шаих-Хайдардың 

жеңілісі және ӛлімі. Қазақтың Герей және Жәнібек хандарының "ӛзбек"  -"қазақ"  ҧлысында 

билігінің кҥшеюі. Ойраттар мен соғыс. Қазақ халқының .қҧрылуының негізгі кезеңдері және 

оның  этникалық  қҧрамы.  Шығыс  дашты  Қыпшақ  тайпаларының  дара  бӛлектенуі  -  қазақ 

халқының  қалыптасуындагы  негізгі  кезең.  Сауда  мен  ӛнердің  қалыптасуы.  Сауда 

қатынастарының дамуы. 

Қалалық  ӛмірдің  қалпына  келуі:  Тҥркістан,  Отрар,  Қҥмкент,  Қойлық  тағы  басқалар. 

Архитектура  және  декоративтік,  ӛмірге  бейімделінген.  ӛнер.  Мухаммед  Хайдар  Дуглати-

мырзаның  (1500-1551).  "Тарих  және  Рашиди"  шығармасындағы  ертедегі  қазақ  хандығының 

тарихы.  Тарихи  әдебиеттегі  "қазақ"  этнонимінің  ҥгымы.    "Утемиш-қожаның"  "Шыңгыс-

наме" атты шығармасы қазақ халқының қалыптасу тарихын оқуының дерегі. 

XV  гасырдың  соңғы  ҥштен-біріндегі  —  XVI  ғасырдағы  қазақ  хандығы.  Қазақ 

мемлекетінің  шекаралық  деңгейіңде  қазақ  жерлерінің  бірігуі.  Қазақтардың  Мухаммед 

Шейбани  және  Шағатайлык  -Моғол  хандарымен  (Юнус-хан,  Султан-Махмуд-хан)  Сырдария 

 

6 

бойындағы  қалалар  ҥшін  кҥресі.  Шығыс  дашты  Қьпшакты  билікті  сақтап  калу  ҥшін, 

Шейбанидің  Моғол  хандарымен,  Бурундук  (1480-1511)  билеген  кдзақ  хандығына  қарсы 

жасаған  одағы.  Бурундук-ханның  билігінің  Жетісуда,  Орт-алық  және  Батыс  Қазақстанда 

орнауы.  Мухаммед  Шейбанидың  Бухараға  қоныс  аууы.  Дашты  Қыпшақтың  кӛшпелі 

ӛзбектерінің Орта Азиядағы Тимур династиясының мемлекеттерін жаулап алуы. 

Қасым-ханның  (1511-1521)  ішкі  және  сыртқы  саясаты.  Қасқа  жол.  Казақ  жерін 

біріктірудегі Қасым-ханның кҥресі. Касымның хандығы кезіндегі казақ мемлеқетінің, жерінің 

ҧлгаюы,  Касым-ханның  Сайрамды  алуы.  Қасым-ханның  Манғыгтармен  одағы.  Ноғай 

Ордасындағы  дағдарыс.  Моғолыстан,  Жетісу,  Ыссыккӛл  ӛңірлеріне  ықпал  ҥшін  тартысында, 

қазақ  хаңцары  Тагир  (1523-1533),  Буйдаш  (1533-1537)  кезеңіндегі  моғол  хандарына  (Султан 

саид-хан,  Абдар-Рашид)  қарсы  бағытталынған  қазақгар  мен  қырғыздардың  әскери-саяси 

одағы.  Моғолдардың  Жетісудан  Кашқарияға  ығыстырылуы.  Шығыс  Тҥркістанда  Моғол 

мемлекетінгң,  қҧрылуы.  Ықпалын  жоғалтып  алған  жерлерді  қайтару  жолында  бекітілген 

Кашқар моғолдарының басшысы Абдар-Рашид-хан мен Убайдулла —хан басқарған Мавреннахр 

ӛзбектерінің әскери-дипломатиялық одағы. 

XVI ғасырың екінші жартысындағы қазақ хандығы. Хақ-Назар  (1533-1580).  Хақ-

Назардың  билігі  кезінде  қазақ  хандыгының  шекарасының  ҧлғаюы.  Сырдария 

ӛңіріндегі  қалалардың  қазақ  хандығының  қҧрамына  енуі  және  олардың  оның  дамуына 

тигізген  әсері.  Экономика  және  мәдениет,  Фазлаллах  ибн  Рузбихан  Исфаханидың 

"Михман-наме-ий Бҥхара" (Бҥхар қонағының жазбалары) атты шығармасы. 

