Халыққа стоматологиялық көмек көрсетудегі АҚТҚ және ЖҚтб алдын алудың гигиеналық негіздері
жүктеу/скачать 27,23 Kb.
|
|
Реферат Тақырыбы: Халыққа стоматологиялық көмек көрсетудегі АҚТҚ және ЖҚтб алдын алудың гигиеналық негіздері Орындаған: Жұмаділла Е Топ:В-СТҚА-01-21 Тексерген: Нуралиева Г.Н Жоспар Кіріспе
III Қорытынды VI Пайдаланылған әдебиеттер ТҚ жұқтырғандар мен ЖҚТБ - мен ауыратындардың саны үлкен және жыл сайын артып келе жатқан кез келген мемлекет үшін демографиялық, экономикалық және әлеуметтік проблема болып табылады. Бағалау деректері бойынша әлемде АҚТҚ/ЖҚТБ - мен өмір сүретін адамдардың саны 46 млн-нан астам адамды құрайды. Бұл аурудың жаһандық эпидемиясы 30 миллионнан астам адамның өмірін қиды. Жыл сайын әлемде 5 миллион адам жұқтырады, 3 миллионнан астам ересектер мен балалар қайтыс болады. Жастар АҚТҚ-инфекциясына әсіресе осал: дамушы елдерде жаңадан анықталған АҚТҚ жұқтыру фактілерінің 67% - ы 15-тен 24 жасқа дейінгі жастарға тиесілі. Жоғарыда айтылғандарға байланысты стоматолог-дәрігерлер, жоғары медициналық білімі бар басқа медициналық қызметкерлер сияқты, АҚТҚ - мен байланысты стоматологиялық ауруларды тани білуі және пациенттерді тиісті тексеру және емдеу үшін бейінді мамандарға уақтылы жіберуді қамтамасыз етуі тиіс.Қоғамда АҚТҚ жұқтырғандар мен ЖҚТБ - мен ауыратындардың саны үлкен және жыл сайын артып келе жатқан кез келген мемлекет үшін демографиялық, экономикалық және әлеуметтік проблема болып табылады. Бағалау деректері бойынша әлемде АҚТҚ/ЖҚТБ - мен өмір сүретін адамдардың саны 46 млн-нан астам адамды құрайды. Бұл аурудың жаһандық эпидемиясы 30 миллионнан астам адамның өмірін қиды. Жыл сайын әлемде 5 миллион адам жұқтырады, 3 миллионнан астам ересектер мен балалар қайтыс болады. Жастар АҚТҚ-инфекциясына әсіресе осал: дамушы елдерде жаңадан анықталған АҚТҚ жұқтыру фактілерінің 67% - ы 15-тен 24 жасқа дейінгі жастарға тиесілі. Жоғарыда айтылғандарға байланысты стоматолог-дәрігерлер, жоғары медициналық білімі бар басқа медициналық қызметкерлер сияқты, АҚТҚ - мен байланысты стоматологиялық ауруларды тани білуі және пациенттерді тиісті тексеру және емдеу үшін бейінді мамандарға уақтылы жіберуді қамтамасыз етуі тиіс.ЖҚТБ — жұқтырылған қорғаныш тапшылығының белгісі. Бұл ауру адамның қорғаныш тапшылығы қоздырғышы (АҚТҚ) вирусы арқылы пайда болады. Адамның қорғаныш тапшылығы қоздырғышыиммун жүйесін әлсіретеді, соның нәтижесінде организм әртүрлі ауруларға қарсы тұру мүмкіндігін жоғалтады. ЖҚТБ терминімен АҚТҚ соңғы кезеңін белгілеген; ол адамның иммун жүйесінің зақымдалуымен сипатталады, соның салдарынан ілеспе өкпе, ішек-асқазан жолдары ағзалары, бас миы аурулары дамиды. Ауру өліммен аяқталады.ЖҚТБ — жұқтырылған қорғаныш тапшылығының белгісі. Бұл ауру адамның қорғаныш тапшылығы қоздырғышы (АҚТҚ) вирусы арқылы пайда болады. Адамның қорғаныш тапшылығы қоздырғышыиммун жүйесін әлсіретеді, соның нәтижесінде организм әртүрлі ауруларға қарсы тұру мүмкіндігін жоғалтады. ЖҚТБ терминімен АҚТҚ соңғы кезеңін белгілеген; ол адамның иммун жүйесінің зақымдалуымен сипатталады, соның салдарынан ілеспе өкпе, ішек-асқазан жолдары ағзалары, бас миы аурулары дамиды. Ауру өліммен аяқталады.Ауыз қуысының АҚТҚ-инфекциясы-иммун тапшылығы вирусын жұқтырған пациенттерде байқалатын ауыз қуысы мүшелерінің патологиялық өзгерістері. Екіншілік иммун тапшылығы кезінде шартты патогендік және патогендік флораның белсенді көбеюі басталады. Бұл ауыз қуысында инфекциялық-қабыну, дегенеративті және онкологиялық процестердің дамуына әкеледі: гингивит, пародонтит, хейлит, вирустық және саңырауқұлақ инфекциясы, Капоси саркомасы және т. б. АҚТҚ диагностикасы зертханалық әдістермен жүзеге асырылады және қандағы вирустың өзін, оған антиденелерді анықтауға және иммундық жүйенің жасушалық байланысының жағдайын бағалауға бағытталған. Бүгінгі күні тиімді емдеу әзірленбеген, терапияның негізі антиретровирустық препараттар болып табылады.Ауыз қуысының АҚТҚ-инфекциясы-иммун тапшылығы вирусын жұқтырған пациенттерде байқалатын ауыз қуысы мүшелерінің патологиялық өзгерістері. Екіншілік иммун тапшылығы кезінде шартты патогендік және патогендік флораның белсенді көбеюі басталады. Бұл ауыз қуысында инфекциялық-қабыну, дегенеративті және онкологиялық процестердің дамуына әкеледі: гингивит, пародонтит, хейлит, вирустық және саңырауқұлақ инфекциясы, Капоси саркомасы және т. б. АҚТҚ диагностикасы зертханалық әдістермен жүзеге асырылады және қандағы вирустың өзін, оған антиденелерді анықтауға және иммундық жүйенің жасушалық байланысының жағдайын бағалауға бағытталған. Бүгінгі күні тиімді емдеу әзірленбеген, терапияның негізі антиретровирустық препараттар болып табылады.