Нуо казахстанско российский медицинский

МЕББМ ҚАЗАҚСТАН- 
РЕСЕЙ МЕДИЦИНАЛЫҚ 
УНИВЕРСИТЕТІ 
НУО КАЗАХСТАНСКО 
РОССИЙСКИЙ МЕДИЦИНСКИЙ 
УНИВЕРСИТЕТ 
Эссе 
«Консерогенез негыздеры
Биологиялк
Физикалык
Химиялык» 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Орындаған:Камалова Асем. 
Курс:1 курс 
Мамандығы: Стоматология 
Тобы: 105 A 
Қабылдаған: Максутова А 
Алматы, 2023 

МЕББМ ҚАЗАҚСТАН- 
РЕСЕЙ МЕДИЦИНАЛЫҚ 
УНИВЕРСИТЕТІ 
НУО КАЗАХСТАНСКО 
РОССИЙСКИЙ МЕДИЦИНСКИЙ 
УНИВЕРСИТЕТ 
2 
«Консерогенез негыздеры. Биологиялык. 
Физикалык. Химиялык» 
 
Өспе дегеніміз тұтас организмнің жүйкелік-эндокриндік реттеулеріне бағынбай, 
өз бетінше дербес өсетін, құрылымы мен қасиеттерінде шыққан тін жасушаларынан 
үлкен алшақтықтары бар, шексіз бөлініп көбейетін және жаңадан қабылдаған 
қасиеттерін туынды жэасушаларға бере алатын, дерттік өзгерістерге ұшыраған 
жасушалардың тым артық өсіп-өніп кетуін айтады. Өсепнің себептері мен дамуын 
туындататын жайттар канцерогендер немесе бластомогендер деп аталады. 
Канцерогендер: химиялық, физикалық, биологиялық.Химиялық канцерогендер 
шығу тегіне қарай экзогенді және эндогенді, әсер ету тетіктеріне қарай – тура және 
тура емес – проканцерогендер– организмде метаболиттік өзгерістерге ұшыраған соң 
өспені күшейтеді.Экзогенді химиялық канцерогендерді Ямагива және Ичикава 
анықтады. Эндогенді канцерогендер тирозин мен триптофанның туындылары, 
холестерин және оның өнімдері, еркін радикалдар және майлардың асқындары, азот 
тотығы , оның туындылары, көп мөлшердегі кейбір гормондар.Физикалық 
канцерогендер:иондаушы сәуле, ультракүлгін сәуле, ультракүлгін сәулелер, 
пиримидиндік димерлердің түзілуін шақырып, ДНҚ-ны зақымдайды..Биологиялық 
канцерогендер – онковирустар. Вирустардың өспе туындатудағы рөлін Раус 
зерттеді. Өспелердің вирусогендік теориясын құрушы — Л.А. Зильбер. Өспе өсуінің 
патогенезі – канцерогенез.Канцерогенез – гендік зақымданулардың жинақталуымен 
сипатталатын ұзақ үрдіс. Канцерогенез сатылары: инициация, промоция, 
прогрессия.Инициация – сау жасушаның өспе жасушасына айналуы, яғни 
жасушаның шексіз көбею қасиет қабылдауы.Инициация әртүрлі канцерогендердің 
әсерінен жасушаның көбеюін реттеп отыратын гендердің біреуінде мутация пайда 
болуымен сипатталады: онкогендердің белсенденуі, супрессор гендердің 
әсерсізденуі, апоптозды реттейтін гендердің зақымдануы, ДНҚ репарация 
гендерінің зақымдануы.Протоонкогендер – пролиферацияны күшейтетін гендер. 
Қатерлі және қатерсіз өспелерге тән биологиялық ерекшеліктеріне қатерлі және 
қатерсіз өспелерге тән биологиялық ерекшеліктер ,көбею атипиясы реттелінбейтін, 
шексіз өсу , жасушалардың шекті бөліну өлшемінің жойылуы,морфологиялық 
атипия ,жетілу атипиясы – жасушалар жетілуінің толық немесе жартылай тоқтауы – 
анаплазиясын айтуға болады. Онкологиялық аурулары дамудың төмен қарқынымен 
немесе осы дамудың толық болмауымен сипатталады, нәтижесінде олар адам 
өміріне ешқандай қауіп төндірмейді. Қатерлі ісіктер метастазды бермейді және 
хирургиялық жолмен оңай алынып тасталады, бірақ белгілі бір қолайсыз 
жағдайларда қатерлі онкология қатерлі ісікке "айналуы" мүмкін.Ол дамудың 
жоғары қарқынымен, адамның басқа мүшелері мен жүйелеріне метастазбен 
сипатталады, нәтижесінде ол өмірге жоғары қауіп төндіреді. 

МЕББМ ҚАЗАҚСТАН- 
РЕСЕЙ МЕДИЦИНАЛЫҚ 
УНИВЕРСИТЕТІ 
НУО КАЗАХСТАНСКО 
РОССИЙСКИЙ МЕДИЦИНСКИЙ 
УНИВЕРСИТЕТ 
3 
Протоонкогендердің онкогендерге айналу механизмдеріне протоонкогеннің 
нуклейндік мутациясы, протоонкогеннің транслокациясы, протоонкогеннің 
амплификациясы – қалыпты жағдайда әсері аз, протоонкогендер санының артуы 
жатады. Канцерогенез сатыларының біріне промоция – өспе жасушасының 
көбеюі.Инициация – сау жасушаның өспе жасушасына айналуы, яғни жасушаның 
шексіз көбею қасиет қабылдауы.Прогрессия – өспе жасушаларының қатерлілігінің 
артуы. 
Қорытындылай келе, қатерлі ісік дамуына себепшілер химиялық, физикалық, 
биологиялық ықпалдар, жайылмалы әркелкі гиперплазия дамуы, жасушалардың 
ошақталып өсуі, қатерлі өспеге айналуы ,қатерсіз өспе дамуы болып табылады.