Казақ  және  ӛзбек  хандықтарының  қҥрьлуы  және  ӛзбек,  қазақ  халыктарының 

калыптасуын оқудағы бірден-бір дерек. 

XVI гасырдың соңы — XVII ғасырдағы кдзак, мемлекеті. 

XVI  ғасырдың  соңы-  XVII  ғасырдағы  Қазақстанның  әлеуметтік-экономикалық 

дамуы.  Мал  шаруашылығы.  Егін  шаруашылыгы.  Кӛшпелі  мал  шаруашылығы  мен 

отырықшы  жер  шаруашылығының  ӛзара  қатынасы.  Қалалар  мен  елді  мекендер.  Ҥй 

ӛнеркәсібі  мен  кәсіпшілік.  Қазақтардың  қоғамдық-саяси  қҥрылысы.  Қоғамның 

таптық-әлеуметтік  жҥйесі.  Қазақ  қоғамындағы  негізгі  ӛндіргіш  кҥш:  жер,  мал  және 

феодалдық қатынастардың мазмҧны мен сипаты жӛніндегі талас пікірлер (дискуссия). Жері 

және  халқы.  Тәуекел  ханның  (1586-1598)  тҧсындағы  қазақ  хандығының  жерінің 

ҧлғаюуы. Қазақ  хандарының ішкі саясаты. Қазақ мемлекетінің заң жҥйесі. "Есім  ханның 

ескі жолы" (1598-1628). Тәукенің (1680-1718) "Жеті жарғысы". Тәуке ханның тҧсындағы 

билер дәрежесінің нығаюуы. Тәуке ханның ҥш жҥздің кҥшін біріктірудегі әрекеті. Бухарада 

Аштраханидтер  тегінің  (династиясының)  билігінің  орнауы.  XVII  ғасырдың  бірінші 

ширегіндегі феодалдық тартыстар. Есім ханның тҧсындағы Ташкенттің билеушісі Турсун-

Мухамед-Сҧлтанның сеператтық әрекеті. 

Қазақ  мемлекетінің  сыртқы  саясаты.  Қазақстанның  Орта  Азия  мемлекеттерімен,  Сібір 

хандығымен  қарым-қатынасы.  Орыс-қазақ  қатынастары.  Қазақстан  жеріндегі  орыстардың 

қоныстары.  XVI  ғасырдың  соңы  XVII  ғасырдағы  Қазақстан  және  Ресейдің  дипломатиялық 

байланысы. 

Қазак-қалмақ  (жоңғар)  катынастары.  Жәңгір  ханның  (1628)  Жоңғариямен  азаттық 

соғысы. 

XVI-XVII  ғасырлардағы  қазақ  халкының  мәдениеті,  Қадырғали  Жалаирдің 

"Джами-ат-таварих"  шығармасы  және  Мухаммед  Хайдар  Дулатидің  "Тарих-и  Рашиди" 

атты шығармасы. Халық туындылары және батырлар эпостары: "Ертарғын", 'Алпамыс", 

"Едіге",  "Қобыланды"  және  тағы  басқалар.  Казақ  халқының  тҧрмыс-салты,  дәстҥрі  және 

діни ҥғымдары. 

 III БӚЛІМ. ЖАҢА ДӘУІРДЕГІ ҚАЗАҚСТАН РЕСЕЙДІҢ КҦРАМЫНДА 

XVIII  ғасырдын  бірінші  жартысындағы  Казақстанның  әлеуметтік -экономикалық 

және  ішкі  саяси  жағдайы,  Казақстанның  феодалдық  ыдыраңқылығы.  хан -сҧлтан 

топтарының ӛкімет ҥшін кҥресі. 

XVIII  ғасырдьщ  басындағы  казақ хандықтарының  сыртқы  саяси жағдайы. Әскери-

 

7 

феодалдық  жоңғар  мемлекетінің  нығаюуы  және  оның  басқыншылық  саясатының 

кҥшеюуі.  XVIII  ғасырдың  20-40  жылдары  Қазақстан  жеріне  жоңғарлардың  шабуылы. 

Қиыншылығы  ҥлкен,  сҧрапыл  жылдар  "Ақтабан  шҧбырынды,  Алакӛл  сҧлама".  Жер 

шаруашылығының  ошақтары  мен  оңтҥстік  калалардан  айырылуы.  Орда  Басындағы  қазақ 

ақсақалдарының  қҧрылтайы  ӛзара  ымыра  келушілігінің  және  елдің  тҧгастығын 

сақтаудың  жолы.  Қазақ  халқының  жоңғар  басқыншыларымен  азаттылық  кҥресі. 

Аңырақай шайқасы. "Қара сиыр" аңызы. 