АУЫЗ ҚУЫСЫНДА АИТВ ИНФЕКЦИЯСЫНЫҢ КӨРІНУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІАУЫЗ ҚУЫСЫНДА АИТВ ИНФЕКЦИЯСЫНЫҢ КӨРІНУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІЗақымдану ауыз қуысы жұқтырған адамдарды АҚТҚ-жұқпасымен қатарына жатады бірінші симптомдары сипатталатын үлкен жиілігі және әртүрлілігімен. Ауыз қуысында иммундық тапшылықтың алғашқы белгілерінің пайда болуы түсінікті: иммунитеттің қатар төмендеуі шартты патогендік микробтардың көбеюіне ықпал етеді, бұл осы локализацияға тән зақым келтіреді.Стоматологияда ауыз қуысындағы АҚТҚ-ның клиникалық түрлері инфекциямен болжамды байланыс дәрежесіне қарай 3 топқа бөлінеді. Бірінші топқа иммун тапшылығы вирусымен (кандидоз, түкті лейкоплакия, АҚТҚ-гингивит, ойық жаралы-некротикалық гингивит, АҚТҚ-пародонтит, Капоши саркомасы, нон-Ходжскин лимфомасы) тығыз байланысты патологиялық процестер жатады. Екінші топ АҚТҚ-мен аз дәрежеде байланысты зақымданулардан тұрады (атипті жаралар, идиопатиялық тромбоцитопениялық пурпура, сілекей бездерінің патологиясы, вирустық инфекциялар). Кең үшінші топқа АҚТҚ-инфекциясы болуы мүмкін, бірақ онымен байланысты емес зақымданулар кіредСтоматологияда ауыз қуысындағы АҚТҚ-ның клиникалық түрлері инфекциямен болжамды байланыс дәрежесіне қарай 3 топқа бөлінеді. Бірінші топқа иммун тапшылығы вирусымен (кандидоз, түкті лейкоплакия, АҚТҚ-гингивит, ойық жаралы-некротикалық гингивит, АҚТҚ-пародонтит, Капоши саркомасы, нон-Ходжскин лимфомасы) тығыз байланысты патологиялық процестер жатады. Екінші топ АҚТҚ-мен аз дәрежеде байланысты зақымданулардан тұрады (атипті жаралар, идиопатиялық тромбоцитопениялық пурпура, сілекей бездерінің патологиясы, вирустық инфекциялар). Кең үшінші топқа АҚТҚ-инфекциясы болуы мүмкін, бірақ онымен байланысты емес зақымданулар кіредВичинфекциямен байланысты ауыз қуысы зақымдануларының жіктелуі(АИВ-инфекциясының ауызша мәселелері бойынша БЭЖ бақылау орталығының отырысында қабылданған, Амстердам, 1990 жылғы 30-31 тамыз).Вичинфекциямен байланысты ауыз қуысы зақымдануларының жіктелуі(АИВ-инфекциясының ауызша мәселелері бойынша БЭЖ бақылау орталығының отырысында қабылданған, Амстердам, 1990 жылғы 30-31 тамыз).1 топ. Көбінесе АҚТҚ-инфекциясымен байланысты зақымданулар.Кандидоз:а) эритематозды;б) гиперпластикалық;в) жалған мембраналық.Жіпшелі лейкоплакия.ЖҚТ-гингивит.ЖҚТ-некротикалық гингивит.АҚТ-периодонтит.Саркома Капоши.Ходжкин емес Лимфома.2 топ. АҚТҚ-инфекциясымен сирек байланысты зақымданулар. Атипті жаралар. 2 топ. АҚТҚ-инфекциясымен сирек байланысты зақымданулар. Атипті жаралар. Сілекей бездерінің аурулары: а) сілекейдің төмендеуімен байланысты ауыздың құрғауы; б) негізгі сілекей бездерінің бір жақты немесе екі жақты ісінуі. Тромбоцитопениялық пурпура. Вирустық инфекциялар (Эпштейн вирусы тудыратындардан басқа– Барр): а) цитомегаловирустық инфекция; б) қарапайым герпес вирусы тудыратын инфекция;в) папилломавирус тудыратын инфекция (сым тәрізді жеңілістер): ұшқыр кондиломалар; эпителийдің фокальды гиперплазиясы; вульгарные бородавки; г) желшешек вирусы – белдемелі теміреткі: – белдемелі теміреткі; – желшешек.3 топ. АҚТҚ-инфекциясымен байланысты зақымданулар. Бактериялық инфекциялар (гингивит/периодонтитті қоспағанда): 3 топ. АҚТҚ-инфекциясымен байланысты зақымданулар. Бактериялық инфекциялар (гингивит/периодонтитті қоспағанда): а) Actinomyces israeli; б) Enterobacter cloaceae; в) Еѕсһегісһіа coli;г) Klebsiella рпеимопіае; д) Mycobacterium avium intracellulare; е) Mycobacterium tuberculosis. Мысықтың тырнау ауруы. Дәрілік препараттарға реакциялар (ульцеративті, мультиформалы эритема, лихеноидты). Атипті периодонтиттің өршуі. Саңырауқұлақ инфекциясы (кандидоздан басқа): а) Aspergillus flavus; б) Cryptococcus neoformans; в) Geotrichum candidum; г) Histoplasma капсуласы; д) Mucoraceae. Меланотикалық гиперпигментация. Неврологиялық бұзылулар: а) бет нервінің сал ауруы; б) тригеминальді невралгия. Остеомиелит. Синусит. Субмандибулярлы целлюлит. Сквамозды жасушалық карцинома. Уытты эпидермолиз.Кандидоз.Кандидозды негізінен ауыз қуысының, асқазан-ішек жолдарының, терінің қалыпты микро - флорасының өкілдері болып табылатын candida тектес шартты патогенді саңырауқұлақтар тудырады. Ауыз қуысының кандидозы АҚТҚ-инфекциясы және ЖҚТҚ-мен байланысты кешені бар пациенттердің 75% - ында кездеседі. АҚТҚ жұқтырған адамдарда ауыз қуысының кандидозының келесі клиникалық түрлері кездеседі: ауыз қуысының шырышты қабатында ақ немесе сарғыш бляшканың болуымен сипатталады. Куретаж кезінде бляшка оңай алынып, қан кететін бетті ашады. Процесс көбінесе ұрт, ерін, тіл, қатты және жұмсақ таңдайдың шырышты қабығын қамтиды. ЖҚТБ-да псевдомембранозды кандидоз бірнеше ай бойы болуы мүмкінКандидоз.