Спасск мыс балқыту жанындағы орыс-қазақ мектебінде оқыған, содан кейін
жүктеу/скачать 16,37 Kb.
|
Сәкен өмірі
- Бұл бет үшін навигация:
- Азаматтық соғыс
- Азамат соғысынан кейін
|
Білім алуы 1905 жылдан бастап 1908 жылға дейін Спасск мыс балқыту жанындағы орыс-қазақ мектебінде оқыған, содан кейін Ақмола үш сыныптық қалалық училищесінде оқыды. Сонымен қатар, 1912 жылы Сәкен медресе оқушыларын орыс тіліне дайындайды. 21 тамыз 1913 жылы Сейфуллин Омбы педагогикалық семинариясына келді, онда ол Мағжан Жұмабаевпен оқыған. «Айқап» журналында қарашадағы санында (№ 21) Сәкен Сейфуллин өзінің алғашқы мақаласын жариялады. Сол уақыттан бастап, ол Омбы қаласының охранкасының назарына ілігеді. 1914 жылы Сәкен Омбыда «Бірлік» («Единство») қазақ жастарының тұңғыш мәдени және білім беру қоғамның көшбасшыларының бірі болады. 1914 жылы ол өзінің «Өткен күндер» атты өлеңдер жинағын жариялады. 1916 жылы Сәкен сырттай мүлікті заңдастыру комиссиясының Ақмола уезі бойынша 12 елді мекенде жұмыс істейді. Сонда 1916 жылы ол қазақ халқының Амангелді Иманов бастаған көтеріліске арналған дастан «Толқулар» деген өлең жазды. Азаматтық соғыс 1917 жылы қазақ әдебиетінің негізін салушыларды бірі Сәкен Сейфуллин Акмола қаласына көшіп келді. Сол жылы 27 желтоқсанда Ақмолада Кеңес үкіметі орнады. Сәкен Сейфуллин ағартушылық халық комиссары болып тағайындалды. Сонымен қатар, оны Акмола депутаттар кеңесіне өкіл ретінде сайлаған. 1918 жылы 4 шілдеде Акмоладағы билік ақ гдардияшының қолына қонды. Казактар барлық большевиктерді тұтқындап жүрген кезеңде Сәкеннің достары қалма деген кеңесіне қарамастан Сәкен қалада қалды. Оны тұтқындап түрмеге қамады. Ақмола 4 маусымдағы 1918 жылы Ақмоладағы ақтар төңкерісінен соң Сейфуллин тұтқындалып, 1919 жылы 5 қаңтарда Петропавл түрмесіне жіберілген болатын. Ол 47 күн бойы (24 қаңтар - 12 наурыз), атаман Анненковтың «өлім пойызынан» өтті. Омбыда, ол Колчак түрмесінен қашып (3 сәуір), шілдеде туған ауылына жетті. Екі айдан кейін, С.Сейфуллин Әулие-атаға қашуға мәжбүр болды. 2. 1919 жылы қыста тұтқындалғандарды Омбы қаласына жеткізу шешім қабылданды. Келген 15 адамның ішінде екеуі-ақ офицер болған, қалғандары – баскесерлер. Акмола қаласында сол 15 адамға тағы да 40-қа жуық өз еркімен келген жергілікті тұрғындар қосылған. Қаңтар айының сұрапыл аязында 50 арестант Омбыға жаяулап жетуі тиісті. Қарауылшылардың арасында Сейфуллин өзінің туысқанын таныды, бірақ бұл жайт оған көмектесе алмады. 3. С. Сейфуллинмен достары қашуға шешім қабылдады. Олар екі жекені куәлік ететін құжат іздеп тауып алып, кейін әдетінше қар тасып шығаратын тұтқындалған Аустрия азаматтарымен келіскен. Арестанттар ризаласып, шанаға қардың астына қашқынның біреуін отырғызуға көнген. «Мен тездетіп өңіммен төмен жаттым. Үстіме ауыр жұмаршақ қар түсті. Оның үстіне тақта қойылып үстіне адам отырды. Ауа жұтудың өзі қиынға түсті бірақ мен шыдадым». Осылайша 1919 жылы сәуірдің 3 күні Сәкен Сейфуллин Колчак түрмесінен қашқан. Азамат соғысынан кейін Бірақ 1920 жылы 7 мамырда ол босатылып, Ақмолаға Қызыл Армия қатарына оралды және революциялық комитеттің (революциялық комитеті) Әкімшілік бөлімесінің басшысының көмекшісі болып тағайындалды. 1938 жылы «ұлтшыл буржуа» деген айыппен тұтқындалып, 1939 жылы 28 ақпанда Алматы НКВДсының қабырғасында атылды. Ол Сталин қайтыс болған кейін 1953 жылы ақталған. 1937 жылы қазақ зиялылардың таңдаулы өкілдері «халық жауы» деген атаққа ие болған кезеңде Сәкеннің түрі жабыңқы еді. Қамау қарсаңында, 1937 жылының күзінде, Сәкен өз үйінен сирек шығатын, Гүлбахрам Батырбекқызының естелігі бойынша: «Ол біраз ғана күн Алматыға жақын тұста Байсерке ауылының киіз үйінде тұрған. Сол уақыттағы көңіл-күйі аса қайғылы еді: ол түнерген және де тұйық. Оның хал-жайын келіп сұраған адам болмады, анда-санда Сәбит Мұқанов келетін. Сол уақытта оның жақын достары – Ілияс Жансүгіров пен Бейімбет Майлин – жазаға тартылған еді. Сәкенге нағыз жұбаныш болған тек қана кішкентай баласы Аян». 6. Жақын арада ІІХК Гүлбахрамды Еділ өзенінің бойындағы әйелдер колониясы бар Атбасарға қарай жер аударды. Жолда иістенген, лық толған вагонда баласы Аян ауырып дүние салған. Көкшетау қаласында қарауылшыға жалынған Гүлбахрам жергілікті татар қарттарының көмегімен теміржолдын қасына баласын жерлеген. 7. Гүлбахрам 7 жыл бойы Отан сатқындары әйелдерінің Ақмола лагерінде өмір сүрген. Оның ағасы Абдулла, сол уақыттағы елде танымал инженер-гидромелиоратор, Гүлбахрамның Қаскеленге ауысуына себептес болған. Абдулла оған Алматыдағы пәтерімен Роза, Зейнеп және София атты кішкентай қыздарын Гүлбахрамның қамқорлығына қалдырып, өзі Челябинск қаласында гидроэлектростанция соғуға кеткен жүктеу/скачать 16,37 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|