XVIII  ғасырдың  басындағы  Қазақстан  және  Ресей.  XVIII  ғасырдың  бірінші 

ширегіндегі  Ресейдің  Шығыстағы  сыртқы  саясатындағы  Қазақстан.  Қазақстанның  Ресей 

қҧрамына  енуіндегі  тарихи  жағдайы  және  алғы  шарттары.  Қазақстанның  Ресеймен 

жҥргізген  дипломатиялық  келіссӛздері.  И.Бухгольц  және  А.Бекевич  -  Черкасскийдің 

экспедициясы.  Кіші  жҥздің  ханы  Абулхаирдың  Ресеймен  бодандық  жӛнінде  жҥргізген 

келіссӛзі. А.И. Тевкелевтің (мырза Қутлу Мухаммедтің) елшілігі. Келіссӛздің барысы және 

бодандық  сҧрақ  тӛңірегіндегі  әртҥрлі  саяси  топтардың  кҥресі.  Абулхаирды  және  "хан 

партиясын" бодандыққа итерген себептер.1731 жылдың 19 ақпанындағы патша ҥкіметінің 

Кіші жҥзді Ресейдің бодандығына алу жӛніндегі жарлығы. Кіші жҥз және кейбір Орта жҥз 

қазақтарының  Ресей  империясының  бодандығын  мойындауы.  Патшалық  алғашқы 

колониалдық  әрекеттер  И.К.Кириловтың  "жобасы"-  Орынбор  экспедиция-сының 

ҧйымдастырылуы және оның кызметі. 

Ресейдің  қҧрамына  енудің  алғашқы  кезеңіндегі  Қазақстандағы  патшалық  саясат. 

Жҥйелі  бекіністер  салу.  Қазақ-орыс  экономикалық  байланыстарының  ҧлғаюы.  Сауда 

және  оның  орталықгары.  Пайдалы  қазбаларды  іздестірудің  басталуы  және  ӛңдеу. 

Миллердің  Галдан-Церенге  елшілігі  және  оның  қортындысы.  Қазақ  басшыларының 

Хиуа, Бухара, және башқҧрттармен ӛзара қарым-қатынасы. Абулхаир мен Каиптың Хиуа 

хандығында дәрежесінің кҥшеюі. Надир-шах басқарған кездегі Парсы мен Қазақстанның 

дипломатияық байланысы. Башкыр кӛтерілістеріне қазақтардың кӛзқарасы, 

Кіші  және  Орта  жҥздерде  феодалдық  тартыстың  кҥшеюі.  Абулхаирдың  Орынбор 

әкімшілігімен  қатынасының  шиеленісуі.  Патша  ҥкіметінің  40-шы  жылдың  соңындағы 

Абулхаирмен келіссӛздері. Абулхаирдың ӛлімі. Нуралы хан (1748-1791). 

Абулмансҧрдың  (Абылайдың)  әскери  және  мемлекеттік  қызметінің  басталуы, 

оның  ішкі  және  сыртқы  саясаты.  Абылайдың  Жонғария,  Қытай  және  Ресеймен 

қатынасы.  Абылайдың  дипломатиялық  дарындылығы.  Қытай  және  Қазақстан. 

Жонғарияны  талқандау.  Қазақтардың  Шығыс  Қазақстан  жеріне  (Алтай  және 

Тарбағатай),  Іле  бойына  қайта  оралуы.  Қазақ-жоңғар  қатынастары  тарихының 

тарихнамасы. 

XVIII ғасырдың екінші жартысындағы Казақстан. 

Қазақстанның экономиялық жагдайы. Патша әкімшілігінің жер саясаты. қазақ 

кӛшпелілігінің жҥйесінің бҧзылуы және халық бҧқарасының наразылығы. Солтҥстік-

Шығыс Қазақстанда кен кӛздерінің ашылуы және оның игеруінің басталуы. Саяси 

жағдай. Кіші жҥзде ішкі қайшылыктардың кҥшеюі. Нуралы хандығының сырттай саяси 

әлсіреуі. Нҧралы және башқҥрт кӛтерілісшілері. Кіші жҥздегі Батырдың хандығы. Абылай-

ханның қазақ жерін біріктірудегі кҥресі және қазақ мемлекетінің нығаюы. 

Казақстанның егемендігі ҥшін кҥрестегі Абылайдың (1731-1781) тарихтағы орны. 

Казақтардың  Е.И.Пугачев  (1783-1797  жж.)  басқарған  шаруалар  соғысына  қатысуы. 

