ТАҚЫРЫП: ҚАЗАҚСТАН АУМАҒЫНДАҒЫ ТАЙПАЛЫҚ БІРЛЕСТІКТЕР МЕН АЛҒАШҚЫ МЕМЛЕКЕТТЕР ҒҰН ТАЙПАЛАРЫНЫҢ ШЫҒУ ТЕГІ
Дайындаған:Тарих-102 Ересова Д.Е.
Тексерген: Конбай Е.К.
Жоспар
Ғұндар
Ғұн шаньюлары
Қытаймен соғыс
Ғұндардың ұлы қонысы аударуы
Ғұндар шаруашылығы
Ғұндар қоғамы
Ғұндар
Ғұндар - көшпенді халық. Б.з.б. 1 мыңжыл- дықтың 2-жартысынан бастап Еуразияның этникалық-саяси тарихында Орталық Азияның көшпелі тайпалары ролі артты. Б.з.д. 4-3 ғғ. Қытайдың солтүстігі мен Орталық Азияда ғұндар деген тайпалар бірлестігі (сюнну, дунху) пайда болды. Нақты айтқанда, б.з.д. 209 жылы бой көтеріп, б.з. 216 ж. дейін дәурен сүрді. Шаңырағын көтерген әйгілі Мөде (Модэ) батыр
Ғұн шаньюлары
Мөде
Лаошань
Аттила
Мөде
Мөде - Ғұн империясының негізін салушы. Б.з.б 209 -174 жылдар аралығында билік құрған.
Аңыз бойынша Мөде таққа отыру үшін әкесін Түмен шаньюды олтіреді.
Мөде билік кұрған кездегі ғұн империясы
Лаошань
Лаошань- б.з.б 174-161 жылдары билік кұрган ғұн шаньюы. Мөденін саясатын жалғастырушы. Юэчжилерді талқандап шекараны нығайтты, шенеуніктік аппарат құрады. Ашық сауда қатынастарына қол жеткізгісі келді сол үшін 2ші Ғұн кытай соғысын ашты. Ұтымды келісім шартпен б.з.б 162 жылы сағысты аяқтайды.
Аттила
Аттила – ғұндардың қағаны 434-453 жылдар аралығында билеген. Рим империясын тізе бүктірген ұлы қолбасшы.
Қытаймен соғыс
Ғұн – Қытай соғысы б.з.б 201 - б.з 181жыл аралығында болған соғыс. Бұл негізгі 6 этаптан тұрды. Соғыстың аяғы ғұн империясының ыдырауы және ғұндардың ұлы қоныс аударуына алып келді.
Ғұндардын ұлы қоныс аударуы
Ғұндардың қытаймен соғыста жеңілуі, ғұндардың қазіргі венгрияға көшуіне алып келді. Сонымен қоса ғұндардың қоныс аударуы басқа халықтардың коныс аударуына алып келді.
Ғұндардың шаруашылығы
Ғұн қоғамы
Ғұндардың қоғамы. Патриархалды-рулық қарым-қатынастардың белгілері өте күшті болған. Ғұндар 24 руға бөлінген.Олардың басында ағамандар тұрған. Ағамандар кеңесі мен халық жиналысы жұмыс істеген. Әскери тұтқындардан құралған құлдар да болған. Жазба деректр ғұндар қоғамындағы өкімет белгісі туралы мәлімет те қалдырған. Елді шаньюй басқарған. Одан кейін түменбасылар болды. Ғұндар қоғамында мал мен жерге жеке меншіктің пайда болуы, тұрпайы бюрократтық аппараттың құрылуы, алым-салық, жазу-сызудың болуы таптық қоғам мен мемлекеттің пайда болуын туғызды.
Пайдаланылған әдебиеттер
Қазақстан тарихы. 5 томдық. 1-5 томдар.-Алматы.,1996,1997,2000,2010.,1- том 158-293бб.
