Xx ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
1/33
Stud.kz
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың
қазақ əдебиетінің дамуына əсері
Жоспар
Кіріспе
Қолданылған əдебиеттер
1 XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері 
2. Діни.ағартушылық бағыттағы ақындардың ерекшелігі. М.Ж.Көпеев, Н.Наушабаев, М.Қалтаев,
Ə.Кердері шығармашылығы 
3. Ш.Жэңгірұы, А.Сабалұлы, Т. Ізтілеуов, М.Байзақовтың шығармаларыиың идеялық, көркемдік
негізі. 
4. Ағартушы.демократтық бағыттағы ақындар шығармашы.лығы Ш.Құдайбердіұлының əдебиеттен
алар орны. 
5. М.Сералин, А.Байтұрсынов, М.Дулатов əдеби мұрасының өзіндік қырлары 
6. Н.Орманбетулы, Ғ.Қарашұлы Нарманбет Орманбетұлы 
7. С.Торайғырұлы, С. Дөнентайұлы, Э. Тəңірбергенұлы, Т. Жомартбайұлы шығармаларының
Тəңірбер
жанрлық, көркемдік ерекшелігі
8. С.Көбеев, Ы.Шөреков шығармашылығы, 1916 жылғы тарихи оқиғаға байланысты туған
өлең.жырлар.
Пəн: 
Əдебиет
Жұмыс түрі:  
Материал
Тегін:  
Көлемі: 42 бет 
Таңдаулыға
:


Скачать

Жұмысты толықтай көру
Антиплагиат
тақырыпты енгізіңіз...



Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
2/33
1. XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің 
дамуына əсері. 
XX ғасырдың басында қазақ даласындағы тарихи-əлеуметтік, рухани, 
мəдени өзгерістерге сəйкес жаңа идеологияның қалыптасуы. Соған
байланысты 
қазақ жеріндегі жалпы мəдениеттің, рухани құндылықтардың өркен жайып, 
дамуындағы өзіндік ерекшеліктердің дүниеге келуі. 
Осы кезеңдегі (1900-1920 жылдар аралығы) қазақ əдебиетінің өсу- 
өркендеу бағыттары. Əдеби дамудың қазақ ұлтының жалпы көркем ой
əлемінің 
кеңеюіне жасаған əрқилы ықпал-əсері. 
XX ғасыр басындағы қазақ елінің саяси, əлеуметтік жағдайы жəне ұлттық 
мəдениеттің даму бағыттары. Қазақстан мен Ресей арасындағы қарым-
қатынас. 
Ресей патшасының отарлау саясатының күшеюі. Ішкі Ресейдегі 1905 жылғы 
оқиғалардың Қазақстандағы дүмпуі. Қазақстанда "қоныстандыру 
басқармаларының" көбеюі. Олардың мақсаты. "Қарашекпенділер" мəселесі.
Соның 
салдарынан қазақ даласында калыптасқан жағдай. Соған орай бұқара 
наразылығының күшеюі. Қазақ зиялыларының ел мүддесін қорғаудағы іс- 
қимылдары. 
Қазақстанда 1916 жылғы Ресей патшасының əйгілі июнь жарлығынан 
туындаған оқиғалардың мəні. Түрлі наразылық керіністерінің жалпы халықтық 
қозғалысқа ұласуы. Ұлт азаттығы жолындағы осынау көтерілістердің ұлт 
санасын оятудағы маңызы. 
Қазақстанның экономикалық жəне рухани өміріндегі орыс қоғамының ықпал 
ету сипаттары. XIX ғасырдың екінші жартысында орыстың прогресшіл 
мəдениетінің əсерімен өркен жая бастаған демократтық, ағартушылық 
идеялардың жалғасуы. Шоқан, Ыбырай, Абай дəстүрлерінің қанат жаюы.
Қазақ 
қоғамының рухани, мəдени даму қарқынының арта түсуі. 
Оку-ағарту ісі. Қазақ даласында осы дəуірде орын алған оқу түрлері. 
Мектептер жүйесі жəне оның түрлері. Ескі үлгідегі мектептердің сипаты. 
Кезең талаптарына жауап беру дəрежесі. Ауылдық мектептердің пайда
болуы. Əр 