Кандидозды негізінен ауыз қуысының, асқазан-ішек жолдарының, терінің қалыпты микро - флорасының өкілдері болып табылатын candida тектес шартты патогенді саңырауқұлақтар тудырады. Ауыз қуысының кандидозы АҚТҚ-инфекциясы және ЖҚТҚ-мен байланысты кешені бар пациенттердің 75% - ында кездеседі. АҚТҚ жұқтырған адамдарда ауыз қуысының кандидозының келесі клиникалық түрлері кездеседі: ауыз қуысының шырышты қабатында ақ немесе сарғыш бляшканың болуымен сипатталады. Куретаж кезінде бляшка оңай алынып, қан кететін бетті ашады. Процесс көбінесе ұрт, ерін, тіл, қатты және жұмсақ таңдайдың шырышты қабығын қамтиды. ЖҚТБ-да псевдомембранозды кандидоз бірнеше ай бойы болуы мүмкін Терең микоздар.Терең микоздар.Гистоплазмоз -Histoplasma capsulatum саңырауқұлағынан туындаған сапронозды терең жүйелі микоз. Зақымдану ошақтарының жиі локализациясы-бұл өкпе, ол жерден ішкі органдарға таралады. Таралған формаларда шырышты, тері, буындар, сүйек кемігі, жүрек, бүйрек үсті бездері, орталық жүйке жүйесі зақымдалады. Гистоплазманың бұл түрінде шырышты қабықтардың зақымдануы айқын көрінеді: қызыл иек, таңдай, жұтқыншақ жаралары пайда болады, жаралардың беті түйнек тәрізді болады, шеттерінде түйіршіктердің өсуі, инфильтрация болады . Мүмкін аіж жаралы зақымдануы теріасты.Ауыз қуысындағы бактериялық инфекциялар көбінесе әртүрлі қоздырғыштардың (анаэробтар, стрепто және стафилококктар) ассоциацияларынан болады. Анаэробты флора өкілдерінің арасында фузобактериялар, әртүрлі спирохеттер (негізінен трепонемалар), бактероидтар, пептострептококктар жиі кездеседі. Периодонтальды аурулардың атиптік формалары және олардың тез дамуы, емделуге қарамастан, жүйелі аурудың болуының маңызды белгісі болып табылады және тіс дәрігерін ескертуі керек.Ауыз қуысындағы бактериялық инфекциялар көбінесе әртүрлі қоздырғыштардың (анаэробтар, стрепто және стафилококктар) ассоциацияларынан болады. Анаэробты флора өкілдерінің арасында фузобактериялар, әртүрлі спирохеттер (негізінен трепонемалар), бактероидтар, пептострептококктар жиі кездеседі. Периодонтальды аурулардың атиптік формалары және олардың тез дамуы, емделуге қарамастан, жүйелі аурудың болуының маңызды белгісі болып табылады және тіс дәрігерін ескертуі керек.АИТВ - гингивит (қызыл иектің сызықты эритемасы) ені кемінде 1,0 мм эри-тақырыптық үздіксіз жолақ түрінде көрінеді, тістермен шекара бойымен өтетін қызыл иектің қанағыштығы байқалады, алдыңғы тістер аймағындағы шырышты қабықтың бөліктері жиі әсер етеді. Бұл белгілер 3-4 аптадан кейін жоғалып кетуі мүмкін, бірақ көп ұзамай қайтадан қайталанады.АИТВ - гингивит (қызыл иектің сызықты эритемасы) ені кемінде 1,0 мм эри-тақырыптық үздіксіз жолақ түрінде көрінеді, тістермен шекара бойымен өтетін қызыл иектің қанағыштығы байқалады, алдыңғы тістер аймағындағы шырышты қабықтың бөліктері жиі әсер етеді. Бұл белгілер 3-4 аптадан кейін жоғалып кетуі мүмкін, бірақ көп ұзамай қайтадан қайталанады.Герпес симплексі. Герпес симплексі вирусы-HERPESVIRIDAE тұқымдасының құрамында ДНҚ бар вирус (Herpes simplex). Бастапқы және қайталанатын герпес симплексі бар. Қарапайым герпестің негізгі клиникалық белгілері: теріде және шырышты қабықтарда мөлдір мазмұнмен толтырылған топтастырылған ұсақ везикулалар (везикулалар) түрінде бөртпелердің бір мезгілде пайда болуы. Көбінесе герпес еріндерде, ауыздың шырышты қабығында, ауыздың, мұрынның айналасындағы теріде, сирек — щек, қабақ, жүрекшелердің терісінде пайда болады.Герпес симплексі. Герпес симплексі вирусы-HERPESVIRIDAE тұқымдасының құрамында ДНҚ бар вирус (Herpes simplex). Бастапқы және қайталанатын герпес симплексі бар. Қарапайым герпестің негізгі клиникалық белгілері: теріде және шырышты қабықтарда мөлдір мазмұнмен толтырылған топтастырылған ұсақ везикулалар (везикулалар) түрінде бөртпелердің бір мезгілде пайда болуы. Көбінесе герпес еріндерде, ауыздың шырышты қабығында, ауыздың, мұрынның айналасындағы теріде, сирек — щек, қабақ, жүрекшелердің терісінде пайда болады.Бастапқы герпетикалық гингивостоматит жергілікті және жалпы көріністерге ие. Ауру қызба мен аурумен бірге жүреді. Науқастар аймақтық лимфа түйіндерінің ісінуі мен ауырсынуын атап өтеді. 