Геодезия және оның даму тарихы Орындаған 1курс: Ерсін Аслан Жеңісбекұлы

Геодезия және оның
даму тарихы
Орындаған 1курс: Ерсін Аслан Жеңісбекұлы

Геодезия (грек тілінен
geo – жер және desio – бөлемін) – Жердің
пішінін, көлемін және сыртқы гравитациялық өрісін, оның бетінің
жекелеген бөліктерін жоспарлар, карталар және профильдер түрінде
бейнелеуді, сондай-ақ Жердегі инженерлік міндеттерді шешуді зерттеу
мақсатында жүргізілетін өлшеулер туралы ғылым.
Геодезия-ежелгі ғылымдардың бірі. Ол адамның практикалық
сұраныстарына сүйене отырып пайда болды және дамыды. Геодезиялық
ғылым мен практиканың дамуының көп ғасырлық тарихын баяндауды
мақсат етпей, тек жекелеген фактілерді көрсетеміз.
Жер бетін учаскелерге бөлу үшін геодезиялық өлшеулер Египетте, 
Қытайда және басқа елдерде б.з. д. көптеген ғасырлар бұрын жүргізілген. 
Мысалы, Ніл өзенінің аңғарында суару жүйелері мен каналдар болған, 
олардың құрылысы Геодезиялық жұмыстарды қажет етеді.

Негізін қалаған
Аль-Бирун
Геодезияны ғылым ретінде
анықтаған, оның пәндері мен 
нысандарын геометриядан, 
оптикадан және стереометриядан
бөлген алғашқы адам, ол
алғашқы "Геодезия" оқулығын да 
жазды (1025)

Геодезия практикалық геометрияның
бөлігі ретінде б. з. д. 
IV мыңжылдықтан
бастап, б. з. д. 
X-XI-мен геометрия мен 
стереометриядан өзгеше іргелі ғылым
ретінде пайда болды.

Аристотель, Архимед, Эратостен және басқалар сияқты ежелгі
грек философтары мен ғалымдары Жердің пішіні мен мөлшерін
анықтау мәселесімен айналысқан.

Әрі қарай Жердің пішіні мен көлемін анықтау
жұмыстарын Халиб ибн Абдул Малик, Али ибн Мұса,
Бируни және басқалар сияқты араб және Түркістан
ғалымдары
жүргізді.
Сонымен,
1023
жылы
Түркістаннан
келген
философ,
астроном
және
геодезист
Бируни
көкжиектің
төмендеуін
бақылаулардан Жер шарының радиусын анықтады.
Бируни бойынша 320 с. ендік бойынша меридианның
бір градустық доғасының ұзындығы 110,278 км – ге
тең (Қазіргі деректер бойынша-110,895 км). Араб және
Түркістан ғалымдарының зерттеулері Геодезияның
Жер туралы өзіндік ғылым ретінде қалыптасуының
алғашқы кезеңін аяқтайды, ол оның фигурасын және
оның бетіндегі өлшеулерді зерттейді.