Физиологические свойства мышц и нервных волокон. Учение Н. Е. Введенского о парабиозе

Тақырып: «Бұлшықет жиырылуы, механизмы. Қозудын синапс арқылы өтуі»

Тақырып: «Бұлшықет жиырылуы, механизмы. Қозудын синапс арқылы өтуі»

Дәріс жоспары:

1. Бұлшықеттің құрылымдық және функционалдық маңызы.

2. Бұлшықеттің физиологиялық қасиетттері.

3. Бұлшықет жиырылуының түрлері.

4. Бұлшықеттің жиырылуы мен босаңсуы туралы қазіргі ілім.

5. Еттің қажуы.

Бұлшықет тінінің түрлері:

Бұлшықет тінінің түрлері:

1. Көлденең жолақты қаңқа бұлшықеті;

2. Көлденең жолақты жүрек бұлшықеті;

3. Бірыңғай салалы бұлшықет.

Қаңқа бұлшықетінің қызметтері:

- адам дене қалпын сақтауға қатысады;

- дененің кеңестікте қозғалысын қамтамасыз етеді;

- дене бөліктерінің бір-біріне салыстырмалы түрде қозғалысын қамтамасыз етеді;

- жылу көзі болып табылады (жылу реттеуге қатысады).

Бұлшықеттің физиологиялық қасиеттері

1. Қозғыштық – бұлшықеттің тітіркендіргішке қозып жауап беруі;

2. Өткізгіштік – бұлшықет бойымен қозудың өтуі;

3. Жиырылу – бұл қозу кезінде ұзындығы немесе кернеуінің өзгеруі;

4. Эластикалық (созылғыш, майысқақ) – жиырылудан кейін бұлшықеттің бастапқы пішініне келуі;

5. Автоматия - бұл тіннің сырттан тітіркендірусіз өзінде пайда болатын серпіністер арқылы қозуын айтамыз.

6. Пластикалық – бұл ұзындығы өзгерген пішінін біраз уақытқа дейін сақтау.

Қозуды өткізу жылдамдығы:

-көлденең жолақты қаңқа еті – 3,5-14 м/сек;

-көлденең жолақты жүрек еті – 0,5-1м/сек;

-бірыңғай салалы еттері– 0,5мм - 5-10см/сек.

Бұлшықеттің жиырылу түрлері

I. Еттің жиырылуы белгілі бір жағдайға (тәуелділігіне) байланысты:

- изометриялық режим;

- изотониялық режим.

- ауксотониялық режим.

II. Сандық жағынан:

- бұлшықеттің дара жиырылуы;

- жинақы бұлшықет жиырылуы:

а)шала жинақталу;

б) толық жинақталу.

- тетанус (немесе сіреспе):

а) тісті тетанус;

б) тегіс (жайпақ) тетанус.

Еттің дара жиырылуы (ЕДЖ)

ЕДЖ – жеке импульс әсері нәтижесінде пайда болады.

1. Латенттік (жасырын) кезеңі – 0,01 сек;

2. Жиырылу кезеңі – 0,05 сек;

3. Босаңсу кезеңі – 0,05-0,06 сек.

Тетанус – бұл жиі тітіркендіргішке бұлшықеттің ұзақ және күштірек жиырылып жауап беруі.

I. Тісті тетанус төменгі жиілікті тітіркендіргіш әсер еткенде пайда болады

(10 – 20 Гц).

II. Тегіс тетанус жоғары жиілікті тітіркендіргіш әсер еткенде пайда болады (↑ 20 Гц).

Жинақталу тұрлері

• Толық
• Шала

Тітіркендіргіш жиілігінің оптимумы мен пессимумы (Н.В. Введенский)

Оптимум – бұл ең жоғары тетанусты тудыратын тітіркендіргіш жиілігін (оптималды) айтамыз.

Оптимум – бұл ең жоғары тетанусты тудыратын тітіркендіргіш жиілігін (оптималды) айтамыз.

Пессимум – бұл төмен тетанус тудыратын ең жиі тітіркендіргішті айтамыз.

Саркомер құрылымы

Миозин жіпшелерімен оның көлденең көпіршелері

Актин жіпшелері

Электромеханикалық ұласу кескіні

Бұлшықеттің жиырылу механизмі

Тітіркендіру→ Әрекет потенциалының пайда болуы→ Оның жасуша мембранасы мен талшықтардың көлденең түтікшелері бойымен өтуі→ Саркоплазма ретикулум цистерналарынан Са2+ иондарының босап шығуы және олардың миофибриллдерге енуі→ Са2+ ионының тропонинмен байланысы→ Тропомиозиннің деформациясы→ Көлденең көпіршелердің белсенді актин орталықтарымен байланысы→ Актин жіпшелерінің жылжыуы, яғни миофибриллдер қысқарады→ Кальций насосының белсенуі→ Саркоплазмадағы бос Са2+ иондарының концентрациясының төмендеуі→ Көлденең көпіршелердің босауы→ Миофибриллдердің босаңсуы.

Қажу – бұл жасушалар мен мүшелердің немесе тұтас организмнің уақытша қызметінің төмендеуі. Демалыстан кейін қызметі қалыпына келеді.

Қажу – бұл жасушалар мен мүшелердің немесе тұтас организмнің уақытша қызметінің төмендеуі. Демалыстан кейін қызметі қалыпына келеді.

«Белсенді демалыс» туралы түсінікті

И.М. Сеченов енгізген.