Пугачевтың  қазақ  халқына  ҥндеуі.  Кӛтерілістін  жеңілуі  Қазақстан  жеріндегі  патшалық 

жазалаушылық әрекет, Шаруалар соғысының жаңғырығы — "кӛзге кӛрінбес" қозғалыс. 

Кіші жҥздегі Сырым Датов басқарған 1783-1797 жылдардағы халық  азаттық  козғалыс. 

Кӛтерілістің  себептері.  Кӛтеріліс  алдындағы  Кіші  жҥздегі  әлеуметтік-таптық 

арасалмақ.  Кӛтерілістің басталуы және барысы, оның сипаты, қозғаушы  кҥштері Генерал-

губернатор  Игельстромның  жобасы.  Патшалық  ӛкіметтің  старшын  топтарына  сҥйенуі. 

Патшаның  Кіші  жҥзде  хандықгы  жоюдағы  сылтаулары  және  оны  қайтадан  қалпына 

келтірудің  себептері.  Шекаралық  сот  пен  жергілікті  жазалау  мекемелерінің  қҧрылуы.  90-шы 

 

8 

жылдардагы кӛтерілісшілер  қозғалысындағы  жаңа  ӛрлеу.  Патшалық колониялдық  саясаттың 

әдістеріндегі  ӛзгерістер.  Ералы  (1792-1794),  Есім  (1795-1797)  хандардың  ішкі  саясаты. 

Кӛтерілістің  кҥшеюі.  Есімнің  ӛлтірілуі  және  старшын  топтарындагы  жікке  бӛліну.  Хан 

Кеңесінің  қурылуы  және  Кіші  жҥзде  хан  ҥкіметінің  қалпына  келтірілуі.  Айшуақ  хан  (1797-

1805).  Кӛтерілістің  бәсеңдеуі,  оның  жеңілу  себептері  және  кӛтерілістің  маңызы.  Сырым 

Датовтың  Хиуа  хандшына  қоныс  аударуы.  Батыр  Сырым  халық  ауызында  және  тарихи 

әдебиетте. 

XVIII  ғасырдағы  Қазақстандағы  мәдениет.  Ауыз  әдебиеті  және  ондағы  халық 

бҧқарасының  азаттық  кҥресінің  кӛрінісі.  Бҧқар  жырау  (Бҧқар  Калкаманов  1693-1758  ), 

Ақтамберді жырау (1675-1768); ақындардың: Шал (1748-1819), Тәттіқара, Ҥмбетей және тағы 

басқалардың ӛсиеті, қалдырған мҧралары. Ауыз әдебиетіндегі батырлар: Қабанбай, Жәнібек. 

Елге,  жерге,  Отанға  сҥйіспеншілікке  арналған  ӛлеңдер  мен  лирикалық  шығармалар:  "Елім-

ай!",  "Шаңды  жорық",  "Қозы  Керпеш  Баян  сҧлу",  "Қыз  Жібек".  Эпикалык  шығарма: 

"Аркалық  батыр",  музыкалық  шығармалар:  "Абылай  маршы",  "Асау  Барақ",  кҥйлер: 

"Сырым  сазы"  тағы  басқалар.  Шешендік  ӛнердің  ҥлгілері:  Тӛле  би,  Қаз  дауысты  Қазыбек 

би,  Айтеке  би  және  басқалар.  Орыс  және  Еуропа  ғалымдарының  Казақстанмен 

танысуының және оны зерттеуінің басталуы.  Қазақстандағы 

академиялық 

экспедициялар.  П.С.Палластың  "Ресей  империясының  әртҥрлі  провинцияларына  саяхат", 

1-3  бӛлім,  СПб,  1773-1780;  И.ТеоргидІң  "Ресей  мемлекетін  мекендеген  барлық 

халықтарға  шолу",  І-ІҤ  том.  СПб,  1779-1799,  Н.П.Рычковтың  "Капитан  Николай 

Рычковтың  Қырғыз-  Кайсақ  даласында  1771  жылғы  жазылған  кҥнделігі",  СПб,  1772  және 

тағы басқалардың еңбектері. 

XIX ғасырдың бірінші жартысындағы Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық жағдайы. 

Ресейдің  қазақтардың  шаруашылығына  әсері.  Мал  шаруашылығындағы  ӛзгерістер,  егістіктің 

кеңеюі. Айырбас және сауданың ӛсуі, Жәрмеңкелер. Ресей және Қазақстан арасындағы сауда 

қатынастарының  сипаты.  Қалалар  және  олардың  елдің  шаруашылық  ӛміріндегі  орны. 