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
3/33
ауылда молда, мүғалім ұстау дəстүрінің орнығуы. Қадімше оқыту. Жаңаша
оқу 
жүйесі. Жəдитше оқытудың ерекшеліктері. Оқытудың əдіс-тəсілдерін
жеңілдету 
бағытындағы қадамдар. Пəн негіздерінің оқытыла бастауы. Жаңаша
оқытатын 
мектептер санының көбеюі. Мұғалімдер даярлау қажеттігінің тууы. Оқыту 
ісінің прогресшіл сипатымен қоса, отарлау, орыстандыру бағытынан да 
құралақан болмауы. 
Баспасөз ісі. Ұлттық баспасөздің тарихынан мəлімет: "Түркістан 
уəлаятыніың газеті"(Орынбор, 1870-1882), "Дала уəлаятының газеті"(Омбы, 
1888-1902). Олардың патша саясатын уағыздаумен қатар, ұлттық баспасөз 
дəстүрлерін қалыптастырудағы қызметі. Аталмыш басылымдарда қазақтың
тарихы 
мен мəдениеті туралы жекелеген деректердің жариялануы. Абай өлендерінің 
алғаш рет басылуы. Қазақша газет-журналдардың кебеюі. 1905 жылғы патша 
манифесі. Оның мəні. Қазақ тіліндегі баспасөз ісінің өркендеуіне жасаған 
ықпалы. "Серке" (Петербург, 1907), "Қазақ газеті" (Троицк, 1907), 
"Қазақстан" (Орда, 1911-1913) газеттері туралы қысқаша мəлімет. Олардың 
бағьптары, ұлт санасын оятудағы маңызы. 
"Айкап" журналы (1911-1915). Басты мақсаты, көздеген бағыт-бағдары. 
Демократиялық ой-пайымдары. Қазақ қоғамының сол дəуірдегі көкейкесті 
мəселелерін көтеру дəрежесі. Халықтың кешегісі мен бүгініне, болашағына 
қатысты материалдар жариялауы. Отырықшылық, жер мəселесіне назар
аудару 
дəрежесі. Ұлттық мəдениет, тіл, əдебиет туралы пікірлері. Керкем əдебиеттің 
өркендеуіне жасаған ықпалы. Өз маңына қазақ қаламгерлерін топтастыруы. 
Олардың шығармаларын жариялауы. 
Кітап шығару ісі. Қазақша кітаптардың көбеюі. Қазақ кітаптары, олардың 
авторлары мен шығарушылары туралы мəлімет. Баспа ісі дамуының ұлттық
əдеби 
тілдің, əдеби жанрлардың ұшталуына ықпал жасағаны. Қазақ кітаптарының 
мазмұны мен тақырыбының əралуандығы. 
Қазақтың халық ауыз əдебиеті үлгілерінің жиналуы, кітап болып шығуы. 
Шығыстық хисса-дастандардың кептеп аударылуы, басылуы. Қазақ 


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
4/33
қаламгерлерінің төл шығармаларының басылуы. Ұлы Абай шығармаларының
тұңғыш 
жинағының жарық көруі (1909). Оның қазақ мəдениетінің тарихынан алатын 
орны. Абай өлеңінің қазақ ақындарына жасаған ықпалы. Ахмет
Байтұрсынұлының, 
Міржакып Дулатұлының, Шəкəрім Құдайбердіұлының жəне басқалардың 
кітаптарының жарық көруі. Қазақ тіліндеғі кітап шығару ісі өркендеуінің 
жалпы ұлттық мəдениеттің дамуына тигізген əсері. 
Көркем əдебиеттің дамуы. Қоғамдағы саяси, əлеуметтік өзгерістер мен 
мəдени жаңғырулардың XX ғасыр басындағы қазақ əдебиетінің өркендеуіне 
тікелей қозғау салуы. Ұлттық əдебиеттің тақырыптық, жанрлық, керкемдік 
жағынан өркендеуі. Поэзия жанрының дамуы. Поэзияда жалған насихаттық 
сарынның азайып, Абай үлгісіндегі шыншыл лириканың орнығуы. Лирика
тілінің 
еткір сипат алуы, тақырып ауқымының кеңеюі, əлеуметтік мəселелерді 
қозғаудаьы батылдыгы. Поэма жанрының өрісі. Осы жанрда өмір
құбылыстарын 
шынайы бейнелейтін оқиғалы, күрделі шығармалардың пайда болуы.
Бірқатар 
сюжетті поэмалардың дүниеге келуі. Олардағы реалистік нышандардың
молдығы. 
Бірқатар шығармаларда сол кезендегі тарихи дəуірдің ауанына сəйкес 
сипаттардың орын алуы. Шəкəрім Құдайбердіұлының, Сұлтанмахмұт 
Торайғыровтың, Мұхаметжан Сералыұлының сюжетті поэмалар дəстүрін
дамытуға 
қосқан үлесі. Проза жанрының өркендеуі. Шынайы көркем прозаны
қалыптастыру 
жолындағы алғашқы ізденістер. Шағын проза үлгісіндегі шығармалардың 
жазылғаны. М.Дулатулы, С.Көбейұлы, Ш.Құдайбердіұлы, т.б. жазушылардың 
қазақ прозасын өркемдету жолында елеулі еңбек атқарғаны. 
Тұңғыш қазақ романының дүниеге келуі. Күрделі проза үлгісінде жазылған 
алғашқы 
романдардың тақырыптық бағыттары. Оларда дəуір мəселелерінің
көтерілгені. 
Драматургия жанрының калыптасуындағы қадамдар. Алғашқы драмалық 


