Ф. И. Голощекиннің Кіші Қазан идеясы

Ф.И.Голощекиннің
Кіші Қазан
идеясы
Орындаған:Тоғай Назгүл
Тексерген:Джамбалува Гүлмира

Қазақстанда тоталитарлык жүйен н нығаюы 1925 жылдан БК(б)П
Қазақ өлкел к комитет н ң Б р нш хатшысы болған
Ф.И.Голощекинмен байланысты. Ф.И.Голощекин Қызылордаға 
кел с мен казак ауылында Кеңес өк мет н ң жоқтығы туралы
мәл мдеп, «ауылда К ш Қазан жүрг зу керек» деген корытынды
шығарды. Ф.Голощекинн ң бұл ұраны «К ш Казан саясаты» (1925-
1928 жж.) атауын алды.
«Кiшi Қазанның» мақсаты:қазақ ауылында социалист к өзгер стерд
жүзеге асыруга бағытталды.
«К ш Қазан» мынадай с-шараларды қамтыды:
- қазақ ауылын кеңестенд ру;
- ег ст к-шабындык жерлерд қайта бөлу:
-бай шаруашылыктарын тәрк леу. 

1925 жылға дей н қазақ ауылында коммунистерд қолдамаған байлар мен дәулетт
шаруалардын ықпалы зор болды. Көптеген қазақ аудандарында ауылдык Кеңестер
болған жок немесе оларға байлар сайланды.1926-1927 жылдары ауылдык Кенестер
құру үдер с бас- талды. Ал 1927 жылы Кеңестерд қайта сайлау жүзеге асырылды. Өз
ыкпалын күшейту және байлардын ықпалдарын болдырмау үш н коммунистер
Кенестерд ң пайыздык кұрамын реттед . Кедейлерд н, батырактардын, әйелдер мен
коммунистерд ң пайызы арттырылды.
Мұндай құрамдағы Кенестер жен л Ег ст к және шабындық жерлерд теңгермеш л кпен
кайта бөлу 1926-1927 жылдары жүзеге асырылды. 1360 мын десятинаға жуық
шабындық пен 1250 мың десятина ег ст к жер бай және дәулетт шаруашылықтардан
тартып алынып, кедейлерге бер лд . Алайда жерд жай ғана қайта бөлу басты м ндетт
кедей шаруашылықтарының экономикалык жағдайын жақсартуды шешкен жоқ.
Өйткен казактардың малшаруашылығына нег зделген шаруашылық жүрг зу
ерекшел ктер ескер лмеген ед . Жерд алғанымен, кедейлерде мал, ауылшаруашылық
құралдары т.б. болган жок. Малдары болмағандыктан, олар жайылымдар мен
шабындықтарды, ал ауылшаруашылык кұралдары болмағандықтан, жыртылатын
жерлерд пайдалана алмады. Сондықтан кедей шаруа- шылыктардын кепш л г алган
жерлер нен бұрынғы иелер байлар- га кайтарып беруге мәжбүр болды. Бұл реформа
ешкандай нәтижеге жетк зген жок.
Партиялык органдарға жерд тек кайта бөлуд н өз жетк л кс з екенд г түс н кт болды.
К ш Қазанның келес кадамы мал иелер - р байларды отбасыларымен б рге тұратын
аудандарынан тыс жер- лерге жер аудару және дүние-мүлк н тәрк леу болды.

Бұл реформаның мән : тәрк ленгеннен кей н бүк л мал орташалардын
денгей не дей н жетк зу үш н кедей шаруашылықтарына бер лу ти с
болатын. Алайда шараны жүрг зу кез нде тәрк леуге баса назар
аударылды және малды кедей шаруашылықтарға беру назардан тыс
қалды. Сондыктан кедей шаруашылыктарынын елеул бөл г не малдан
үлес беруд ң сәт түспед . Бұл реформа экономикалык пайда берген жок.
Б рак қазақ ауылының ж ктелу не, онын бел ну не әкел п, коммунистер ез
максаттарына кол жетк зд . Қазақ ауылы кедейлер н н арасында ерекше
топ- белсенд лер калыптасты. Кенес өк мет енд соларға арқа сүйед . Осы
с-шаралардың нәтижес нде К ш Қазанның нег зг м ндет шеш лд :
Ф.И.Голощекин мен онын айналасындағылар казак ауы лында азаматтық
қайшылыққа кол жетк зд және қазақ ауылын кенестенд ру үш н
әлеуметт к топтар жасады. Сонымен катар казак ауылындағы байлардын
ыкпалына нұқсан келт р лд .

«К ш Қазан» саясаты ұлттық зиялы қауым мен
қазақ коммунистер н н наразылығын туындатты. 
С.Садуақасов бейб т уақытта қазақ ауылына
азаматтық соғысты тану өрескел қател к екенд г н,
ауылдағы ең манызды және экономикалык
жағынан мықты топтар байлар мен орташаларды
жоюға болмайтынын,дәстүрл кұрылым - көшпел
қауымды кирату қазақ ауылын апатка
ұшырататынын айтты.
Б рак Ф.Голощекин басқаша ойлайтын адамдарға жаулықпен қарады. 1926 жылы С.Садуакасов,
С.Қожанов, Ж.Сұлтанов, Ж.Мынбаевтарға «ұлтшыл-ауытқушылық» деген айып тағылды. С.Сейфуллин,
М.Мырзағалиев, Н.Нұрмаков, С.Мендешев және т.б. куғынға ұшыратылды. Ұлттық зиялы қауым
өк лдер н н
көпш л г жазаланды немесе республикадан кет р лд . 1928 жылдын сонында Ф.Голощекин саяси
карсыластарын тұткындай бастады. Олардын ш нде А.Байтұрсынұлы. М.Дулатов. Ж.Аймауытов,
М.Жұмабаевтар болды. ХХ ғасырдың 20-жылдарынын соны мен 30-жылдардын бас кез нде
Казакстанда калган және ора- сан беделге не Алаштын зиялы қауым ек лдер М.Тынышбаев,
Ж.Досмұхамедов, Х.Досмұхамедов және т.б. тұтқындау басталды. 
Ф.И.Голощекин Қазақстанда қарсылықты түпк л кт жойып, сталинд к жаппай ұжымдастыруды жүзеге
асырды.

Назарларыңызға
рахмет!