Уақыт бойы сақтау мүмкіндігі
жүктеу/скачать 6,25 Kb.
|
|
Реферат
Төзімділік – дененің ұзақ уақыт бойы белсенді күйде қалуы, сондай-ақ жарыс кезінде пайда болатын шаршау, қиындықтар мен психологиялық қысымға төтеп беру. Әдетте, төзімділік аэробты жаттығуларды орындау кезінде немесе циклдік спорт түрлерінде - жүгіру, велосипедпен жүру, жүзу, шаңғымен жүгіру кезінде ұзақ қашықтықты еңсеру кезінде шаршамауды білдіреді. Шындығында, төзімділіктің көптеген түрлері бар. Осыған сүйене отырып, төзімділіктің белгілі бір түрін дамыту үшін қолданылатын жаттығу әдістері де ерекшеленеді. Жалпы төзімділік – организмнің ұзақ уақыт бойы әртүрлі әрекеттерді орындау және шаршауға қарсы тұру қабілеті. Жалпы төзімділік неғұрлым жақсы дамыған болса, соғұрлым адам әртүрлі спорттық пәндердегі немесе кәсіби қызмет салаларындағы ұзақ мерзімді жүктемелерге төтеп бере алады. Мысалы, күнделікті жорықты шаршаудың айқын белгілерінсіз аяқтау, 10 километрді бір қадамды бұзбай жүгіру (соңғы уақытқа сілтеме жасамай) немесе төбеге немесе аласа тауға шығу жақсы жалпы төзімділікті көрсетеді.Велоспорттың кез келген түріне қойылатын негізгі талап – бұл максималды (жарыс тәртібіне байланысты) жылдамдықты ұзақ уақыт бойы сақтау мүмкіндігі. Жалпы төзімділікті дамыту үшін әдетте импульспен анықталатын біркелкі қарқындылықтың ұзақ мерзімді жаттығулары қолданылады - жүрек соғу жылдамдығының 60% -дан 70% -ға дейін.Бұл жылдам жүру, жүгіру, велосипедпен жүру, бассейнде немесе ашық суда жүзу немесе тренажерлерде жаттығу (степпер, тренажер, жүгіру жолы, есу машинасы) болуы мүмкін. Мұндай оқытудың негізгі талабы – үздіксіздік және ұзақтығы жарты сағат немесе одан да көп.Жалпы төзімділікті дамыту кәсіпқой спортшыларға ғана емес, сонымен қатар ашық ауада әуесқойларға, қолмен жұмыс жасайтындарға, жүрек-тамыр жүйесінің денсаулығын сақтау үшін пайдалы. Жақсы жалпы төзімділік жаттығулар мен жарыстардан кейін тезірек қалпына келтіруді қамтамасыз етеді, жаттығу көлемін (сеанстар саны бойынша да, әрбір жеке жаттығудың ұзақтығы бойынша да) және сеанстардың қарқындылығын жылдам арттыруға мүмкіндік береді. Жалпы шыдамдылық - бұл іргетас, оның үстіне ерекше төзімділік салынған. Спорт түріне, жаттығулардың күрделілігіне, спортшының деңгейіне және оның өсіп келе жатқан жүктемелерге бейімделу жылдамдығына байланысты жалпы төзімділіктің даму кезеңі орта есеппен алты аптадан төрт айға дейін созылады. Әдетте, оқу кезеңінің басында жүктеменің жоғары көлемі сақталады, ал жаттығулардың қарқындылығы бірте-бірте арта бастайды. Бұл жаттығу процесіне нақты жаттығуларды қосу есебінен пайда болады - қысқа және ұзақ күш-жігермен, бәсекелік қарқындылықтан жоғары және төмен, шаршау фонындағы стресстік жаттығулар, әртүрлі жұмыс аралықтары мен демалыс кезеңдерімен аралық жаттығулар және т.б.Бәсекелестік неғұрлым жақын болса, жүктеме қарқындылығы соғұрлым жоғары болады және әдетте, жаттығу көлемі азаяды. Спортшы жарысқа дейінгі соңғы апталарда оны жарыстарда не күтіп тұрғанымен салыстыруға болатын үлкен көлемдегі қарқынды жұмысты орындауға қабілетті.Спорт түріне және нақты пәнге (қашықтыққа) байланысты спортшыға арнайы төзімділіктің белгілі бір түрлерін – аэробты, анаэробты, жылдамдықты, күшті дамыту қажет болады. Аэробты төзімділік Аэробты жаттығулар кезінде дене ішкі энергия көздерін - майлар мен көмірсуларды тотықтыру үшін тыныс алу кезінде берілетін оттегін пайдаланады.