Жабысқақтық неврозы
217
окиға болғанын айткан. Артынан ол адамдардың катаң жаза алатындығын
айткан. Жұмыстан кейін наукаста, станокты сөндірдім бе, жок па деген сезікті
ой пайда болады. Үйіне жете бере, ол станокты тексеру үшін, жұмыска кайта
оралуға мәжбүр болған. Осындай ойлар күнде кайталанып отырған. Ол онымен
күресуге тырыскан, бірак нәтижесіз. Кей уакыттарда аса тітіркенгіштік,
ашушаңдык таныткан.
Стационарға түскенде наукаста аздап үрейшілдік байкалды. Жұмыс орны,
жанұясы туралы көп күйзеліп, ойланады. Наукас өзінің істеген істерінщ
дұрыстығына үнемі күмәнданатындығына, одан арыла алмайтындығына
шағымданады. Өз күмәнінің негізсіздігін біле тұра, бірнеше рет оларды тексе-
руге мәжбүр екендігін айтады. Наукас өз күйіне сыни көзкараспен карайды,
оның кажу жағдайына байланысты екендігін түсінеді. Дәрілік ж әне психо-
терапиялык емнен кейін жағдайы жаксарды. Жұмысына шыкты.
Жабыскактык невроздың
фобиялык нұскасының клиникалык көрінісінде
басты рөл коркыныштарға (фобияларға) тән. Олардың ішінде ең кең тарағаны —
ауыр соматикалык және инфекциялык ауруларға шалдығу коркынышы (мио
кард инфарктымен, катерлі ісікпен, мерезбен және т.б.). Наукас өз ойының
дұрыс емес екенін түсінеді, бірак олардан арыла алмайды ж әне белгілі бір
жағдайларда осы ойлар оны катты толкытады. Кардиофобиямен ауыратын
наукасты лык толы автобус ішінде, метрода, тар жерлерде инфаркт пайда бо
лады деген коркыныш және сенім баурайды. Жүрек аймағынан жағымсыздыкты
сезінгенде (соматовегетативтік реакциялар), дер кезінде медициналык кызмет
көрсете алмайды деген күмән пайда болғанда наукас коркынышы күшейеді.
Наукас Л., 32 жаста, инженер. Нашар ұйкыға, тез шаршайтындығына,
өлімнен коркы ны ш ка, тәбетінің ж окты ғы на шағымдар айтады. Тұкым
куалаушылык ауырлығы жок. Әкесі ашушаң, тітіркенгіш, ішімдікті шектен тыс
колданады, балаларының көзінше жанжал көрсетеді. Балалары коркыныштан
үндемейтін болған, наукастың айтуы бойынша «коркыныш бүкіл денесін
баураған». Анасы момын, үндемейтін, мейірімді, әкесіне бағынышты жан
болған. Балаларымен жаксы катынаста болған, мүмкіндігінше оларды еркеле-
туге тырыскан.
Наукастың мінезі сезімтал, әсершіл, тұйыктау. Екі ағасымен өсіп, оларды
бағып-күткен. Сегіз сыныпты және индустриалды техникумды бітірген. Күйеуде
болған, артынан ажырасып кеткен. Бес жастағы ұлы бар. Шешесі және ағасымен
бір пәтерде тұрады. Жанұясында ұрыс-керіс жиі болады, ағасы арак ішіп,
ұлына
нашар ыкпал етуде. Наукас ол үшін көп күйзеледі, ағасымен бірнеше рет
әңгімелескен, бірак ол ешкандай нәтиже бермеген. Өзінің ашушаң, тітіркенгіш
болып кеткендігін байкаған. Жұмыс уакытында үй жайлы көп ойлаған, осы
жағдайлар баласының тәрбиесіне кері әсерін тигізеді деп күйзелген. Өзі үйде
болмағанда, ағасы оның баласына закым келтіреді деп корыккан. Бір күні
жұмыс уакытының соңында, үйінде бір жаман жағдай болатындай сезінген.
Жауапты жұмыс болғандыктан, жұмысын тастап кете алмаған. Кеудесінде
жайсыз сезім туып, калтырап, жүрегі токтап калатындай болған. Терапевтке
каралып, амбулаторлы ем кабылдаған. Терапевт жүрек-кан тамырлары жүйесі
тарапынан органикалык бұзылыстар таппаған. Екі күннен кейін осы жағдай
Истериялық невроз
219
ойлар пайда болады. Наукасты осы жағдай калай өткендігі туралы ойлар жиі
мазалайды. Ол тірілей жерленген туысканының калай тұншыкканын айкын көз
алдына келтіреді. Акырында, осы ойлар аса айкындалып, үнемі сипат алып,
наукас үшін өте ауыр күйзеліс болып табылады, өз әрекеттерінің орынсыздығын
түсіне отыра, молаға карай жүгіреді, бейітті казуды талап етеді.
Невроздык бұзылыстардың негізінде пайда болатын сапасы жағынан жаңа
жағдайларға ритуалдар, «жамандыкты кайтаруға» арналған тәсілдер динами
касы айкын мысал бола алады. Жиі наукастарда кимылдык ритуалдар дамиды
(аякпен жерді тепкілеу, колдарымен ерекше кимылдар жасау және т.б.). Белгілі
бір сатыда кимылдык актілер ритуал сипатынан айрылады. Бұл ритуалдык
әрекеттер карсы бағытталған фобиялар жоғалған жағдайда болады, бірак
кимылдык актілер калып кояды, кейін кимылдык жабыскақгықгарға ауысады.
Достарыңызбен бөлісу: