Проблемалық оқыту – ғылыми ізденудің негізгі сипаты енгізілген оқыту әдіс –тәсілдеріне сәйкес әрекет тәсілі мен білімді шығармашылық игеру заңдылықтарына негізделген дидактикалық жүйе.
Оқытудың проблемалық әдісі – оқыту мақсатында туындаған проблемалық жағдайларды біртіндеп шешу бойынша жүргізілетін оқыту әдісі.
Проблемалық жағдай – ұсынылған міндеттерді шешуге қажетті білім мен игерілген білімнің арасындағы туындаған сәйкессіздікке қатысты қиынышылық.
Проблемалық жағдайды туғызатын міндеттер проблема немесе пролемалық міндет деп аталады. Проблемалық міндеттің белгілері:
шешімді іздеудің әртүрлі бағыттылыға сәйкес шешім жолдарының біртұрғыда болмауы.
Проблема оқушыларға түсінікті болуы керек, ал оның болжамды тұжырымды оқушыларда оны шешуге деген қызығушылықты оятуы керек.
Ең алдымен проблема мен проблемалық міндетті ажырата алу керек.проблема кең ұғым, ол өзі жекелеген тізбектелген проблемалық міндеттердің жиынтығынан құралады. Проблемалық міндеттібір ғана міндеттен тұратын проблеманың дербес, қарапайым жағдайы деп қарастыруға болады. Мысалы, шаршыны қарастыру тақырыбында проблемалық жағдайды қарастыру. Бұл оқу міндетіне енгізілген бір проблемалық міндет шаршының қабырғаларының қасиеті.
Проблемалық оқыту оқушылардың шығармашылық әрекет пен оған деген қажеттілікке қабілетін дамытуды қалыптастыруға бағытталған. Проблемалық оқытуды оқу міндеттерінің құру үшін негіз дайындай отырып, мақсатты түрде проблемалық міндеттерден бастау керек.
Оқу проблемасының негізгі үш типі анықталған. Олар:
Математикалау, математикалық сипаттау, математика ішінде, не одан тысқары туындаған жағдайлар мен міндеттерді математика тіліне аудару, яғни математикалық моделді құру проблемасы.
Әртүрлі моделдер классын зерттеу проблесмасы, жаңа «кіші теорияларды» енгізу арқылы теориялық білімдер жүйесін әрі қарай дамыту бұл типтегі проблеманы шешудің нәтижесі деп қарастыруға болады.
Жаңа жағдайға жаңа теориялық білімдерді қолдану, математикалық білімді жаңа объектілерді зерттеуге ауыстыру проблемасы.
Төмендегі кестеде математиканы оқытуда проблемалық әдісті қолдану жағдайындағы мұғалім мен оқушының әрекеттерін қарастырайық.
Проблемалық оқыту барысында мұғалім оқушыларға дайын білім айтпайды, оқушылардың ізденушілік жұмысын ұйымдастырады. Математикалық ұғым, заңдылықтар, теориялар бақылау және сараптау негізіне қарастырылады.
Проблемалық оқыту өз ойын еркін білдіре алу жағдайында, мұғалім мен оқушы арасындағы өзара диалог еркін болған жағдайда тиімді іске асырылады.
Проблемалық жағдай педагогикалық үрдістің бөлінбейтін бір бөлігі, бірақта барлық сабақты проблемалық оқыту тұрығысынан құру мүмкін емес. Барлығы сабақта проблемалық оқытуға тән қандай әдістер мен оқыту формаларының көлемі қолданылатынына тәуелді.
Проблемалық оқытудың өзіндік тиімді жағады және көзге көрінерлік ақаулықтары да бар.
Тиімді жақтарына оқушылардаң математикалық қабілеттерін, ойлай алу әрекетін дамыту, оқуға деген қызығушылықты қалыптастыру, оқуда, шығармашлық бастауда белсенділікке тәрбиелеу болса, ал ақаулықтарына қажетті уақыт мерзімінің көптігі және мұғалімнің арнайы педагогкалық дайындығы қажеттілігі.