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
5/33
шығармалардың дүниеге келуі. (Б.Серкебаев. "Бақсы", "Ғазиза", 1912; 
К.Тегісов. "Надандық құрбаны", 1915; Б.Майлин. "Шаншар молда", 1916; 
Ж.Аймауытұлы. "Рабиға", "Мансапқорлар", "Қанапия-Шарбану", 1916-1917; 
М.Əуезов. "Ендік-Кебек", 1917). Лударма жанрының өрістеуі. Себептері. Жанр 
дамуына сол заманның талабынан туған рухани қажеттіліктердің жасаған 
ықпалы. Қазақ қаламгерлерінің езге елдер əдебиетінің озық үлгілерін қазақ 
оқырмандарына жеткізу тəжірибесі. Керкем аудармада Абай, Ыбырай 
дəстүрлерінің жалғасуы. Сол арқылы қазақ əдебиетінің өзге əдебиеттермен 
байланысының кеңеюі. Орыс, татар, өзбек, қырғыз, т.б. əдебиеттермен 
байланыс желілерінің орнауы. Көсемсөз жанрының дамуы. Көсемсөздің сол 
дəуірдің мұң-мұқтажын жоқтайтын куатты күшке айналуы. Себептері. Қазақ 
баспасөзінде осынау тарихи кезеңнің келелі тақырыптарын көтерген ойлы да 
батыл мақалалардың көптеп жариялануы. А.Байтұрсынұлының,
М.Дулатұлының, 
Шəкəрімнің, Сұлтанмахмұттың, М.Сералыұлының, С.Дөнентайұлының
мақалалары. 
Бұл еңбектердің дəуір мəселелерін көтерудегі, халықтың санасын оятудағы 
жəне 
ұлттық көсемсөз өнерін дамытудағы маңызы. Əдеби сынның қалыптасуы мен 
дамуы. Бұл бағытта Шоқан, Ыбырай, Абайлардан бастау алатын сыншылдық 
дəстүрлерінің жалғасуы. Тарихи кезеңнің толғақты мəселелерін қозғаған 
көркем əдебиет пен əдеби сынның өзара байланыста дамуы. Проблемалық 
сындардың көріне бастауы. "Айкап" журналында басылған 
С.Торайғырұлының, М.Сералыұлының, С.Сейфоллаұлының, "Қазақ"
газетіндегі 
А.Байтұрсынұлының, М.Дулатұлының əдебиет туралы сын еңбектері.
Олардағы 
жекелеген шығармалар туралы сын пікірлер, сондай-ақ қаламгер машығы,
көркем
шығарманың табиғаты туралы тұжырымдар мен қорытындылар. Сын
жанрында 
əдебиеттің көркемдік, эстетикалық мəселелерін көтеруге деген талпыныс. 
Кейбір сын еңбектерде кездесетін сыңаржақ идеологияға, таптық көзқарасқа 
бой ұрушылық көріністері. Сынның жалпы деңгейі туралы мəлімет. Алғашқы 
қадамға тəн ерекшеліктер. Əдебиеттің əртүрлі мəселелері, жекелеген 


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
6/33
қаламгерлердің шығармашылығы. Абайдың əдеби мұрасы, халықтың ауыз
əдебиеті 
жөнінде жекелеген мақалалардың жарық көруі. Əдебиеттің тақырып
ауқымының 
кеңейғені. Қоғамдағы əлеуметтік жəне идеологиялық өзгерістерге үн қосатын 
шығармалардың жазылу зандылығы. Оларда қалың бұқара халықтың бүгінгісі
мен 
болашағына деген саналы көзқарасын қалыптастыру, ой-санасына
прогресшіл 
идеялар сініру, тіншілігіне қозғау салу, жігері мен намысын ояту, болашаққа 
бағыт сілтеу сарынындағы тақырыптарының кетерілуі. Əйел тендігі, махаббат 
мəселелерінің алдыңғы қатарға шығуы. Оның себептері. 
Əдебиеттің даму бағыттары. Бір тарихи кезең аясында əртүрлі көркемдік 
шеберлік деңгейіндегі, əралуан түсініктегі қаламгерлердің қатар қалам 
тербеуі. Олардың арасындағы айырмашылықтар мен бəріне ортақ сипаттар.
Бұл 
кезендегі қазақ қаламгерлерін шартты түрде екі топқа, яғни діни-ағартушылық 
бағыттағы ақындар жəне ағартушы-демократтық бағыттағы ақын-жазушылар
деп 
бөлудің себептері. 
2. Діни-ағартушылық бағыттағы ақындардың ерекшелігі. М.Ж.Көпеев, 
Н.Наушабаев, М.Қалтаев, Ə.Кердері шығармашылығы. 
Бұл топтағы ақындар шығармашылығының күрделілік сипаты. 
Шығармаларының мазмұны, басты белгілері. Олардың бəріне ортақ
сипаттардың 
молдығы. Атап айтқанда: 
Біріншіден, олардың діни білімдарлығы. Шығыс əдебиетін, араб, парсы, 
шағатай тілдерін меңгергендігі. Дін тақырыбындағы шығармаларға
қанықтығы. 
Сол дəстүрде қалыптасқаны. Ел ішінде молда бола жүріп, дін мəселелерімен 
қатар əдебиетті насихаттауы. 
Екіншіден, Шығыс əдебиеті туындыларын қазақшаға аударуы 
немесе сол сюжеттер негізінде өздерінің төл шығармаларын тудыруы. Бұл 
топтағы ақындар шығармаларының қазақ жұртшылығына Шығыстың