1-2 күннен кейін Сағызда, қатты таңдайда және ауыз қуысының шырышты қабығының басқа бөліктерінде және еріннің қызыл жиегінде зақымданулар пайда болуы мүмкін. Зақымдану элементтері-бұл тез ашылып, ауырсыну эрозиясына және дұрыс емес пішінді жараларға айналатын везикулалар. Олардың емделуі 7 күннен 2 аптаға дейін жүреді, сонымен қатар аурудың жалпы белгілері жоғалады. Қайталанатын герпес. АИВ-инфекциясы әсіресе ауыз қуысының, еріннің және жыныс мүшелерінің шырышты қабығының герпетикалық зақымдануының жиі және тұрақты қайталануымен сипатталады. Ауыз қуысында қайталанатын герпес везикулалардың кішкентай кластерінің пайда болуынан басталады, олар жарылып, біріктірілуі мүмкін кішкентай ауырсыну жараларын құрайды. Кейде көпіршіктер көп камералы жалпақ көпіршікке біріктіріледі, оның ашылуында дұрыс емес контурлардың эрозиясы анықталады. Қайталанатын герпес кезіндегі бөртпелер, әдетте, бір жерде орналасқан. Локализацияға сәйкес, бұл зақымданулар кейбір жағдайларда атипті болуы мүмкін, олар ауырады, ұзаққа созылады, тілде, жұмсақ таңдайда, ауыз қуысының түбінде, еріндерде және периоральды түрде пайда болады. АИТВ-инфекциясы кезінде диаметрі 3 см-ге дейін үлкен герпетикалық жаралар пайда болады, олар тұрақты емес шеттері мен гиперемияланған түбімен кратер түрінде болады, сұр-ақ жабындымен жабылуы мүмкін. Кейбір жаралар көп формалы экссудативті эритема, ойық жаралы некротикалық стоматит элементтеріне еліктейді немесе ауыз қуысының шырышты қабығының кандидозының ауыр түріне ұқсас.Қайталанатын герпес. АИВ-инфекциясы әсіресе ауыз қуысының, еріннің және жыныс мүшелерінің шырышты қабығының герпетикалық зақымдануының жиі және тұрақты қайталануымен сипатталады. Ауыз қуысында қайталанатын герпес везикулалардың кішкентай кластерінің пайда болуынан басталады, олар жарылып, біріктірілуі мүмкін кішкентай ауырсыну жараларын құрайды. Кейде көпіршіктер көп камералы жалпақ көпіршікке біріктіріледі, оның ашылуында дұрыс емес контурлардың эрозиясы анықталады. Қайталанатын герпес кезіндегі бөртпелер, әдетте, бір жерде орналасқан. Локализацияға сәйкес, бұл зақымданулар кейбір жағдайларда атипті болуы мүмкін, олар ауырады, ұзаққа созылады, тілде, жұмсақ таңдайда, ауыз қуысының түбінде, еріндерде және периоральды түрде пайда болады. АИТВ-инфекциясы кезінде диаметрі 3 см-ге дейін үлкен герпетикалық жаралар пайда болады, олар тұрақты емес шеттері мен гиперемияланған түбімен кратер түрінде болады, сұр-ақ жабындымен жабылуы мүмкін. Кейбір жаралар көп формалы экссудативті эритема, ойық жаралы некротикалық стоматит элементтеріне еліктейді немесе ауыз қуысының шырышты қабығының кандидозының ауыр түріне ұқсас. Герпес зостері. Бұл вирустық ауру ДНҚ бар вирус (Varicella zoster virus — VZV) herpesviridae тұқымдасынан. Герпес зостерінің негізгі клиникалық белгілері-бұл жеке нервтердің бойымен эритематозды негізде топталған везикулалардың жедел пайда болуы, әдетте беттің бір жағында, магистральда Аурудың алдында продромальды құбылыстар пайда болады: қышу сезімі, қышу, жүйке бойымен жиі невралгиялық ауырсыну. Тригеминальды нервтің тармақталу аймағында бөртпелерді локализациялау кезінде ауырсыну байқалады. Парестезия құбылыстары байқалуы мүмкін, дене температурасының 38-39 °С дейін көтерілуі мүмкін. Терідегі бөртпелер ісінген эритемадан басталады, оған қарсы көп ұзамай бұлыңғыр серозды немесе серозды-геморрагиялық құрамы бар везикулалар пайда болады. Әдетте, көпіршіктердің бірнеше тобы бар. Көбінесе герпес зостерінің бөртпелері интеркостальды нервтер кезінде локализацияланған. 5-7 күннен кейін эритематозды аймақ бозарады, везикулалардың экссудаты кебеді және қыртысты қалыптастырады, оның астында эпителизация біртіндеп жүреді . 2-3 аптадан кейін қыртыстар құлап, бөртпе пайда болған жерде гиперемияланған дақтар қалады, олар баяу жоғалады. Ауыз қуысының шырышты қабаты сирек оқшауланған. Тригеминальды нервтің екінші және үшінші тармақтарының қатысуымен ауыздың шырышты қабығында везикулалардың бөртпелері пайда болады, терінің тиісті бөліктері бір уақытта зақымдалады, әдетте бір жағында. Герпес зостері-АҚТҚ жұқтырған науқастарда жиі суперинфекция. Оның қайталануы аурудың дамуын көрсетеді.Герпес зостері. Бұл вирустық ауру ДНҚ бар вирус (Varicella zoster virus — VZV) herpesviridae тұқымдасынан. Герпес зостерінің негізгі клиникалық белгілері-бұл жеке нервтердің бойымен эритематозды негізде топталған везикулалардың жедел пайда болуы, әдетте беттің бір жағында, магистральда Аурудың алдында продромальды құбылыстар пайда болады: қышу сезімі, қышу, жүйке бойымен жиі невралгиялық ауырсыну. Тригеминальды нервтің тармақталу аймағында бөртпелерді локализациялау кезінде ауырсыну байқалады. Парестезия құбылыстары байқалуы мүмкін, дене температурасының 38-39 °С дейін көтерілуі мүмкін. Терідегі бөртпелер ісінген эритемадан басталады, оған қарсы көп ұзамай бұлыңғыр серозды немесе серозды-геморрагиялық құрамы бар везикулалар пайда болады. Әдетте, көпіршіктердің бірнеше тобы бар. Көбінесе герпес зостерінің бөртпелері интеркостальды нервтер кезінде локализацияланған. 5-7 күннен кейін эритематозды аймақ бозарады, везикулалардың экссудаты кебеді және қыртысты қалыптастырады, оның астында эпителизация біртіндеп жүреді . 