Әбілқас Сағынов атындағы Қарағанды Техникалық Университеті
Философия пәні бойынша тапсырма №9
Орындаған: Жансарбай Абылай
Қарағанды 2022 жыл
Этика - адамгершілік туралы философиялық ілім. Этикалық білімнің философиялық сипаты оның философияның идеялары мен категориялық аппараттарына сүйенетіндігінде көрінеді. Этика "практикалық философия", "дұрыс өмір туралы ілім" деп те аталып жатады, ол әлемнің мәні мен ондағы адамның орны туралы жалпы идеяларға негізделген.
Этика-философиялық білім саласы. Оның мазмұны зерттеу пәнінің өзімен берілген және екі негізгі компонентті қамтиды. Бірінші ретте, моральдың пайда болуы мен тарихи дамуын зерттеумен және теориялық негіздеумен, этикалық ілімдердің әртүрлі формалары мен бағыттарын түсінумен байланысты. Екіншісі, этика немесе жалпы мораль теориясының мазмұнын құрайтын мәселелердің барлық спектрін қамтиды. Бұл адамгершіліктің мәнін, оның жұмыс істеуі мен даму заңдылықтарын, адам мен қоғам өміріндегі рөлін жүйелі философиялық түсіну. Оның тарихи типтерінің барлық сапалық ерекшелігімен, этикалық ілімдердің көптігімен, адамгершіліктің дамуы тарихи процесте біртұтас және сабақтастықпен жүреді.
Этиканың мақсаты - адам өмірінің моральдық жағын оның барлық күрделілігінде ұтымды талдау, сонымен қатар адамдардың өзара әрекеттесуі мен қарым-қатынасының жоғары сапасын қамтамасыз ететін адамгершілік және әділ қатынастардың оңтайлы моделін құру.
Ғылым ретінде этика өзінің реттелген құрылымына ие, оларды атап өтетін болсақ:
1) этика мен мораль тарихы - этикалық ілімдердің даму процесін, сондай-ақ ежелгі заманнан бүгінгі күнге дейінгі адамгершілік генезисін сипаттайды. Мұнда моральдың әлеуметтік-тарихи түрлерін ашатын дескриптивті (жазылмаған) этиканы ажыратуға болады.
2) мораль теориясы - моральдың мәні, оның негізгі принциптері мен категориялары, құрылымы, функциялары мен заңдылықтары туралы ілім, моральдың эволюциясы мен әсер ету механизмін түсіндіреді.
3) нормативтік этика - қоғамның және тұлғаның моральдық санасының теориялық дамуы мен толықтырушысы ретінде әрекет ететін моральдық принциптер мен нормалардың негіздемесі жоғары моральдық құндылықтарға негізделеді және адамға "дұрыс өмір сүрудің" жалпы стратегиясын жасауға көмектесетін адамдардың қарым-қатынасы мен қарым-қатынасындағы мінез-құлықтың белгілі бір ережелерін (деонтология) ұстанымынан белгілейді.
4) қолданбалы этика - адамдарға нақты жағдайларда және олардың өмірінің белгілі бір салаларында тиісті мінез-құлықты үйретудің практикалық функциясын орындайтын принциптер, нормалар мен ережелер жиынтығы.
Шәкәрім Құдайбердіұлы жайлы
Қазақ дүниетанымында аса талпыныспен өмірді, әлеуметтік сыр-сипаттарды зерттеуде, зерделеуде ат салысқан ерекше тұлға, ұлы данышпан. Абаймен замандас келген Шәкәрім өзінің дүниетанымы бойынша қалдырған ақпараттарында біз Қазақ халқының философиясында ар-ұят, қайғы мәселелерін алғаш болып қарастырған ойшыл ретінде танысақ болады. Ақылдың қасына ынсап, мейірім, әділет атты үлкен мәселелерді де зерделеген. Осының ішінде Шәкәрім ар мәселесін бірінші орынға қойған. Оны біз қалай түсініп білеміз? Егер хайуандарда ол мәселе болмаса, тек адамға тиесілі болғаны неліктен? деген сұраққа жауап бермен болаған. Ең ауыр жаза ретінде ар мен ұятты атаған. Табиғатта тек қана адам өз жасаған ісінің дұрыс болмаған жағдайында өзіне өзі сыншы болуы ерекше құбылыс деп ой тоқтатқан.
Нақтырақ көз жүгіртетін болсаңыз, ар адамның өз ішінде болатын төреші рөлін атқарады. Шәкәрім біздің халыққа ар атты білім деген жеке білім қозғау керек деп есептеген. Оның ойынша, ары бар адам өз болмысына намыс, жігер, қайрат қасиеттерін басымды орынға қоя алды дегенін білдіреді. Ар – адамзаттың тек өзіне ғана беймәлім, соңғы деміне дейін өз ішінде кететін сырлары. Оны тек өзінен басқа ешкім біліп, танымас. Адамзатқа берілген ар оның атқаруға тиіс ізгіліктің көрінісі ретінде болады. Адамгершілік пен адамшылықтың тіреуі ар мен ұят, намыс болады. Оған қайшы келетін заттарға адамға күресуіне итермелейтін күш ретінде келеді.
Осыған сәйкес тақырыбын Шәкәрімнің ой жолдарынан оқысақ болады:
Тумақ, өлмек — тағдырдың шын қазасы,
Ортасы — өмір, жоқтық қой — екі басы.
Сағымдай екі жоқтың арасында
Тіршілік деп аталар біраз жасы.
Жоқтық, барлық — жоғалмақ араласы,
Үш еріксіз болады мағынасы.
Нажағайдай жарқ етіп өшпек болса,
Өмірдің он тиындық жоқ бағасы.
Өмірдің өкінбейтін бар айласы,
Ол айла - қиянатсыз ой тазасы.
Мейірім, ынсап, əділет, адал еңбек,
Таза жүрек, тату дос — сол шарасы!
Достарыңызбен бөлісу: |
