Ң әрпі (дыбысы) кейін шыққан. Мұның теңі (баламасы) нк-нг; ңқ-нғ; йағмұр – жаңбыр; миңа – маған; маған – минға (н аяққа кеткен). Бұрынғы заманда ң дыбысының нк болып жазылуы да содан.
ﺍﻟﻑ– өгіз басы деген сөз. Бұрынғы қалпы мынау –
кішкенесі А-а. Ббік –
үй (ебуй) арабша ﺒﯾﺕ (бәит).
(ү) көз.
Дыбысты таңбалау арабтан, гректен, римнен қалған және осылардан
таралған.
Дыбысты түгел таңбалайтын ешбір ел жоқ. Тіпті кей ел авантюр деп жазып аважур деп оқиды, а-дан нт оқылмайды, оу қатар келсе, ув болып оқылады; «й»
«оу»-дан бұрын тұрса ж болады. Орыстардың ю әрпі – иу; я әрпі – йа.
* * *
Созылу. Дауыстыны созылады, дауыссызды созылмайды деу қате, бұл
екеуінің айырмасы – басқаша.
Дауысты. Дауыс – дыбыс шымылдығының желбіреуі (физиология жағынан);
дыбыстардың гармонды түрде байланысуы; дауыс – ән, ән – дыбыс. Дауысты
дыбыста да ән жағы басым; дауыссызда салдыр жағы басым. Таза дауысты,
дауыссыз жоқ. Дауыстылар түрлілігі – ауыз қалыбының түрлілігі. Дыбысты басым
жағының атымен айтамыз.
а/е, ә, ы. Мұның екі түрлі болуы ауыздағы кедергілердің түріне қарап қана; ә-
ні айтқанда тіл арты көмейге жақындайды.