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
7/33
классикалық 
əдебиеті үлгілерін таныстыруда елеулі қызмет атқарғаны. Үшіншіден, 
олардың шығыстық үлгіде дастандар жазуы. Хиссашыл ақындар атануы. 
Ақылбек Сабал, Жусіпбек Шайхисламұлы, Шəді Жоңгірұлы, Əбубəкір 
Кердері, т.б. ақындар шығармашылығының негізгі сипаттары. Олардың 
ұлттық көркем ойды дамытуға қосқан үлесі. 
Хисса дəстүрін жалғастырудағы еңбегі. Кітап шығару ісіне қатысы. Ауыз 
əдебиеті үлгілерін жинап бастыруы. Шығармаларының тақырыптық
арналары. 
Мəшһүр Жүсіп Көпейұлы (1858-1931). Шығармашылық өмірбаяны. Өз 
дəуірінің білімдар, парасатты адамы болғандығы. Мəшһүр атануының себебі. 
Шығыс əдебиетіне жетіктігі. Қазақ жұртының жайына қанықтығы. Қазақ 
даласын, сырт жерлерді көп аралағаны. Заман мəселелері тақырыбына түрлі 
мақалалар жазын, "Дала уəлаятының газетінде", "Қазақ" газетінде
жариялауы. 
Қазақтың тұрмыс-тіршілігі, шаруашылығы, ел ішіндеғі оқу-ағарту ісі 
жайындағы ой-пікірлері. 
Қоғамдағы өзгрістерге кезқарасы. 
Патшаның 1905 жылғы манифесіне қатысты ойлары. "Хал- 
ахуал", "Тіршілікте көп жасағандықтан көрген тамашамыз", "Сарыарқаның 
кімдікі екендігі" жинақтарының жарық көруі. 
Оларда заман шындығының бейнеленуі. 
"Сарыарқаның кімдікі екендігі" жинағындағы ұлттың тарихы мен 
болашағына қатысты мəселелер жəне Ресей тарапынан жасалып отырған
отаршылық 
саясатқа қарсылық. Пікірлерінің батылдығы. Патша өкіметінің аталмыш
кітапқа 
тыйым салуы. 
Сатиралық үлгідегі "Шайтанның саудасы" өлеңі. Қоғам тазалығы, адамдар 
санасының жаңаруы идеяларының көтерілуі. Өлеңдеріндегі ағартушылық
сарын. 
Əлеуметтік теңсіздік, байлық, кедейлік жөніндегі ойларының оқшаулығы. 
Сыншылдық сипаты. 
Мəшһүр Жүсіптің дастандары туралы мəлімет. Олардың тақырыптық 
ерекшеліктері мен көркемдік деңгейі. 


