Диалектика
жүктеу/скачать 21,24 Kb.
|
Документ2
- Бұл бет үшін навигация:
- Қарама-қарсылықтың бірлігі мен күресі заңы
|
Диалектика (гр. διαλεκτική – пікірталас, әңгімелесу өнері) — табиғаттың, адамзат қоғамының және ойлаудың қозғалысы мен дамуынын жалпы зандылықтары туралы философиялық ғылым, бір қасиеттен екінші қасиетке секіріс түрінде ауысуына әкелетін ішкі қарама-қайшылықтарын және қарама-қарсылықтардың күресін ашу жолымен қоғам мен табиғаттың әрқашан қозғалыста болатын және өзгеріп отыратын құбылыстарын танудық ғылыми әдісі.[1] Диалектика ұғымын ежелгі грек философы Сократ енгізді. Ол диалектиканы - диалог, әңгімелесу кезіндегі қарама-қарсы көзқарастардың қақтығысы арқылы ақиқатқа жетудің ерекше әдісі деп түсіндірді. Диалектиканың нағыз атасы Эфестен шыққан Герклит болған. Ол объективті антологиялықдиалектиканы ойлап тапты. Гераклит үшін бұл диалектиканың ұйытқысы мен нәтижесі қарама-қарсылықтар күресі арқылы әрекет ететін әлемдік парасапы балама "Логос" болды. Дамудың диалектикасын түсінудің негізгі тәсілдердің бірі —ол диалектиканың заңдары. Заң — ол мәндер арасындағы және мәндердің ішіндегі объективті (адамның еркінен тәуелсіз), жалпы, тұрақты, қажетті және қайталанатын байланыстар.Диалектика заңдары басқа ғылымдардың (физика, математика және т.б.) заңдарынан ерекшеленеді, ол олардың әмбебаптығы мен әмбебаптығы,себебі олар: • шындықтың барлық салаларын қамтиды; • қозғалыс және дамудың терең негіздерін - олардың көзі, ескіден жаңа кезеңге өту механизмі, ескі және жаңа арасындағы байланыстарын ашады. Диалектиканың негізгі заңдары: • қарама-қарсылықтың бірлігі мен күресі заңы; • сандық және сапалық өзгерістердің өзара ауысуы; •терістеуді терістеу заңы . Қарама-қарсылықтың бірлігі мен күресі заңы дүниедегі заттар қарама- қарсылықтардан тұрады, табиғаты бойынша бірлікте болғанымен,олар күресте және қайшылықта болады (мысалы:күн мен түн, ыстық пен суық, ақ пен қара, жаз бен қыс,жастық пен кәрілік және т.б.). Қарама-қарсы бастамалардың бірлігі мен күресі— барлық мәннің қозғалысы мен дамудың ішкі негізі. Гегель диалектиканың негізі болып саналатын қарама-қарсылықтың бірлігі мен күресі заңына өзіндік көзқарасы бар.Ол екі ұғымды енгізді— «сәйкестік» және «айырмашылық», қозғалысқа әкелетін олардың өзара әрекеттесу механизмін көрсетеді. Гегельдің ойынша,әр заттың , құбылыстың екі негізгі қасиеті бар - сәйкестік және айырмашылық. Сәйкестік объектінің (құбылыс, идея) өзіне өзі үшін тең екендігін білдіреді,нақты зат дегеніміз сол заттың өзі.Сонымен бірге ,сол нақты өзіне өзі сәйкес объектінің өзінің ауқымынан тысқары шығуға, оның сәйкестілігін бұзуға тырысады.Гегельдің ойынша қайшылық, сәйкестік және айырмашылық арасындағы күрес ,объекттінің өзгеруін (өзін-өзі өзгертуге) –қозғалысты тудырады (мысалы, идеализм тұрғысынан идеяны материяға айналдыру). Сондай-ақ әртүрлі күрес түрлерін атап өтуге болады: • екі жаққа да пайда әкелетін күрес (мысалы, тұрақты бәсекелестік, онда әр жағы екіншісіне «жетеді» және дамудың жоғары сапалы сатысына көшеді); • бір жағы екіншісін үнемі жеңіске әкелетін күрес; • антагонистік күрес, онда бір жағы екіншісін толығымен жою арқылы аман қалады. Күрестен бөлек, өзара әрекеттесудің басқа түрлері мүмкін: • көмек (егер екі тарап бір-біріне қарсы күрессіз қарсы көмек көрсеткенде). • бірлік,ынтымақтастық (екі жақ бір-біріне тікелей көмек бермейді, бірақ ортақ мүдделерге ие және бір бағытта әрекет етеді); • нейтралитет,бейтараптық (тараптар әртүрлі мүдделерге ие, бір-бірін қолдамайды, бірақ бір-бірімен күреспейді); • мутуализм - бұл толық қарым-қатынас (істі орындау үшін тараптар тек бірге әрекет етуі керек және бір-бірінен дербес әрекет ете алмайды). Диалектиканың екінші заңы-ол сандық және сапалық өзгерістердің өзара ауысуы. Сапа - болмысқа сәйкес айқындылық, объектінің негізгі сипаттамалары мен байланыстардың тұрақты жүйесі . Сан - объектінің немесе құбылыстың есептік параметрлері (саны, көлемі, көлемі, салмағы, өлшемі және т.б.). Өлшем - сан мен сапаның бірлігі. Кейбір сандық өзгерістерде сапа міндетті түрде өзгереді. Сонымен қатар, сапа шексіз өзгермейді. Сападағы өзгерістер өлшемнің өзгеруіне әкелетін сәт болады. Басқаға ауысу философияда «секіріс» деп түсініледі. Санның түбегейлі жаңа сапаға ауысуынан мүмкін: •күрт, бірден; • көрінбей, эволюциялық жолмен жүктеу/скачать 21,24 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|