ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖƏНЕ
ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
С. СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ
АГРОТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Агрономия факультеті
Топырақтану жəне агрохимия кафедрасы
Оқытушы туралы мəліметтер:
Кекілбаева Гулнур Рахманкызы, «Топырақтану
жəне агрохимия» кафедрасының аға оқытушысы,
б.ғ.к.
Топырақтану пəні
5В080700 - «Орман ресурстары жəне
орман шаруашылығы»
Пəн туралы мəлімет:
Top 1222. Топырақтану. Модуль 7. 2 кредит.
5В080700 - «Орман ресурстары жəне орман
шаруашылығы»
мамандығының
«Қорғаныштық
орман
өсіру»
білім
бағдарламасы бойынша таңдау модулі . Курс
15 сағат дəрістен, 30 сағат зертханалық
сабақтан, 15 сағат СОӨЖ, 30 сағат СӨЖ-дан
тұрады. Барлығы – 90 сағат. Бақылау түрі –
емтихан.
-
Пререквизиттер: химия, биология, география.
Постреквизиттер: ормантану, дендрология, орман питомниктері, орманды
пайдалану.
Пəннің қысқаша мазмұны: Тау жыныстары мен жер бедерін
қалыптастырудағы маңызы. Жер шарының геологиялық тарихи жөніндегі
қысқаша мəліметтер. Топырақ туралы ұғым. Топырақ құралу процесінің жалпы
жобасы. Топырақ туралы ұғым. Топырақтың химиялық құрамы. Топырақ
ерітіндісі жəне тотығу-тотықсыздану үрдісі. Топырақтың су, ауа жəне жылу
құбылысы мен қасиеттері. Топырақ құнарлығы. Топырақ генезисі, географиясы
жəне жіктелуі. Топырақтарды жіктеу принциптері. Тау аймақтарының
топырақтары. Топырақ эрозиясы жəне олармен күресу.
Курстың сипаттамасы
- Пəннің мақсаты: Жердің тірі қабаты – топырақ туралы, оны табиғи дене
ретінде қарап, оның қасиеттері, түзілуі, эволюциясы туралы білім негіздерін
қалау. Топырақ түзілу процесін, оның жер бетінде дамуын, топырақ түзілуіне
экологиялық факторлардың əсерлерін, топырақ қорларын тиімді пайдалану
жолдарын оқып білу.
-
Міндеттері: Топырақтың биосферадағы ролін, зоналық таралу
заңдылықтарын, топырақ қорларын қорғау жəне тиімді пайдалану жолдарын, əр
топырақ типінің морфологиялық ерекшеліктеріне байланысты олардың
құнарлығын арттыру жолдарын, мəдениелендіру тəсілдерін меңгеру
Студенттер пəнді оқу нəтижесінде білуі керек: -
А. Бiлiм жəне түсiнушiлiк - Топырақ таралуының негізгі қағида
аттары, оның құндылығын арттыру жолдарын:
-топырақтың
пайда
болуын, құрамын, қасиеттерін
жəне
құбылымдарын; топырақтың құнарлылығын арттыру жолдарын;
топырақ бонитировкасын жəне есептерін;
- топырақты зерттеу тəсілдерін жəне оны тиімді пайдалану
жолдарын;
ауыл
шаруашылығында
топырақ
картасы
мен
картограммасын пайдалануды; Қазақстан жəне ТМД елдерінің
топырақтарының жіктелуін жəне эволюциясын.
В. Бiлiм iс жүзiнде пайдалану жəне түсiнушiлiктiң қабiлеттiлiгi -
студенттерге топырақтану ғылымының əдістері мен əдістемелері,
топырақ физикасы, химиясы мен биологиясы, топырақ генезисі мен
жіктелуі, топырақ құнарлығы мен оны жақсарту жолдарын практикада
пайдалану;
С. Пiкiрлердiң шығаруына, ойларды бағалауға қабiлеттiлiк
жəне жағдайларының құрастыруына - топырақ, оның құрылымы,
құрамы, қасиеттері
мен
географиялық
таралуы, пайда
болу
заңдылықтары, дамуы, тіршілігі жəне биосферадағы табиғи, қоғами
рөлі, оны мелиорациялау жолдары мен əдістері, адамның шаруашылық
əрекеті барысында тиімді пайдалану;
D. Қарым-қатынастың төңiрегiдегi бiлу - Табиғаттың
топыраққа əсері кездейсоқ түрде болса, адам өзінің
шаруашылық əрекетінің барысында топыраққа бағытты
түрде əрекет етеді, оны өзінің қажетіне қарай өзгертеді.
Ғылым мен техниканың дамуына байланысты, қоғамдық
қарым-қатынастардың дамуына байланысты топырақты
пайдалану жəне оны қайта құру күшейе түсуде.