Қазақ қоғамының әлеуметтік- таптық кҧрамындағы ӛзгерістер және мҥлік теңсіздігінің ӛсуі. 

Ауылдағы  жҧмыспен  ӛтеу  және  азық-тҥлік  рентасының  тҥрлеріндегі  эволюция.  Алым-

салық жҥйесі. Жекелеген алтын ӛнеркәсібінің тууы. Алтайдағы тау-кен кәсібі. Қазақстанның 

Қытаймен сауда экономикалық байланыстары. 

Қазақстанның  саяси  жағдайы.  Ресейдің  Қазақстанда  ықпалының  нығаюы.  Қазақ 

жерлерінің  Ресей  кҧрамына  қосылу  процесінің  жеделденуі.  Уәли-хан  (1781-1819).  Орта 

жҥзде  хандықтың  еркіндігін  сақгау  жолындағы  әрекеті.  Бӛкейдің  хандыққа  (1815-1817) 

тағайындалуы.  Кіші  жҥздердің хандары  Жантӛре  (1805-1809),  Шерғазының  (1812-1824) 

саяси  бетбҧрыстары.  Бӛкей  хандығының  қҧрылуы  және  оның  басқару  жҥйесі. 

М.М.Сперанскийдің  "Сібір  қырғыздары  жӛніндегі  уставы".  Орта  және  Кіші  жҥзде 

хандықтың  жойылуы.  Әкімшілік  басқарудағы  ӛзгерістер.  Орта  жҥзде  сыртқы  округ  және 

округтік    приказдардың ашылуы, Кіші жҥзде дистанциялық жҥйесінің енгізілуі және жҥздің 

дистанцияга бӛлінуі 1812 жылғы Отан соғысына қазақтардың ӛз еркімен катысуы. 

Орта Азия хандарының Қазақстанның Онтҥстігіндегі саясаты., XIX ғасырдын басындағы 

Кокан феодалдарынын Сырдария ӛңірінің орталық ағысын және Жетісу бӛлігін басьш алуы. 

Мухаммед-Рахим-хан  және  оның  мҧрагерлерінің  тҧсындағы  Хиуа  феодалдарының 

Сырдария  ӛзенінің  тӛменгі  ағысына  шапқыншылығы.  Оңтҥстік  Қазақстан және Жетісу 

қазақтары Қоқан, Хиуа феодалдарының қол астында. 

Қазақ  халқының  Орта  Азия  хандарының  езгісіне  және  патшаның  колониалдық 

саясатына қарсы азаттық кҥресі. Қаратай  және Арьнғазы (1816-1821) сҧлтандардың, жоламан 

тіленіиі (1822-1824) старшынның қозғалыстары. Ҧлы жҥз казақтарының Қоқанға (1821) карсы 

кӛтерілісі.  1837-1847  жылдардағы  сҧлтан  Кенесары  Қасымҧльның  басқаруымен  болған 

қазақтардың  кӛтерілісі,  оның  қозғаушы  кҥштері,  барысы,  негізгі  кезеңдері  және  жеңілуінің 

себептері.  Кенесары-хан  тарихи  әдебиетте.  XIX  ғасырдың  50-шы  жылдарындағы  қазақ 

шаруаларының  азатттық  кҥресі.  Жанқожа  Нҧрмҧқаметов,  Есет  Кӛтебаров  басқарған 

қазақтардың кӛтерілістері. 

 

9 

Бӛкей Ордасында колониалдық және феодаддық қанаудың ӛсуі. Бӛкей хандыгында жер 

мәселесінің  шиеленісуі.  1827-1829  жылдардағы  қозғалыстар.  Бекей  Ордасындағы  Исатай 

Тайманов (1836-1838) басқарған халық кӛтерілісі, оның қозғаушы кҥштері, сипаты, кӛтерілістің 

кезеңдері,  оның  маңызы.  Бӛкей  Ордасында  хандықтың  жойылуы  және  оны  басқаруда 

Уақытша Кеңестің қҥрылуы. 

Қазақ  жерлерінің  Ресейге  қосылуының  аяқталуы.  Қазақстанның  Ресейге  қосылу 

барысындағы бейбіт және кҥштеу әдістерінің ара салмағы. Ҧлы жҥз қазақтарының Ресейге 

бет  бҥрысы  және  Ҧлы  жҥздің  сҧлтаны  Сҥюк  АблайханҦлының  Ресейдің  бодандығын  ӛз 

еркімен мойындауы. Ҧлы жҥз қазақтарын  Ресей кҧрамына қабылдау женіндегі Александр І-

нің грамотасы. 