2-3 аптадан кейін қыртыстар құлап, бөртпе пайда болған жерде гиперемияланған дақтар қалады, олар баяу жоғалады. Ауыз қуысының шырышты қабаты сирек оқшауланған. Тригеминальды нервтің екінші және үшінші тармақтарының қатысуымен ауыздың шырышты қабығында везикулалардың бөртпелері пайда болады, терінің тиісті бөліктері бір уақытта зақымдалады, әдетте бір жағында. Герпес зостері-АҚТҚ жұқтырған науқастарда жиі суперинфекция. Оның қайталануы аурудың дамуын көрсетеді.Түкті лейкоплакия Вичинфекциямен ауыратын науқастардың 98% - ында кездеседі, осылайша аурудың белгісі болады. Түкті лейкоплакияның пайда болуы Herpesviridae тұқымдасының Эпштейн–Барр вирусымен байланысты және иммунитеттің төмендеуімен байқалады. Түкті лейкоплакия тілдің бүйір беттерінің бір немесе екі жақты зақымдалуымен сипатталады, олар тілдің артқы жағына, щек шырышты қабығына, ауыз қуысының түбіне және таңдайға таралуы мүмкін. Рейдтерді жою мүмкін емес. Түкті лейкоплакияның тән ерекшелігі-пайда болған зақымдану элементтері шырышты қабықпен тығыз дәнекерленген, олардың беті тегіс және мыжылған болуы мүмкін. Шырышты қабықтың бұл тығыз АҚ аймақтары классикалық лейкоплакиялық зақымданулармен ерекшеленеді. Бұл ауру, әдетте, асимптоматикалық болып табылады және емдеуді қажет етпейді. Пациенттерді тілдің ерекше түрі ғана алаңдатуы мүмкін.Түкті лейкоплакия Вичинфекциямен ауыратын науқастардың 98% - ында кездеседі, осылайша аурудың белгісі болады. Түкті лейкоплакияның пайда болуы Herpesviridae тұқымдасының Эпштейн–Барр вирусымен байланысты және иммунитеттің төмендеуімен байқалады. Түкті лейкоплакия тілдің бүйір беттерінің бір немесе екі жақты зақымдалуымен сипатталады, олар тілдің артқы жағына, щек шырышты қабығына, ауыз қуысының түбіне және таңдайға таралуы мүмкін. Рейдтерді жою мүмкін емес. Түкті лейкоплакияның тән ерекшелігі-пайда болған зақымдану элементтері шырышты қабықпен тығыз дәнекерленген, олардың беті тегіс және мыжылған болуы мүмкін. Шырышты қабықтың бұл тығыз АҚ аймақтары классикалық лейкоплакиялық зақымданулармен ерекшеленеді. Бұл ауру, әдетте, асимптоматикалық болып табылады және емдеуді қажет етпейді. Пациенттерді тілдің ерекше түрі ғана алаңдатуы мүмкін. Папилома. Ішінара жұқтырылған ауруға папилломавирус тобының Papillomaviridae тұқымдасынан ДНҚ бар папилломавирустар себеп болады. 50-ге жуық адам папилломавирусы белгілі, олардың 6 және 11 түрлері орофаринс пен жыныс мүшелерінің шырышты қабығында сүйелдердің пайда болуымен байланысты. Сүйелдердің беті гүлді қырыққабатқа ұқсас болуы мүмкін, өткір шығыңқы, дөңес немесе тегіс болуы мүмкінПапилома. Ішінара жұқтырылған ауруға папилломавирус тобының Papillomaviridae тұқымдасынан ДНҚ бар папилломавирустар себеп болады. 50-ге жуық адам папилломавирусы белгілі, олардың 6 және 11 түрлері орофаринс пен жыныс мүшелерінің шырышты қабығында сүйелдердің пайда болуымен байланысты. Сүйелдердің беті гүлді қырыққабатқа ұқсас болуы мүмкін, өткір шығыңқы, дөңес немесе тегіс болуы мүмкінАҚТҚ-мен байланысты ісіктер. Капоши саркомасы-бұл лимфа тамырларының қатерлі ісігі және АҚТҚ-мен байланысты ең көп кездесетін ауыз қуысының қатерлі ісігі. Алайда, оның таралуы тиімді антиретровирустық препараттар дәуірінде күрт төмендегенін атап өткен жөн. Капоси саркомасының пайда болуына 8 типті герпес симплексі вирусы АИВ Tat ақуызымен бірге қатысады. Көбінесе АҚТҚ-инфекциясымен байланысты емес Капоши саркома қартайғанда пайда болады, төменгі аяқтардың дистальды аймақтарының терісіне симметриялы зақым келтіреді. Вичинфекция кезінде пайда болатын Капоси саркомасының ерекшелігі-науқастардың жас жасы және аурудың агрессивтілігі. Терідегі зақымданулар көп, асимметриялы, кең таралған. АҚТҚ-инфекциясы кезінде Капоси саркома пациенттердің 30% - ында қайталама аурулар сатысында кездеседі, олардың 50-90% - ында ауыз қуысының зақымдануы байқалады, ол көкшіл, қызғылт, шие дақтары, түйіндер, ентігу түрінде көрінеді. Ерте кезеңде зақымданулар, әдетте, жалпақ қызыл болады, уақыт өте келе олар қараңғыланады. Нақты диагноз қою үшін биопсия қажет.АҚТҚ-мен байланысты ісіктер. Капоши саркомасы-бұл лимфа тамырларының қатерлі ісігі және АҚТҚ-мен байланысты ең көп кездесетін ауыз қуысының қатерлі ісігі. Алайда, оның таралуы тиімді антиретровирустық препараттар дәуірінде күрт төмендегенін атап өткен жөн. Капоси саркомасының пайда болуына 8 типті герпес симплексі вирусы АИВ Tat ақуызымен бірге қатысады. Көбінесе АҚТҚ-инфекциясымен байланысты емес Капоши саркома қартайғанда пайда болады, төменгі аяқтардың дистальды аймақтарының терісіне симметриялы зақым келтіреді. Вичинфекция кезінде пайда болатын Капоси саркомасының ерекшелігі-науқастардың жас жасы және аурудың агрессивтілігі. Терідегі зақымданулар көп, асимметриялы, кең таралған. АҚТҚ-инфекциясы кезінде Капоси саркома пациенттердің 30% - ында қайталама аурулар сатысында кездеседі, олардың 50-90% - ында ауыз қуысының зақымдануы байқалады, ол көкшіл, қызғылт, шие дақтары, түйіндер, ентігу түрінде көрінеді. Ерте кезеңде зақымданулар, әдетте, жалпақ қызыл болады, уақыт өте келе олар қараңғыланады. Нақты диагноз қою үшін биопсия қажет.