Е. Үйретудiң төңiрегiдегi бiлу –топырақтың қалыптасуы
барлық факторлардың бірлескен əрекетінің нəтижесінде
жүретінін дəлелдей отырып, топырақ туралы ұғым оның
генезисі (түзілуі) туралы түсінікпен
тығыз байланысты
екенін көрсету.
“Топырақ қорғау” пəні
5В080800 - «Топырақтану жəне
агрохимия» мамандығы
Пəн туралы мəлімет:
Модуль
8. Топырақтану. 5В080800 -
«Топырақтану
жəне
агрохимия»
мамандығының
білім
бағдарламасы
бойынша таңдау модулі.
ОР 3330. “Топырақ қорғау” курсы бойынша
3 кредит қарастырылған, ЖОО-да курсты
оқыту 2 семестрге бөлінген, курс 30 сағат
дəрістен, 60 сағат зертханалық сабақтан, 22,5
сағат СОӨЖ, 22,5 сағат СӨЖ-дан тұрады.
Барлығы – 135 сағат. Бақылау түрі - емтихан.
Пререквизиттер – топырақ қорғау пəнін
игеруге қажетті пəндер – экология, топырақ
биологиясы, топырақтану, агрохимия.
Постреквизиттер –
топырақ қорғау пəні
жалпы
кəсіби
мамандыққа
дайындап,
егіншілік, топырақ географиясы, топырақ
картографиясы, а/ш дақылдарын аурулары
мен зиянкестері, тыңайтқыштарды қолдану
жүйесі пəндерін игеруге аса қажет.
Курстың қысқаша мазмұны: ҚР жер қоры. Топырақ-
биотикалық кешен агрожүйе негізі ретінде. Топырақты
ауылшаруашылығында пайдалану жəне қорғау. Топырақтың
тозуы (деградациясы). Топырақ эрозиясы жəне онымен
күресу шаралары. Топырақ құнарлығының азаюы, оны сақтау
жəне арттыру. Химизацияның қоршаған ортаға əсері.
Топырақтың ауыр металдармен ластануы жəне топырақты
қорғау. Суармалы жерлердің Қазақстандағы экологиялық
проблемалары. Ауылшаруашылық жерлерінің шөл далаға
айналуы, онымен күресу жолдары. Жерлердің техногендік
бұзылуы
жəне
оларды
қайта
қалпына
келтіру
(рекультирование). Экологиялық картографиялауды жүргізу
əдістемесі.
Сортаңданған
топырақтардың
экологиясы.
Биологиялық егіншілік жəне топырақты қорғау.
Курстың мақсаты Қазақстанның
түрлі аймақтарында топырақтың
экологиялық ерекшеліктерін анықтау жəне өсімдіктердің тіршілік ететің
ортасын реттеу мақсатында студенттерге теориялық жəне практикалық
дайындық беру.
Міндеті Республикадаға ауыл шаруашылығы алқаптарының экологиялық
жағдайларың сараптай білу, қауіптілік дəрежесін дұрыс анықтау жəне
топырақтың тозуына карсы күресу шараларды жасау болып табылады.
Білу
- топырақтың деградациясы себептерін, топырақ эрозиясымен
күресу жолдарын, ауыл шаруашылығы алқаптарының шөлейттену
үрдістерін, суландыратын егістердің қайтадан тұздану жəне өнеркəсіп
манайындағы алқаптардың техногендік ластану себептерін.
А. Бiлiм жəне түсiнушiлiк - Қазақстанның
түрлі аймақтарында
топырақтың экологиялық ерекшеліктерін анықтау жəне өсімдіктердің
тіршілік ететің ортасын реттеу мақсатында студенттерге теориялық жəне
практикалық дайындық беру;
В. Бiлiм iс жүзiнде пайдалану жəне түсiнушiлiктiң қабiлеттiлiгi -
Республикадаға
ауыл
шаруашылығы
алқаптарының
экологиялық
жағдайларың сараптай білу, қауіптілік дəрежесін дұрыс анықтау жəне
топырақтың тозуына карсы күресу шараларды жасау болып табылады.
С. Пiкiрлердiң шығаруына, ойларды бағалауға
қабiлеттiлiк жəне жадағайланың құрастыруына -
Эрозия процестердi əсер ету заңдылықтары туралы
бiлiм қалыптастыруы, деградация қауыпты жерлерді
зерттеу жəне эрозияға қарсы шараларды дəлелдеу
жəне қолдану;
D.
Қарым-қатынастың
төңiрегiдегi
бiлу
-
ақпаратты
нəтижеге келтіру, талдау қабылдауы,
ойлаудың қою мəдениетi, оны жетiстiкке келтіру
қабiлеттi;
Е. Үйретудiң төңiрегiдегi бiлу - оқу жəне орта бiлiм
мекемелерiнде орта бiлiм жұмысы.
