Бірақ, марксизм тарихи процестің субьктісін басқаша қарастырады
жүктеу/скачать 23,42 Kb.
|
Тарихи таным
|
Тарихи процесс - бұл ен алдымен тарихтың субъектілері мен объектілері арасындағы қатынас. Тарихи процестің субъектілері болып іс-әрекетті жүзеге асыратындар, тарихи процестің барлық қатысушылары саналады. Оларға жеке адамдар, әр түрлі әлеуметтік қауымдастықтар, олардың ұйымдары жатқызылады. Тарихи процестің объектісі мен субъектісі екіұшты болып келеді. Себебі , қоғам және адам, олар тарихи процестің жасаушы субъектілері мен әсер ету объектілері де болып табылады. Дегенмен, тарихи процестің субъектісі кім деген сұраққа, әртүрлі теориялардың жақтаушылары әр түрлі жауап береді. Кейбіреулер басты субъектіні - атақты тұлға деп санайды. Мысалы, Гегель барлық адамдарды екі топқа бөлді: репродуктивті индивидтер - олар өз қызметінде әлемдік рухтың ең жақын, жеке мүдделерін, соқыр күштерін ұстанады; дүниежүзілік тарихи тұлғалар - тарихи мақсатқа айналуға көтеріледі. Макс Вебер тарихта бәрін қоғамның дамуын сезетін харизматикалық тұлға шешеді деген пікір айтты. Тарихи процесстің субъектісі болып, көп жағдайда элита, яғни ерекше топтар болады деген тұжырым бар. Тарихи процестің тағы бір субъектісі - әлеуметтік топтар мен қоғамдық бірлестіктер. Әлеуметтік топтарды әртүрлі критерийлер бойынша ажыратуға болады - жасына, жынысына, кәсіби, діни және т.б. Тарихи процесте орасан зор рөл атқарған ең кең таралған әлеуметтік топтарға таптар, сословиелер мен ұлттар жатады. Бірақ, марксизм тарихи процестің субьктісін басқаша қарастырады. Марксизм, мысалы, бұқараны, атап айтқанда, үлкен әлеуметтік топтарды – таптарды немесе класстарды тарихтың қозғаушы күші немесе тарихи процестің субъектісі деп санайды. Карл Маркс пен Фридрих Энгельс бұқараның тарихтағы рөлінің өсу заңдылығын тұжырымдайды: бұл тарихи әрекеттің негізділігімен қатар бұқараның көлемі де өседі. Өтпелі кезеңнің еңбектерінде марксизмнің негізін қалаушылар адам мәселесін олардың философиясының басты мәселесі ретінде айқын анықтады. Бұл тарихтың гегельдік тұжырымдамасын қайта қарауға әкелді, оған сәйкес адам тарихтың түпкі мақсаттарын жүзеге асырудың құралы, материалы болып табылады. Бұл мәселеде Маркске Л.Фейербахтың позициясы көбірек әсер етті, оның әсерімен ол былай деп жазды: «Тарих ештеңе жасамайды, ол ешқандай шайқаста шайқаспайды! «Тарих» емес, адам, шынайы тірі адам - осының бәрін жасаушы, бәріне ие және бәріне күреседі ». Басқаша айтқанда, марксизмнің негізін қалаушылардың көзқарасы бойынша адам тек объект емес, сонымен қатар тарихи процестің шынайы субъектісі болып табылады. Маркстік тарих теориясының жақтаушыларының алдында тұрған шешілмеген сұрақтардың бірі – тарихтің субъектісі туралы, «әлеуметтік төңкерістер» арқылы кезеңнен сатыға ауысатын әлеуметтік субъект туралы мәселесі болып табылады. Маркс бүкіл адамзаттың ауқымында ойлаған болатын. Кез келген жағдайда ол жұмысшы табының «пролетариат диктатурасы» үшін күресін халықаралық жоба ретінде түсінді. «Пролетариат тек әлемдік-тарихи мағынада өмір сүре алады, дәл сол сияқты коммунизм - оның әрекеті « әлемдік-тарихи » болмыс ретінде ғана мүмкін болады». Сондықтан ол «Интернационалды» ұйымдастырды, «Барлық елдердің жұмысшылары, бірігіңдер!» Ұранын алға тартты, «жұмысшыларда Отан жоқ» деп сендірді. Сонымен бірге ол «барлық халықтар өлімге соқтыратын әмбебап жолдың тарихи-философиялық теориясын жасадым» деген пікірге қарсы болды. Бірақ әртүрлі формациялық сипаттағы қоғамдардың бір мезгілде өмір сүруі, олардың бір-біріне әсері, идеялардың, өнертабыстардың, институттардың диффузиясының проблемалары түпнұсқа марксизмде мүлде туындаған жоқ, бұл формациялар схемасын дәл түсінуге мүмкіндік берді. Яғни, адам тарихи субъект пен объектісі бола тұра, қоғамдық формациялардың баспалдағымен өтуі керек. Бұл мәселеде тарихтың жалпы теориясы ретіндегі марксизмнің әлсіздігі теорияның негізін қалаушылардың тек еуроцентристік тұрғыдан ойлауында. Олар үшін Батыс Еуропадан тыс барлық халықтар «тарихсыз» болды. Марксизмнің негізін қалаушылардың барлық шығыс қоғамдарын алғашқы формацияға жатқызуы туралы айтылған. Бірақ олар сонымен қатар Шығыс Еуропадағы славян халықтарын «тарихсыз» деп санады. Бұл олардың халықтардың әртүрлі тарихи жолдары туралы мәселені неге өңдемегенін түсіндіреді. Батыс Еуропа халқы белгілі біртектілікке айналды, ал бұл шеңберден тыс халықтар тарихтан шығып, бөлек-бөлек қарауға қиналмады. Осы айтылғанның бәрінен жалпылама айтатын болсам, Маркс пен Энгельс үшін адам – тарихи процесстің субъект, объект (объект) және сонымен бірге қоғамдық өндірістің нәтижесі. «Қоғамда өндіріс жасайтын жеке адамдар - демек, жеке адамдардың әлеуметтік тұрғыдан анықталған өндірісі - бұл, әрине, бастапқы нүкте». Материалдық өмірді өндіру тарихтың алғышарты болғандықтан, дәл сол нақты индивидтер субъекті, объект және нәтиже болып табылатыны және белгілі бір даму кезеңінде және тарихи процестің мақсаты екендігі түсінікті. Мазмұнды тәсілді жүзеге асыруда марксизмнің негізін қалаушылар өте дәйекті. Адам, олардың көзқарасы бойынша, тарихи процестің субъектісі, объектісі, нәтижесі, мақсаты ғана емес, сонымен қатар оны кезеңдеу критерийі болып табылады. Қорытынды: тарихи процесс маңызды әлеуметтік функцияларды жүзеге асыратын жеке адамдардың да, адамдар бірлестіктерінің де, жалпы бұқараның да әрекеттерінен тұрады. жүктеу/скачать 23,42 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|