Ходжкин емес лимфома 1982 жылы сипатталған, АИТВ-инфекциясы бар науқастарда екінші ең көп таралған ісік. АИВ жұқтырған серопозитивті адамдарда ретромолярлы қызғылт түсті тығыз серпімді жерлерде немесе қызыл иекте эпителий астында өсінділер болады.Ходжкин емес лимфома 1982 жылы сипатталған, АИТВ-инфекциясы бар науқастарда екінші ең көп таралған ісік. АИВ жұқтырған серопозитивті адамдарда ретромолярлы қызғылт түсті тығыз серпімді жерлерде немесе қызыл иекте эпителий астында өсінділер болады.АҚТҚ-инфекциясының негізгі диагностикалық құралы зертханалық мәліметтер болып табылады. Инфекциядан бастап клиникалық маңызды белгілер пайда болғанға дейін бірнеше жыл өтуі мүмкін, бірақ шағымдар болмаса да, пациент қауіпті және басқа адамдар үшін инфекция көзі ретінде қызмет етеді. Зертханалық диагнозда вирустың РНҚ-ны анықтау үшін ПТР реакциясы, жеке антигендерге антиденелерді анықтау үшін иммундық блоттинг әдісі, иммуноферменттік талдау арқылы АҚТҚ-ға антиденелерді анықтау және иммундық жағдайды зерттеу қолданылады. Қажет болса, науқастың қаны герпес симплексі вирусына, цитомегаловирустық инфекцияға, токсоплазмаға және т. б. антиденелердің болуына тексеріледі.АҚТҚ-инфекциясының негізгі диагностикалық құралы зертханалық мәліметтер болып табылады. Инфекциядан бастап клиникалық маңызды белгілер пайда болғанға дейін бірнеше жыл өтуі мүмкін, бірақ шағымдар болмаса да, пациент қауіпті және басқа адамдар үшін инфекция көзі ретінде қызмет етеді. Зертханалық диагнозда вирустың РНҚ-ны анықтау үшін ПТР реакциясы, жеке антигендерге антиденелерді анықтау үшін иммундық блоттинг әдісі, иммуноферменттік талдау арқылы АҚТҚ-ға антиденелерді анықтау және иммундық жағдайды зерттеу қолданылады. Қажет болса, науқастың қаны герпес симплексі вирусына, цитомегаловирустық инфекцияға, токсоплазмаға және т. б. антиденелердің болуына тексеріледі.Жараның бетімен, қанмен немесе инъекциялық препараттармен жанасатын барлық құралдар мен бұйымдарды, сондай-ақ пайдалану процесінде шырышты қабықпен жанасатын және оған зақым келтіруі мүмкін медициналық құралдардың жекелеген түрлерін стерильдейді: стоматологиялық құралдар: пинцеттер, зондтар, қалақшалар, экскаваторлар, штопферлер, тегістегіштер, скеллерлер, стоматологиялық айналар, ұштықтардың барлық түрлеріне арналған борлар (оның ішінде алмас жабындысы бар), эндодонтиялық құралдар, түйреуіштер, стоматологиялық дискілер, фрезалар, айыратын металл пластинкалар, матрица ұстағыштар, бедерлерді алуға арналған қасықтар, тіс шөгінділерін алуға арналған құралдар, пародонталды хирургиялық құралдар (куреткалар, әртүрлі модификациядағы ілгектер және т. б.), тіс арналарын пломбалауға арналған құралдар (плагерлер, спредерлер), карпуль шприцтері, ортодонтиялық кабинетке арналған қысқыштар мен тістегіштердің әртүрлі түрлері, шаңсорғыштар; ультрадыбыстық ұштықтар және оларға арналған саптамалар, ұштықтар, механикалық ұштықтарға микромотордың алмалы-салмалы гильзалары, тіс өңезін алуға арналған аппаратқа арналған канюлалар; хирургиялық құралдар: стоматологиялық қысқыштар, куретаждық қасықтар, элеваторлар, қашаулар, имплантологияға арналған құралдар жиынтығы, скальпельдер, корнцангтар, қайшылар, қысқыштар, хирургиялық үтіктегіштер, тігіс инелері; медициналық мақсаттағы стерильді бұйымдарға арналған науалар, стерильді материалмен жұмыс істеуге арналған құралдар, оның ішінде пинцеттер және оларды сақтауға арналған ыдыстар.Жараның бетімен, қанмен немесе инъекциялық препараттармен жанасатын барлық құралдар мен бұйымдарды, сондай-ақ пайдалану процесінде шырышты қабықпен жанасатын және оған зақым келтіруі мүмкін медициналық құралдардың жекелеген түрлерін стерильдейді: стоматологиялық құралдар: пинцеттер, зондтар, қалақшалар, экскаваторлар, штопферлер, тегістегіштер, скеллерлер, стоматологиялық айналар, ұштықтардың барлық түрлеріне арналған борлар (оның ішінде алмас жабындысы бар), эндодонтиялық құралдар, түйреуіштер, стоматологиялық дискілер, фрезалар, айыратын металл пластинкалар, матрица ұстағыштар, бедерлерді алуға арналған қасықтар, тіс шөгінділерін алуға арналған құралдар, пародонталды хирургиялық құралдар (куреткалар, әртүрлі модификациядағы ілгектер және т. б.), тіс арналарын пломбалауға арналған құралдар (плагерлер, спредерлер), карпуль шприцтері, ортодонтиялық кабинетке арналған қысқыштар мен тістегіштердің әртүрлі түрлері, шаңсорғыштар; ультрадыбыстық ұштықтар және оларға арналған саптамалар, ұштықтар, механикалық ұштықтарға микромотордың алмалы-салмалы гильзалары, тіс өңезін алуға арналған аппаратқа арналған канюлалар; хирургиялық құралдар: стоматологиялық қысқыштар, куретаждық қасықтар, элеваторлар, қашаулар, имплантологияға арналған құралдар жиынтығы, скальпельдер, корнцангтар, қайшылар, қысқыштар, хирургиялық үтіктегіштер, тігіс инелері; медициналық мақсаттағы стерильді бұйымдарға арналған науалар, стерильді материалмен жұмыс істеуге арналған құралдар, оның ішінде пинцеттер және оларды сақтауға арналған ыдыстар.