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
8/33
Мəшһүр Жүсіптің халық ауыз əдебиеті үлгілерін жинаудағы еңбегі. Ол 
жинаған мұалардың молдығы əрі сан салалығы. Қолжазба түрінде
жинақталып 
сақталған "Қара мес" атты мұрасы жəне оның мəні. 
Мақыш Калтайұы (1868-1916). Шығармашылық өмірбаяны. Діни білімінің 
терендігі. Айналасына, қоғам құылыстарына қатысты көзқарасының
күрделілігі. 
Кезінде заман талабына лайық ез пікірін айта алғандығы. Айналадағы 
өзгерістердің мəнін пайымдау дəрежесі. Əлеумет ортасындағы теңсіздікті, 
кемшіліктерді сынауы. Бала оқыту, халыққа білім беру, оқудың пайдасы
туралы 
пікірлері. Өлендерінде адамгершілік пен имандылықты насихаттауы. 
Мысал жанры саласындағы еңбегі. Бұын белгілі сюжеттерді пайдалана 
отырып, езіндік түйіні бар мысалдар жазғаны. Көсемсөз саласында заман 
тақырыбына мақалалар жазғаны. 1907-1913 жылдар аралығында сегіз кітап
бастырғаны. 
3. Ш.Жэңгірұы, А.Сабалұлы, Т. Ізтілеуов, М.Байзақовтың шығармаларыиың 
идеялық, көркемдік негізі. 
Шəді Жəңгірұы (1855-1933). Шығармашылық емірбаяны. Шығыс 
əдебиетінен жан-жақты хабардарлығы. Үзын саны 18 дастан жазғаны. 
Тұмағанбет Ізтілеуұлы (1882-1939). Шығармашылық өмірбаяны. Əйгілі 
Бұара медресесінде білім алуы. Араб, парсы, шағатай тілдеріне жетік 
болғандығы. Шығыстық үлгіде өлең жазуы. Шығыстың ақындарын насихаттап 
отыруы. Өлеңрінде сауатсыздық, əлеуметтік теңсіздік тақырыбын ("Кара 
қоңыз", "Бар мен жоқ, ал мен бер", т.б.) арқау етуі. Ғылым мен діннің 
арақатынасы туралы көзқарасы. 
Өз шығармашылығында Абай өлеңін құмет тұнуы Сол үлгіде жазуға 
талпынуы. Өлендеріндегі философиялық түйіндер. Нақыл негізінде дастан 
жазуы. Шығыс сюжеттерін пайдалануы. Еңбекті, достықты, адамгершілікті 
насихаттауы. "Мəрді диқан" дастаны. Бірқатар мысалдар ("Өгіз бен есек", 
"Төрт дос", т.б.) қалдырғаны. Рубаят жазғандығы. Өз заманына үндес 
шығармалар тудыруы. 1916 жылғы, одан кейінгі оқиғаларды жырға қосуы.
Шығыстың əйгілі шығармасы "Шаһнаманы" аударуы. 
Мұсабек Байзақұлы (1849-1932). Шығармашылық өмірбаяны. Лақап аты - 
Молда Мұса. Шығыстық дəстүрде тəрбие алғандығы. Өмір құбылыстарына


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
9/33
сын 
көзбен қарағаны. Өлендерінде заман суреттерін бейнелеуі. Сыншылдық
сарынның 
молдығы. ("Сайлау деген елге бір бүлік болды". т.б.) Өлендеріндегі 
азаматтық үн ("Адам түгіл алдайды періштені", т.б.), ағартушылық ойлардың 
көтерілуі ("Ғылымсыз болып қартайсаң",т.б.). Мысал жанрында жазылған 
өлендері ("Жолбарыс пен түлкі", "Түзу терек", "Адалдық пен арамдық", т.б.). 
"Манат қызбен айтысы". Хат арқылы айтысудағы ерекшеліктер. 
4. Ағартушы-демократтық бағыттағы ақындар шығармашы-лығы 
Ш.Құдайбердіұлының əдебиеттен алар орны. 
Шəкəрім Күдайбердіұлы (1858-1931) 
Шығармашылық өмірбаяны. Абай ауылында туып, Абайдың тікелей 
тəрбиесінде болуы. Азамат ретінде, ақын ретінде қалыптасуына ұлы ақынның 
тигізген əсері. Абай негізін қалаған реалистік əдебиет дəстүрін ілгері 
жалғастырғандығы. Жəне оны өзіндік көркем өрнек-бояулармен байытқаны. 
Білімдарлығы. Тəлім алған рухани бастаулары. Өз бетімеп білім жинап, 
Шығыс пен Батыс тілдерін меңгергендігі, шет елдер əдебиеті мен ғылымынан 
хабардарлығы. Əлемдік əдебиеттің көрнекті өкілдерімен (Л.Толстой) хат 
алысып, шығармашылық байланыста болуы. 
Ойшылдығы. Философиялық түсінік-толғамдары. Өмір құбылыстарына, дінге 
көзқарасы. Меккеге бару сапары. Ондағы мақсаты. Сапар нəтижесі. 
Абайдың ақыл-кеңесімен казақ халқының шежірелік тарихын жинауы. Шежіре 
еңбегінде дүние жүзі ғалымдарының əр дəуірде айтылған ой-пікірлеріп 
сараптап пайдалануы, оларға қатысты өз көзқарасын білдіріп отыруы. Орта 
жастан асқан шағында оңаша тіршілікке бой ұруы. Философиялық
толғаныстарға 
ден қоюы. 1917 жылғы төңкерістерден кейінгі кезенде заман тақырыбына
қалам 
тербеуі. 
Лирика жанрында өнімді еңбек еткені. Қазақтың реалистік лирикасын 
дамытуға қосқан үлесі. Шындықты жырлауда қуатты шабыт танытуы. Адам 
бойындағы ұсақ-түйек міндерді, қоғам қайшылықтарын сынға алуы
("Сəнқойлар", 
"Еріншек", "Қазақтың жаманы болмас", т.б.). Сыншыл сарындағы
лирикасындағы 