“Топырақ бонитеті ” пəні
5В080800 - «Топырақтану жəне
агрохимия» мамандығы
ПƏН ТУРАЛЫ МƏЛІМЕТ:
Модуль № 8 «Топырақтану». 5В080800 -
«Топырақтану
жəне
агрохимия»
мамандығының
білім
бағдарламасы
бойынша таңдау модулі.
ВР 3303 “Топырақ бонитеті”. Пəн бойынша 3
кредит
қарастырылған,
Топырақ
бонитировкасы пəнін 1 семестр оқиды; оның
ішінде 15 сағат – дəріс, 30 сағат – практикалық
сабақтар, 22,5 – сағат студенттердің оқытушы
көмегімен орындайтын өзіндік жұмыстары,
67,5 –
сағат
–
студенттердің
өзіндік
жұмыстары. Барлығы 135 сағат. Бақылау түрі
– емтихан.
Пререквизиттер
–
пəнді
толық
меңгеру
үшін
топырақтану, геология минерология негіздерімен, егіншілік
негіздерін білу керек.
Постреквизиттер
–
алынған
білімдер
топырақ
картографиясы, агрохимия пəндерде қолданылады.
Курстың қысқаша мазмұны: Топырақ бонитетінің
тарихы. КСРО жер ресурстарын есепке алу жұмыстарының
дамуы. Шет ел топырақтарын бонитеттеу. Қазақстанда
топырақтарды бонитеттеудің дамуы. Топырақ құнарлылығы.
Потенциальдық жəне эффективті құнарлылық. Топырақтарды
бонитеттеу
принциптері
жəне
əдістемесі.
Топырақ
бонитетінің теориялық негізі. Дифференциалды рента.
Топырақтарды бонитеттеу критерийлері. Жер кадастры.
Топырақтардың бонитет баллдарын есептеу тəсілдері.
Суарылмайтын
топырақтарды
бонитеттеу. Суарылатын
топырақтарды бонитеттеу.
Курстың қысқаша сипаттамасы.
Пəнді оқытудың мақсаты - студенттер топырақ
бонитировкасы
бойынша теоретикалық негіздерімен
танысады тəжірибелік əдет алу мен əр түрлі сапасы бар
жерлердің өндірістік мүмкіншілігін белгілеуі мен олардың
ауыл шаруашылығында тиімді қолдануды игереді.
Пəннің негізгі міндеттері:
• бонитировканың мақсаты мен мағынасын;
• топырақ бонитировкасының жасау əдістерін;
• топырақтардың топырақ түзүші факторлары мен
топырақтардың морфолгиялық қасиеттерін;
• топырақ
бонитировкасының
принциптері
мен
тəсілдерін;
• топырақ бағалау мəліметтерін жерге орналастыруда
жəне
шаруашылық
мақсаттарын
шешуде,
жерді
қолданудың болжауында, жерді қорғауда қолдануды
үйрету.
А. Бiлiм жəне түсiнушiлiк - Бiлiм жəне түсiнушiлiк -
топырақ
бонитировкасы
бойынша
теоретикалық
негіздерімен танысады тəжірибелік əдет алу мен əр түрлі
сапасы бар жерлердің өндірістік мүмкіншілігін белгілеуі
мен олардың ауыл шаруашылығында тиймді қолдануды
игереді;
В. Бiлiм iс жүзiнде пайдалану жəне түсiнушiлiктiң
қабiлеттiлiгi
-
Бонитировка
мəліметтерінің
ауыл
шаруашылығында қолдануы;
С. Пiкiрлердiң шығаруына, ойларды бағалауға
қабiлеттiлiк
жəне
жағдайлардың
құрастыруына
агротехниканың
жəне
егіншіліктің
қарқындылығы
деңгейлерін салыстыру кезінде, топырақтың сапасын
құнарлылығы бойынша салыстырмалы бағалау екенін
түсіну;
D. Қарым-қатынастың төңiрегiдегi бiлу -
ауыл
шаруашылығы дақылдарының өсіп-дамуында маңызды
рөл атқаратын, көпжылдық орташа өнімділік деңгейі
көрсеткіштеріне түзетулер енгізетін, топырақтың өзіндік
объективтік белгілеріне негізделе отырып құрылған,
маманданған жіктеу болып табылады.
Е. Үйретудiң
төңiрегiдегi бiлу
-
топырақты,
дəлелденген агрономиялық жіктеу болып табылады,
мұнда топырақтың табиғи құнарлылығы бойынша сапасы,
негізгі ауыл шаруашылығы дақылдарының көпжылдық
орташа өнім деңгейі көрсеткіштерімен, ал табиғи мал
азықтық жерлерде пішен жəне көк балауса шығымымен
салыстырғанда
баллмен
көрсетіледі.
Топырақ
бонитировкасы жерлерді кешенді зерттеудің логикалық
жалғасы болып табылады жəне оларды эканомикалық
бағалауға алғы шарт жасайды
Достарыңызбен бөлісу: |