Сыртқы  Іле  әлкесін  меңгеру.  Патша  әскерінің  Қоқан  және  Бҧқараға  қарсы  жаулап 

алушылық  жорықтары.  Перовскийдің  жорығы,  Шымкенттің,  Сайрамның  алынуы.  Қоқан 

хандыгының  жойылуы  және  Тҥркістан  генерал-губернаторлыгының  қҧрылуы,  Хиуаньң  тізе 

бҥгуі  Оңтҥстік  Қазақстанмен  Жетісудьң  Ресей  қҧрамына  енуі  XIX  ғасырдын  60-шы 

жылдарындағы  Қазақстан  жерінің  Ресейге  қосылыуының  аяқталуы.  Қазақстаннын  Ресейге 

қосылуының тарихының тарихнамасы. 

XIX  ғасырдың  бірінші  жартысындағы  Қазақстанның  мәдениеті.  XIX  ғасырдағы 

азаттық  кҥрестегі  халық  ақындарының  ҥлесі.  Махамбет  Ӛтемісовтың  шығармашылығы. 

Батырлық,  тҥрмыс-салттық,  лирикалық  поэмалары.  "Бекет  батыр",  "Кеңесары  мен 

Наурызбай",  "Айман-Шолпан".  Қазақ  халқының  ән  және  музыкалық  мәдениеті.  "Тепең 

кӛк",  "Қара  жорга",  "Ақку"  және  тағы  басқалар.  Тәттімбет  Қазанқап  ҧлы  (1815-1862). 

Қазақстанмен 

танысып, 

оның 

мәдениетіне 

қосқан, 

жер 

аударылған, 

орыс 

интеллигенциясының  ҥлесі  (Г.С.Карелин,  М.И.Муравьев-Апостол,  Ф.М.Достоевский  және 

тағы  басқалар).  Орыстың  ҧлы  ақыны  А.С.Пушкин  -  Казақстанда,  Орыс  ғалымдарының 

Қазақстанның ӛндіргіш кҥшін, тҥрмыс салтын және мәдениетін зерттеуі. А.И.Левшин және 

оның "Қырғыз — қазақ немесе Қырғыз-қайсақ ордаларының және далаларының жазбасы" атты 

еңбегінің маңызы. В.И. Дальдің Қазақстандағы қоғамдық қызметі және оның шығармашылық 

мҥрасы. Жазу. Қазақстанда орысша окудың басталуы. 

XIX ғасырдың екінші жартысындағы Қазақстан. Қазақстанды колониалдау барысы. 1867-

1868  жыддардағы  Қазақстандағы  патш-алық  реформадар  және  оның  сипаты.  "Жетісу  және 

Сырдария  облыстарын",  "Орынбор  және  батыс  Сібір  генерал-губернаторлықгарындағы 

далалық  облыстарды  басқаруының  Уақытша  ережелерінің"  мазмҥны.  Әкімшілік 

қҥрылысты  жәнебасқару  жҥйесін  қайта  қҧру.  Сот  кҧрлысы.  Оқу-ағартушылық,  діни 

сенімділіктін  жағдайы  және  медициналық  қызмет,  Салық  салу  жҥйесіндегі  ӛзгерістер. 

Қазақстанда колониалдық ҥкіметтің нығаюы және патшалык езгінін кҥшеюі. Жер сҧрағы 

және  салыктын  тҥрі.  1868-1869  жылдардардағы  Торғай,  Орал  облыстарындагы және 1870 

жылғы  Маңғыстаудағы  қазақтардың  кӛтерілістерінің  себептері,  сипаты.  80  жылдардьщ  соңы 

— 90 жылдардың -бас кезіддегі реформалардың мазмҧны. "Тҥркістан ӛлкесін" және Ақмола, 

Семей, Жетісу, Орал және Торғай облыстарын баскаруының ережесі". 

XIX  ғасырдың  80-90  жылдарындагы  қоныс  аудару  сҥрағы,  Қазақстанға  орыс 

шаруаларының  қоныстануының  ''Уақытпіа  ережелері".  Қоныс  аудару  қозғалысы  және  оның 

кезендері.  Ҧйғырлар  мен  дҧнғандардың  Жетісуға  қоныс  аууы.  Қонысшылардың  кәсібі  жӛне 

олардың 

әлеуметтік-экономикалық 

жағдайы. 

Қауымдық 

жерлерді 

тартып 

алу 

(экспроприяциялау) және оның қазақгардың ежелгі шаруашылығына тигізген әсері. 

XIX ғасырдың аяғындағы Қазақстан халқының этно-демографиялық сипаттамасы. 

