ТІКБҰРЫШТЫ ПАРАЛЛЕЛЕПИПЕД ПЕН ТЕКШЕНІҢ КӨЛЕМІ ҚАБЫРҒАНЫҢ ҰЗЫНДЫҒЫН ЖӘНЕ ПАРАЛЛЕЛЕПИПЕД ПЕН ТЕКШЕНІҢ КӨЛЕМІН ТАБУ БІРІКТІРІЛГЕН ПАРАЛЛЕЛЕПИПЕДТІҢ КӨЛЕМІ
Геометриялық фигураның көлемі -дене немесе зат алатын кеңістіктің сандық сипаттамасы. Дененің көлемі немесе ыдыстың сыйымдылығы оның пішіні және сызықтық өлшемдерімен анықталады.
Тікбұрышты параллелепипед – дегеніміз, оның барлық жақтары тіктөртбұрыштар болатын алтыжақ.
Тікбұрышты параллелепипедтің өлшемдері – биіктігі, ұзындығы және ені. Тікбұрышты параллелепипед:
6 жақ
8 төбе
12 қабырғадан тұрады
Текше– барлық жақтары шаршы болып табылатын параллелепипед.
Бірлік текше – қабырғалары 1-ге тең болатын текше. Текшеде де, барлық жағы шаршы болып табылатын 6 жақтан, 8 төбеден және 12 қабырғадан тұрады.
Көлемі оның үш өлшемінің көбейтіндісіне, яғни ұзындық (а), ен (b) және биіктіктің (c)көбейтіндісіне немесе S негізінің ауданын h биіктігіне көбейткенге тең.
Текше барлық өлшемдері тең тікбұрышты параллелепипед болғандықтан, оның көлемі оның қабырғасының ұзындығының үшінші дәрежесіне тең.
Текшенің, параллелепипедтің көлемінің өлшем бірліктері: мм3, см3, дм3, м3, км3 Біріктірілген фигураның көлемін табу үшін, алдымен осы фигурадан тұратын жеке фигуралардың көлемін табу керек.
1 дм3 = 1000 см3 1 дм3 = 1000000 мм3 1 м3 = 1000 дм3 1 м3 = 1 000 000 см3 1 дм3 = 1 л
1л =1000 мл
Тікбұрышты параллелепипед
Мысал 1. Өлшемдері 2 см, 3 см, 4 см болатын параллелепипедтің көлемі қандай?, Қабырғасы 3 см-ге тең текшенің көлемі қандай?
Шешуі. Тікбұрышты параллелепипедтің көлемін табу үшін келесі формуланы қолданамыз , мұндағы a, b, c – тікбұрышты параллелепипедтің өлшемдері . Текшенің көлемін табу үшін келесі формуланы қолданамыз: .
Мысал 2. Суретте көрсетілген фигураның көлемін табыңыз.
Шешуі. Фигурада өлшемі 5 см, 3 см, 5 см болатын тікбұрышты параллелепипед және оның ішінен кесілген, өлшемдері 2 см, 1 см, 2 см болатын тікбұрышты параллелепипед көрсетілген. Фигураның көлемін табу үшін үлкен параллелепипедтің көлемінен кесілген параллелепипедтің көлемін алып тастау керек.