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
10/33
ой-толғамдардың, көркемдік құралдардың Абай дəстүрімен үндестігі. 
Шығармашылық жолының бастапқы кезеңінде жазған жастық шақ, махаббат
туралы 
өлендерінде ("Шын сырым", "Арман", "Жастық туралы", т.б.) шығыстық 
элементтермен қатар халықтық жыр үлгісінің көріністері. Олардағы сұлу 
сурет, терең ойлардың сипаты. Шəкəрім өлеңдеріндегі ағартушылық идеяның 
қуаттылығы. Өз заманының болмысын, талаптары мен мұқтаждықтарын
түсіне 
білуі. Сол талаптарға орай халыққа білім берудің, кепшілікті мəдениетке 
ұндеудің маңызын ұғынуы. Өнер мен ғылымды байлықтың ең асылы деп
ұғуы. 
Өлендерінің терең ойлылығы, философиялық астарлылығы. 
Поэма жанрында Абай дəстүрін жалғастыруы. Ел ішінде ертерек замандарда 
еткен оқиғалар желісімен көркем реалистік дастандар жазуы. "Қалқаман-
Мамыр" 
поэмасы. Шығармадағы тарихи фон. Аталас туыстығы бар қыз бен жігіттің 
арасындағы махаббат хикаясы. Ағайын арасындағы тартыстың мəні. Оның екі 
түрлі əлеуметтік түсінік тартысына үласуы. Қалқаман мен Мамыр образдары. 
Олардың жай ғана махаббат мұңлықтары емес, ақыл-парасаты жоғары
азаматтар 
тұлғасында суреттелуі. Əнет баба мен Кекенай бейнелерінің күрделілігі. 
Екеуінің ұқсастықтары мен айырмашылықтарының тартыс үстінде айқындала 
түсетіні. Түпкі мақсаттары ел ішінің тыныштығы мен тазалығын сақтау 
болғанмен, соған жетуде екі түрлі жолды тандауы. Ғашықтар хикаясыиан 
өрбіген тартыс арқылы ел бірлігі сияқты əлеуметтік идеяның алға 
тартылатыны. 
"Еңлік-Кебек " дастаны. Екі жастың трагедиялық тағдыры. Осының 
алдындағы "Калқаман-Мамыр" поэмасында кездесетін тарихи фонның
жалғасуы.
Махаббат трагедиясы арқылы екі ел арасындағы алауыздық, жер дауы
сияқты 
мəселелердің көтерілуі. Еңлік пен Кебек образдарын сомдаудағы ақынның 
шеберлігі. Поэмада портреттік детальдардың аздығы. Кейіпкерлердің ішкі, 
сыртқы сұлулығын іс-əрекет арқылы бейнелеу. Кеңгірбай бейнесінің 
күрделілігі. "Қалқаман-Мамырдағы" Əнет баба мен мұндағы Кеңгірбай 


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
11/33
образдарының ұқсастығы мен айырмашылықтары. Поэмада ішкі
драматизмнің 
молдығы. Этнографиялық детальдардың ұтымды пайдалынылуы. 
"Нартайлақ-Айсұлу" дастанының тақырыбы. Шығарманың көркемдік жетістігі 
жəне ақын шығармашылығынан алатын орны. Шығарманың жетістіктері мен 
кемшілігі. Қыз бен жігіт арасындағы махаббат трагедиясын баяндау
барысында 
ақынның ұсақ-түйек тартыстар жетегінде кетіп қалуы. Тартыстың босаңцығы
мен 
оқиғалар шашыраңқылығының керіністері. Кейіпкерлер образдарын
сомдаудағы 
Шəкəрімнің шеберлігі. 
Проза жанрындағы еңбектері. Шəкəрімнің көркем прозаның шағын үлгісінде 
жазылған "Шын бақтың айнасы", "Бəйшешек бақшасы", "Мəнді сөздер" атты 
шығармалары. Қысқа əңгіме, толғаныс түрінде жазылған бұл туындылардың 
ерекшеліктері. Олардағы өмірлік тəжірибеден түйген философиялық 
тұжырымдардың молдығы. 
"Əділ-Мəрия" романы Шəкəрімнің көркем проза саласындағы ең күрделі 
шығармасы екендіғі. Тақырыбы. Мақсаты. Жастардың бас еркі, махаббат 
бостандығы мəселелерінің көтерілуі. Бас кейіпкерлер теңірегіндегі оқиғалар 
арқылы көрінетін қазақ ауылының ғасыр басындағы тыныс-тіршілігінің 
суреттері. Тарихи оқиғалар əсерімен адамдар психологиясына енген 
өзгерістердің романдағы көрінісі. Əділ мен Мəрияның өз бақыттары жолында 
күресуі. Олардың басындағы трагедиялық жағдайларды бейнелеу арқылы 
жазушының тарихи дəуір шындығын жеткізуі. Ғашық жастарға жанашыр
Байжан, 
Асан, Ержан, Серікбай, Зылихалардың əділетсіздікке қарсы тұруы. Еркінбек, 
Теребек образдары. Шəкəрімнің оларды қара күш пен жалаң өктемдіктің, 
сонымен қатар заманына лайық зымиян қулықтың иелері ретінде көрсетуі. 
Ағайынды Асан мен Үсен арасындағы тартыс. Романның композициялық 
құрылымының ерекшелігі. Түрлі шегіністер жасау тəсілінің қолданылуы. 
Романдағы Шыңғыс тауының образы жəне оны шығарма оқиғасының даму
барысына 
қатысты суреттеудегі жазушының көркемдік ізденістері, өзіндік 
ерекшеліктері. Жазушының көркемдеу құралдарының байлығы, шығарма