XIX  ғасырдың  екінші  жартысында  капиталистік   қатынастардың Қазақстанға енуі 

және  дамуы.  Қазақстанның  Бҥкілресейлік  экономикасьша  тартылуы,  Ресеймен 

экономикалық байланыстардың кеңеюі. Казақстанның Ресей ӛнеркәсібінің шикізат кӛзі және 

сату рыногына айналуы. 

XIX  ғасырдың  екінші  жартысындағы  Қазақстандағы  аграрлық  қатынастар.  Ауылдың 

шаруашылық  ӛміріндегі  ӛзгерістер.  Мал  шаруашылғыньщ  товарлық-  сауда  қатынасының 

бейімделуі.  Жер  шаруашлығы.  Кӛпшелі  қазақ  ауылыншың  отырықшылыққа  айналу  барысы. 

 

10 

Бай шаруашлығының кҥшеюі. Қазақстан халықтарының езара еңбек әсері. 

Сауда. Жәрмеңкелер. Саудалық - алыпсатарлық капитал. Казақстанның қалалары және 

олардың  ӛлкедегі,  шаруашылық,  саяси  ӛміріндегі  орны.Ҥй  ӛнеркәсібі,  қолӛнер  және 

кәсіпшіліктің  тҥрлері.  Қазақстандағы ӛнеркәсіптің салалары, оның сипаты мен ерекшелігі 

Кәсіпкерлердің  әлеуметтік  және  ҧлттык,  кҧрамы.  Саудагерлердін  сауда  капиталының 

Қазақстан  ӛнеркәсібіндегі  ыкпалы.  Темір  жол  салынуынын  Қазақстанда  басталуы„  Сібір 

темір  жолы  және  онын  капитализмнін  "кенінен"  таралуынша  тигізген  маңызы.  Қазақтың 

ӛнеркәсіп  және  ауылшаруашьшық  жҥмысшыларының  қалыптасу  барысы.  Олардың  саны, 

қҥрамы.  Жҥмысшылардың  еңбекке  жолдаудың  шарттары,  олардың  жалақысы,  тҧрмысы. 

Әлеуметтік-таптық қарама-қарсылықтың шиеленісуі. Жҥмысшылардың кҥресінің тҥрлері 

және кәсіпкерлердщ айлалары. 

XIX  ғасырдын  екінші  жартысындағы  Қазақстанның  мәдениеті.  Ауызша  және 

жазбаша  әдебиет.  Суырьп-  салма  ақындар:  Шәже,  Сара,  Майкӛт,  Сҥйінбай,  Жаяу-Мҧса, 

Ноғайбай,  Шортанбай  Канаев  (1818-1881).  Дулат  Бабатаев  (1802-1874).  Ғалым-  ағартушы 

Ш. Уәлиханов және оның 

Қазақстанның  тарихы,  жаратылыстану  экономикасы  мен  мәдениетіне  байланысты 

ғылыми мҧралары. Қырғызстан және Қашқарга саяхаты. Ш. Уәлиханов және Г.Н.Потанин. 

Ш.  Уәлихановтың  қазақ  халқының  тарихын  окудағы  ҥлесі.  Оку-ағарту  мәселелері.  Оку 

орындарындағы  қазақ  жастары.  Ы.Алтынсарин  —  педагог,  ағартушы,  жазушы,  галым, 

этногроф,  оның  емірі  мен   қызметі. Ы. Алтынсарин —балалар әдебиетенің негізін қалаушы. 

Қазақтың  әдеби  тілінің  дамуына,  этнографиясына  қосқан  Ы.Алтынсариннің  ҥлесі. 

А.Қҥнанбаев  -  ҧлы  ақын,  ағартушы,  ойшы, қазақтың жазба әдебиетінің негізін қалаушысы. 

Абай  және  Е.П.  Михаэлис.  Абайдың  музыкалық  мҥралары.  Қазақ  халқының  мәдениетіндегі 

А.Қҧнанбаетвтың тарихи орны. Жамбылдың шығармашылығының басталуы. 

Халық  композиторларының  кҥйлері,  музыкалық  мҧралары.  Ӛлендер  және  кҥйлер: 

"Балбырауың", "Сары-арқа", "Бҧлбҧл", "Қамбар кҥйі", "Қазан кҥйі" және тағы басқалар. 

Ҧлы  қазақ    композиторы  Қҧрманғазы  Сағырбаетын  (1818-1889),  композитор  Дәулеткерей 

Шығаев (1829-1882), Біржан-сал Қожағҧлов (1832-1895), Ақан сері Қорамса ҧлы (1843-1913), 

Жаяу-Мҥса Байжан-овтың (1835-1929) және баскалардың шығармашылық қызметі. Қазақстан 

және Ресей халықтары мәдениетінің ӛзара қарым-қатынасы. 