Тері жабындарының, сілемейлі қабықтардың тұтастығының бұзылуымен байланысты, сондай-ақ мәйіттерді ашу, зертханалық зерттеулер жүргізу, құрал-саймандарды, киім-кешектерді өңдеу, жинау және т.б. кезінде биологиялық сұйықтықтардың шашырауын болдырмайтын манипуляцияларды жүргізу кезінде медицина қызметкерлері мен техникалық персонал науқастың қанының, тіндерінің, биологиялық сұйықтықтарының персоналдың терісімен және шырыштарымен жанасуын болдырмайтын жеке қорғаныш құралдарын (хирургиялық халат, маска, қорғаныш көзілдірік немесе экран, су өткізбейтін алжапқыш, жеңқап, қолғап) пайдалануға тиіс. Қорғаныш киімді пайдалану тәсілі АҚТҚ жұқтыру қаупінің дәрежесін ескере отырып, сараланған болуы тиіс.Тері жабындарының, сілемейлі қабықтардың тұтастығының бұзылуымен байланысты, сондай-ақ мәйіттерді ашу, зертханалық зерттеулер жүргізу, құрал-саймандарды, киім-кешектерді өңдеу, жинау және т.б. кезінде биологиялық сұйықтықтардың шашырауын болдырмайтын манипуляцияларды жүргізу кезінде медицина қызметкерлері мен техникалық персонал науқастың қанының, тіндерінің, биологиялық сұйықтықтарының персоналдың терісімен және шырыштарымен жанасуын болдырмайтын жеке қорғаныш құралдарын (хирургиялық халат, маска, қорғаныш көзілдірік немесе экран, су өткізбейтін алжапқыш, жеңқап, қолғап) пайдалануға тиіс. Қорғаныш киімді пайдалану тәсілі АҚТҚ жұқтыру қаупінің дәрежесін ескере отырып, сараланған болуы тиіс.Жарақаттану, қанмен, пациенттердің басқа биологиялық материалдарымен жанасу кезіндегі іс-шаралар. Пациенттерге медициналық көмек көрсету кезінде терінің, сілемейдің кез келген зақымдануы, олардың биологиялық материалдармен ластануы құрамында АҚТҚбар материалмен немесе инфекциялық аурудың басқа агентімен ықтимал байланыс ретінде саралануы тиіс. Егер қанмен немесе басқа сұйықтықтармен байланыс терінің тұтастығын бұзумен болса (инъекция, кесу), жәбірленуші: қолғапты жұмыс бетімен ішке қарай алыңыз; жарадан қан шығарыңыз; зақымдалған аймақты дезинфекциялық заттардың бірімен емдеңіз (70% алкоголь, кесілген кезде 5% йод тұнбалары, инъекция кезінде 3% сутегі асқын ерітіндісі және т. б.); қолды сабынды сумен жуыңыз, содан кейін 70% алкогольмен сүртіңіз;.Жарақаттану, қанмен, пациенттердің басқа биологиялық материалдарымен жанасу кезіндегі іс-шаралар. Пациенттерге медициналық көмек көрсету кезінде терінің, сілемейдің кез келген зақымдануы, олардың биологиялық материалдармен ластануы құрамында АҚТҚбар материалмен немесе инфекциялық аурудың басқа агентімен ықтимал байланыс ретінде саралануы тиіс. Егер қанмен немесе басқа сұйықтықтармен байланыс терінің тұтастығын бұзумен болса (инъекция, кесу), жәбірленуші: қолғапты жұмыс бетімен ішке қарай алыңыз; жарадан қан шығарыңыз; зақымдалған аймақты дезинфекциялық заттардың бірімен емдеңіз (70% алкоголь, кесілген кезде 5% йод тұнбалары, инъекция кезінде 3% сутегі асқын ерітіндісі және т. б.); қолды сабынды сумен жуыңыз, содан кейін 70% алкогольмен сүртіңіз;.Медицина қызметкерлерін АҚТҚ инфекциясынан және гепатит вирустарынан қорғау жөніндегі іс-шаралардың негізіне мынадай әмбебап қағидат алынған: барлық пациенттерді ықтимал жұқтырған деп қарау керек. Осыған байланысты барлық пациенттердің қаны мен биологиялық сұйықтықтарын ықтимал инфекцияланған деп қарау және олармен жұмыс істеу кезінде әрдайым тиісті қорғау шараларын қабылдау қажет. Стоматолог дәрігер медициналық көмек көрсеткен кезде оның терісінің, шырышты қабықтарының кез келген зақымдануы, олардың пациенттердің биологиялық материалдарымен ластануы құрамында АҚТҚ бар материалмен немесе инфекциялық аурудың басқа агентімен ықтимал байланыс ретінде саралануы тиіс. Егер қанмен немесе басқа да биологиялық сұйықтықтармен жанасу тері қабаттарының бүтіндігінің бұзылуымен болса (инъекция, кесу), зардап шегуші жұмыс беті арқылы қолғапты ішке алып тастауы; жарадан қанды сығып алуы тиіс; зақымдалған жерді дезинфекциялаушылардың бірімен өңдеңіз (70% алкоголь, кесілген кезде 5% йодтың алкоголь тұнбалары, инъекция кезінде 3% сутегі асқын тотығы және т.б.); қолыңызды ағынды сумен және сабынмен жуыңыз, содан кейін 70% алкогольмен сүртіңіз; жараға патч салыңыз, тырнақ салыңыз; қажет болса, жұмысты жалғастырыңыз-жаңа қолғап киіңіз. Егер қанмен немесе басқа биологиялық сұйықтықтармен байланыс терінің тұтастығын бұзбай пайда болса, онда зардап шеккен адам теріні дезинфекциялаушы заттардың бірімен емдеуі керек (70% алкоголь, 3% сутегі асқын тотығы); ағынды сумен және сабынмен жуу және 70% спиртпен қайта өңдеу. Егер биологиялық материал ауыздың, мұрынның, көздің шырышты қабаттарына түссе, онда зардап шегуші ауыз қуысын 70% спиртпен шаюға; мұрын қуысына 20-30% альбуцидті тамызуға; көзді ағынды сумен (таза қолмен) шайып, 20-30% альбуцидті тамызуға тиіс.