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
12/33
тілінің 
кестелілігі. 
Аударма саласындағы еңбегі. Шəкəрімнің Шығыс, Батыс елдерінің 
классикалық əдебиетінің шығармаларына үңілуі. Туған халқына əлем 
əдебиетінің асыл туындыларын тəржімалап, таныстырып отырудағы
аудармашылық 
тəжірибесі. Шығыстың классикалық əдебиетінде кеп жырланған əйгілі "Лəйлə- 
Мəжнүн" тақырыбына баруы. Шəкəрімнің осы аттас дастанының таза
аудармадан 
гөрі нəзира үлгісінде туған төл шығармаға жақындығы. Шығыс атырабына 
ежелден таныс Лəйлə мен Мəжнүн хикаясын жырлау үстінде ақынның Физули 
нұсқасын пайдалану тəжірибесі. 
Орыс ақыны А.С.Пушкиннің "Дубровскиіі", "Бораи" атты шығармаларын 
аударудағы ақын қолтаңбасының ерекшеліктері. Аударма мен түпнұсқа 
оқиғаларының арасындағы сəйкестік пен айырмашылық сипаты. Аталмыш 
поэмалардағы адам есімдері мен жер аттарының өзгертілу себептері. 
Шəкəрімнің бұлардан өзге Л.Н.Толстойдың əңгімелерін, Хафиздің сұлу 
жырларын, Қытай жазушыларының əңгімелерін, американ жазушысы Бичер
Стоудың 
"Том ағайдың балағаны" романын аударуы туралы деректер. 
Шəкəрімді тарихшы, философ ретінде танытқан "Түрік, қырғыз, қазақ һэм 
хандар шежіресі", "Мұсылмандық шарты", "Үш анық"атты еңбектері туралы 
қысқаша мəлімет. 
5. М.Сералин, А.Байтұрсынов, М.Дулатов əдеби мұрасының өзіндік қырлары 
Мұхаметжан Сералыұлы (1871-1929) 
Шытрмашылык, өмірбаяны. Қазақтың алғашқы журналисі. "Айқап" журналын 
шығарудағы еңбегі. Журнал арқылы езінің мақсат-мұраттарын насихаттап
жүзеге 
асыруы. "Айқап" арқылы ұлт мəдениетіне қосқан үлесі. Онда мақалалар 
жариялағаны. Тақырыбының əралуандығы. Ел тағдыры, жерді игеру, 
отырықшылану, білім алу, қала салу идеяларын насихаттау ерекшеліктері 
("Қазақ халқының мұқтаждығы", "Біздің бұрынғы һəм бүгінгі халіміз", "Жер 
əңгімесі", т.б.). Мұхаметжанның қоғам өміріне араласуы, қайраткер 
дəрежесіне көтерілуі. 
Аударма жанрындағы еңбегі. "Шаһнамаға" назар аударуы. "Рүстем-Зорапты" 


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
13/33
аударып, баспасөзде жариялауы. А.Сорокиннің "Жусан" əңгімесін аударғамы. 
Түпнұсқа тандаудағы мақсаты. 
Поэзиясы. Сюжетті поэмалар жазғандығы. "Гүлкəшима" дастанындағы 
махаббат тақырыбы. Екі жастың арасындағы сүйіспеншілікті бейнелеудегі 
шыншылдығы. Адалдықты, адам сезімінің пəктігін паш етуі. Шығарманың 
композициялық ерекшелігі. Тіл көркемдігі. "Топжарған" поэмасының
объективті 
мəні. Ақынның Кенесары тобына қатысты көзқарасы мен сол кезеңдегі қоғам 
өмірі ұсынған түсінік-ұғымдардың арақатынасы. Өмірлік деректерді іріктеп 
алу жəне оны жүйелеп жеткізуде ауыз əдебиетінің дəстүрлі құралдарын 
пайдаланғаны. Ұлттық əдебиеттегі сюжетті поэма дəстүріне қосқан езіндік 
өрнек-бояуы. 
Ахмет Байтұрсынұлы (1873-1937) 
Шығармашылық өмірбаяны. Ұлт зиялыларының атасы, қазақ мəдениетінің 
көрнекті өкілі, қоғам қайраткері болғандығы. Жасөспірім кезінен-ақ 
əлеуметтік теңсіздіктің сырын сезінуі, ой пайымдауы, оған қарсы үн қатуы. 
Ахмет өміріндегі "Қазақ" газетінің орны. Оны шығарудағы қиындықтар жəне
ұлт 
мүддесі. Газеттің басты мақсаты. Тақырыбы. Ұлттық мəдениеттің дамуына, 
адамдар санасының оянуына қатысты газетте қозғалған ойлар. 
Поэзиясы. "Маса" жинағындағы халықты ояту идеясы. Ағартушылық ойдың 
молдығы. Кепшіліктің мүддесін жеке бастікінен жоғары қоюы ("Туысыма",
"Қазақ қалпы", "Қазақ салты", т.б.) - Өлендеріндегі сатиралық сарын. Күрес 
идеясының, адамдарға езінің бақыты жолында алға ұмтылуға шақыру
ниетінің 
айқындығы. Халыққа қызмет ету сарыны. 
Аудармалары. "Қырық мысал" жинағы. Жинақтың құрылымдық жəне
мазмұндық 
сипаты. И.Крылов мысалдарындағы уытты сатираны қазақ оқырмандарына 
жеткізудегі қазақ ақынының мақсаты. Елді түзеу, ояту сарыны. Түпнұсқаға 
өзіндік өзгерістер мен толықтырулар енгізу тəжірибесі жəне оның себептері. 
Оқиғаны қазақ оқырманына жақын, ұғымына лайық етіп баяндау шеберлігі. 
Көсемсөз саласындағы еңбегі. "Қазақ" газетінде жариялаған сан алуан 
тақырыптағы мақалалары ("Бұ заманның соғысы", "Заман жобасының
баяндамасы", 