Аэробты төзімділік - жаттығуларды мүмкіндігінше ұзақ орындау немесе мақсатты қарқынмен бәсекелестік қашықтықты еңсеру мүмкіндігі.Бәсекелестік тәртіпке байланысты аэробтық төзімділік шартты түрде бөлінеді: қысқа - 2-ден 8 минутқа дейін (орта қашықтықтарға тән); орташа - 8-ден 30 минутқа дейін (орта және ұзақ қашықтыққа); ұзақ - 30 минуттан астам (ұзын және ұзақ қашықтыққа). Аэробты төзімділік негізінен үздіксіз ұзақ жаттығулар мен аралық жаттығулар арқылы дамиды. Анаэробты төзімділік Максималды күш жұмсалған анаэробты жұмыс кезінде организм тыныс алу арқылы берілетін оттегін толық пайдалана алмайды, сондықтан ол оттегісіз режимде қарқынды жұмыс істей бастайды, бұл кезде бұлшықеттерде сүт қышқылы жинала бастайды.Ұзақ қарқынды жаттығулар кезінде сүт қышқылының жиналуы бұлшықеттердің бірте-бірте шаршауына және ақырында бұлшықеттердің жеткіліксіздігіне әкеледі - қозғалысты жалғастыру мүмкін емес. Анаэробты төзімділікті дамытудағы негізгі міндет - қажетті физиологиялық бейімделулерге қол жеткізу (мысалы, анаэробты шекті арттыру - сүт қышқылы жинала бастайтын жүрек соғу жиілігі), бұл сәтсіздік сәтін мүмкіндігінше кейінге қалдыруға мүмкіндік береді. Анаэробты төзімділікті келесідей бөлуге болады:қысқа – 25 секундтан аз (қысқа спринт); орташа – 25 секундтан 60 секундқа дейін (ұзын спринт); ұзақ – 60 секундтан 2 минутқа дейін (орта қашықтықтардың шекарасына дейін ұзақ спринт). Анаэробты төзімділікті дамыту үшін қысқа қалпына келтіру кезеңдерімен жоғары қарқынды жұмыстарды қайталауды қамтитын жаттығулар қолданылады. Жылдамдыққа төзімділік Жылдамдыққа төзімділік спортшыға бұлшықет жиырылуын үйлестіруге қол жеткізу үшін қажет, яғни ол жылдамдықты жоғалтпай және техниканы бұзбай ұзақ жұмыс істей алуы керек. Жылдамдық шыдамдылығын дамыту үшін жаттығу әдетте жарыстың 60% -дан 120% -ға дейінгі ұзындықта және мақсаттың 85% -дан астам қарқындылығымен қайталанулардың аз санымен қолданылады. Демалыс аралықтары келесі қайталауға дейін спортшы қалыпты түрде қалпына келетіндей етіп таңдалады. Күшке төзімділік Күшке төзімділік спортшының ұзаққа созылған жоғары қарқынды жұмыс кезінде бұлшықеттің жиырылу күшін сақтау қабілетін көрсетеді. Күш шыдамдылығы барлық спортшыларға қажет: командалық спорт түрлері (футбол, хоккей, баскетбол), циклдік спорт (жүгірушілер, велосипедшілер, жүзушілер, шаңғышылар), күш және жекпе-жек өнеріндегі спортшылар.Күшке төзімділікті дамыту үшін салмақ жаттығулары, айналма жаттығулар, жүгіру немесе велосипедпен жоғары көтерілу қолданылады. Психологиялық тұрақтылық Кейбір авторлар сондай-ақ психологиялық қаттылықты ерекше төзімділік дағдысы ретінде қамтиды - психикалық деңгейде шаршау сезіміне қарсы тұру, жарыс кезінде немесе ауыр жаттығуларды орындау кезінде баяулау немесе тоқтау ұмтылысымен күресу. Психологиялық тұрақтылық, әдетте, белгілі бір спорт түрімен ұзақ жаттығу және қол жеткізілген нәтижелер, прогрес және өзін-өзі жеңу аясында позитивті күшейту арқылы уақыт өте келе дамиды.Осылайша, дене жаттығулар мен жарыстар кезінде стресске үйренеді, ал спортшы шаршау мен мүмкіндіктер шегі арасындағы айырмашылықты жақсы түсіне бастайды.Шаршау немесе жеткіліксіз қалпына келтіру фонындағы жаттығулар, қысқа демалу аралықтары бар арнайы жаттығулар және спортшы үшін әдеттен тыс қашықтықтағы жарыстарда өнер көрсету де психологиялық тұрақтылықты дамытуға көмектеседі. жүктеу/скачать 6,25 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|