Қазақстан  және  орыс  интеллигенциясы.  Ғалымдар  П.П.Семенов-Тянь-Шанскиңдің,  И.В, 

Мушкетов,  В,В„Родлов

, 

Л.Мейер,  М.Красовский,  А.И.Добромысловтың  Қазақстанды 

зерттеудегі ҥлестері. В.В. Вельяминов-Зерновтың "Қырғыз-кайсак жӛніндегі тарихи мәліметтер 

және  Абулхаир хан ӛлгеннен кейінгі  (1748-1765)  Ресейдің  Орта  Азия  мен  қатынасы"  атты 

еңбегі. Ғылыми қогамдардың қҧрылуы. Орыстың географиялық қоғамы бӛлімдерінің (Семей, 

Тҧркістан бӛлімдері) қызметінің маңызы. 

XIX-  XX  ғасырлар  аралығындағы  Қазақстандағы  әлеуметтік-экономикалық  қатынастар. 

Халықтың  әлеуметтік  таптық  кҥрамы.  Шаруалар  мен  жҧмысшылардың  тҥрлері. 

Ауылшаруашылығына  капиталистік  қатынастардың  енуі.  Мал  және  жер  шаруашылығы. 

Ауылшаруашылығында  алдыңғы  катарлы  техникалық  қолданудың  басталуы.  Жалдамалы 

еңбектің  дамуы.  Капиталистік  жекешеленген  ӛнеркәсіптің  дамуы.  Мануфактуралық, 

фабрикалық-заводтық  кәсіпорындар.  Акционерлік  қоғамдар  мен  ком-паниялардың 

жҧмысы,  шетел  капиталының  Қазақстанның  экономикасына  енуі.  Қолӛнер  және  сауда. 

Транспорт.  Банктер  және  кредит.  Жаңа  дәуірдегі  Қазақстанның  ӛнеркәсібімен 

жҥмысшыларының тарихының тарихнамасы. 

Ресей  экономикасындағы  аграрлық  сҧрақ  және  Қазақстанда  патшалық  колониалдық 

саясаттың  кҥшеюі.  ФА.Щербин,  В.Кузнецов,  П.Рушщңев  басқарған  экспедициялардың 

Қазақстан территориясындағы  "зерттеулері".  Қоныстандыру  жӛніндегі  заңдар  және  оның 

сипаты  "Уақытша  ережелердің"  мазмҧны,  селолық  тоғышарлар  және  "мещан" 

сословиясындағы  егіншіліктерді  қоныстандыру  жӛніндегі  1904  жылы  6  маусымдағы, 

жылдың   9-шы   шілдесіндегі   нҧсқаулар.     Ақмола, Орал облыстарына қоныс аударушылар 

және  басқадай  мемлекеттік  кажеттіліктерге  арналган  мемлекеттік  жер  қорын  анықтаудың 

 

11 

тәртібі"'„ Столыпиннін аграрлык реформасы және Қазақстанда ''жерге таршылык" саясатының 

іске  асу  барысы  және  оның  қазактын  байырғы  шаруашылығына  әсері.  Қазақстанға  қоныс 

аудару қозғалысы тарихи әдебиетте. 

1905-1907  жылдардағы  Ресей  революциясына  Қазақстан  халкының  катысы.  Реакция 

жылдарымен  революциялық  жаңа  ерлеу  кезіндегі  Қазақстан.  Қазақстандағы  ҧлттық-

демократиялық  қозғалыстын  әсуі  және  әлеуметтік  карсылыктың  шиеленісуі,  Қазактардын 

бірінші қҧрылтайлары және қаралған қҧжаттардьң мазмҧны. Қазақтардың саяси баспанасының 

тууы.  "Айқап"  журн-алының  және  "Қазақ"  газетінің  идеялық  -саяси  мазмҧны.  Әлихан 

Бӛкейхановтың, Ахмет Байтҧрсын Ҧлы, Мыржақып Дулат-ҧлының еңбек жолдары. Марксистік 

,  либерал-демократиялық  және  каде-ттік  топтардың,  ағымдардың  қалыптасуы.  "Ҥш 

жҥздің"  бағдарламасы.  Қазақстандықгардың  мемлекеттік  Думаның  сайлауына  катысуы. 

Аграрлық сҧрақ және шаруалардың толкулары. Қазақстандағы ереуілдердің сипаты.