Медицина қызметкерлерін АҚТҚ инфекциясынан және гепатит вирустарынан қорғау жөніндегі іс-шаралардың негізіне мынадай әмбебап қағидат алынған: барлық пациенттерді ықтимал жұқтырған деп қарау керек. Осыған байланысты барлық пациенттердің қаны мен биологиялық сұйықтықтарын ықтимал инфекцияланған деп қарау және олармен жұмыс істеу кезінде әрдайым тиісті қорғау шараларын қабылдау қажет. Стоматолог дәрігер медициналық көмек көрсеткен кезде оның терісінің, шырышты қабықтарының кез келген зақымдануы, олардың пациенттердің биологиялық материалдарымен ластануы құрамында АҚТҚ бар материалмен немесе инфекциялық аурудың басқа агентімен ықтимал байланыс ретінде саралануы тиіс. Егер қанмен немесе басқа да биологиялық сұйықтықтармен жанасу тері қабаттарының бүтіндігінің бұзылуымен болса (инъекция, кесу), зардап шегуші жұмыс беті арқылы қолғапты ішке алып тастауы; жарадан қанды сығып алуы тиіс; зақымдалған жерді дезинфекциялаушылардың бірімен өңдеңіз (70% алкоголь, кесілген кезде 5% йодтың алкоголь тұнбалары, инъекция кезінде 3% сутегі асқын тотығы және т.б.); қолыңызды ағынды сумен және сабынмен жуыңыз, содан кейін 70% алкогольмен сүртіңіз; жараға патч салыңыз, тырнақ салыңыз; қажет болса, жұмысты жалғастырыңыз-жаңа қолғап киіңіз. Егер қанмен немесе басқа биологиялық сұйықтықтармен байланыс терінің тұтастығын бұзбай пайда болса, онда зардап шеккен адам теріні дезинфекциялаушы заттардың бірімен емдеуі керек (70% алкоголь, 3% сутегі асқын тотығы); ағынды сумен және сабынмен жуу және 70% спиртпен қайта өңдеу. Егер биологиялық материал ауыздың, мұрынның, көздің шырышты қабаттарына түссе, онда зардап шегуші ауыз қуысын 70% спиртпен шаюға; мұрын қуысына 20-30% альбуцидті тамызуға; көзді ағынды сумен (таза қолмен) шайып, 20-30% альбуцидті тамызуға тиіс.Биоматериал халатқа, киімге, аяқ киімге түскен кезде: киімді шешер алдында қолғап зарарсыздандырылады; биологиялық сұйықтықпен елеусіз ластанған жағдайда киім алынып, пластик пакетке салынады және алдын ала өңдеусіз, дезинфекциялаусыз кір жуатын орынға жіберіледі; айтарлықтай ластанған кезде киім дезинфекциялық заттардың біріне малынған (тіндерді бұзатын сутегі асқын тотығы мен бейтарап кальций гипохлоритінің 6% қоспағанда); биологиялық сұйықтықпен ластанған жеке киім жуғыш затпен 70 °С температурада ыстық суда жуылады; ластанған киім орнының астындағы қолдың және дененің басқа бөліктерінің терісі 70% спиртпен сүртіледі, содан кейін сабынмен жуылады және 70% спиртпен қайта сүртіледі; ластанған аяқ киім дезинфекциялау құралдарының бірінің ерітіндісіне малынған шүберекпен екі рет сүртіледі.Биоматериал халатқа, киімге, аяқ киімге түскен кезде: киімді шешер алдында қолғап зарарсыздандырылады; биологиялық сұйықтықпен елеусіз ластанған жағдайда киім алынып, пластик пакетке салынады және алдын ала өңдеусіз, дезинфекциялаусыз кір жуатын орынға жіберіледі; айтарлықтай ластанған кезде киім дезинфекциялық заттардың біріне малынған (тіндерді бұзатын сутегі асқын тотығы мен бейтарап кальций гипохлоритінің 6% қоспағанда); биологиялық сұйықтықпен ластанған жеке киім жуғыш затпен 70 °С температурада ыстық суда жуылады; ластанған киім орнының астындағы қолдың және дененің басқа бөліктерінің терісі 70% спиртпен сүртіледі, содан кейін сабынмен жуылады және 70% спиртпен қайта сүртіледі; ластанған аяқ киім дезинфекциялау құралдарының бірінің ерітіндісіне малынған шүберекпен екі рет сүртіледі. Қорытынды Қорытындылай келсек,стоматология емханасында АҚТҚ және ЖҚТҚ дан сақтану үшін барлық арнайы санитерлық гигиеналық талаптарды орындауымыз қажет.Сондай-ақ, АҚТҚ - инфекциясынан емдеуге немесе зақымданудың алдын алуға болатын дәрілер мен екпелер әлемде әлі күнге жасалған жоқ. Ауру нәтижесі өлімге әкеледі. Тек қауіпсіз тәртіп пен өз денсаулығына деген жауапкершілік қатынас адамның иммун тапшылығы вирусымен зақымданудан қорғайды.Жыныстық жолмен зақымдану. Белгісіз жыныстық қатынасқа түспеген, есірткіні тамыр арқылы қабылдамаған адамда АҚТҚ зақымдану қатері жоқ. Пайдаланылған әдебиеттер1.Шарманов Т.Ш. Тағам гигиенасы. Оқу құралы. Алматы: Эверо, 2005, 2010 С.П.Терехин., С.В.Ахметова, Г.Н.Талиева. Емдік тамақтану (оқу-әдістемелік құрал). Қарағанды.-2006. 2.Каримов Т.К. Бермагамбетова С.К. Балалар мен жасөспірімдердің тамақтану гигиенасы. Оқу құралы. Ақтөбе 3.Ахметов М. Тағам гигиенасы. Оқу құралы. – Астана http://melimde.com жүктеу/скачать 27,23 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|