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
14/33
т.б.). Əдебиетке қатысты мақалалары ("Қазақтың бас ақыны", т.б.). 
Мақалаларында тарихи шындықты батыл бейнелеуі, елдің тəуелсіздігін 
армандауы, отарлық саясастың құйтырқы пиғылдары мен мақсаттарын
əшкерелеуі. 
Негізгі жол оқу мен білім жолы, ғылым үйрену мен еңбек ету жолы екенін баса 
айтуы. 
Қазақтың əдебиеті мен тілін зерттеудегі ғалымдық еңбегі туралы 
мəлімет. "Əдебиет танытқыштың" қазақ əдебиетіндегі орны. Тұңғыш
теориялық 
еңбектің дуниеге келуі. Əдебиеттің теориясын жасаудағы жаңалық. 
Ауыз əдебиетінің озық үлгілерін жинап, кітап етіп бастыруы ("Ер 
Сайын", "23 жоқтау", т.б.). 
Міржақьш Дулатұлы (1885-1935) 
Шытрмашылық өмірбаяиы. Шығыс пен Батыс əдебиеітерін жетік 
меңгергендігі. Ел ісіне, саяси қызметтерге араласуы. Əр тұста жазғандарының 
("Жұмбақ", "Біздің мақсатымыз", т.б.) патша тыңшыларының назарына ілінуі. 
Қазақтың белгілі зиялыларымен, қайраткерлерімен тізе қосып іс атқарғаны. 
Баспасөз еміріне араласуы. "Серке" газетінің ұйымдастырылуына көмегі. 
"Қазақ" газеті жəне Міржақып Дулатүлы. Қоғам өміріне атсалысуы. 
Қайраткерлік еңбегі. 
Ақындығы. "Оян, казақ" жинағында отарлық езгіге, қараңғы марғаулыққа 
қарсы күреске шақыру, халықты ояту идеясын ашық кетеруі. Кітаптың таралу, 
танылу тағдыры. Еркіндік аңсаған халықтың ой-армандарын тұжырымдаған 
сүйікті кітапка айналғандығы. Міржакілп өлендерінде отарлық саясатқа қарсы 
ойдың, ағартушылық идеяның молдығы. "Азамат" жинағы арқылы
Міржақыптың шын 
мəніндегі ақындық қуатының танылуы. Онда ақынның тамаша лирик, сезімтал 
гуманист, сергек публицист ретінде көрінуі. Жастарға үлгі-өнеге ұсынуы. 
Прозасы. Міржақып Дулатұлының "Бақытсыз Жамал " романы. Қазақ 
əдебиетіндегі таза проза үлгісіндегі роман жанрының туып, қалыптасуынан 
алатын аса маңызды орны. Роман тақырыбының өз заманының көкейкесті 
мəселесіне арналуы. Жамал мен Ғали арасындағы махаббат трагедиясына 
байланысты суреттер. Заманынан да, айналасындағы адамдардан да
мейірім 
таппаған екі мұңлықтың қайғылы тағдыры туралы қысқа əрі көркем етіп


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
15/33
баяндау 
шеберлігі. Жамал мен Ғали образдары. Олардың бойымдағы өзгелерге үлгі 
боларлық жарық пен жылу, адалдық пен əділдік сезімдері. Романдағы өзге 
кейіпкерлер образдары. Міржақыптың қаламына тəн реализм. Көркем бояу
мен 
кестелі орамдардың, бейнелі тіркестердің қолданылу ерекшеліктері. Тіл 
шұрайының деңгейі. Композициялық құрылымы. Ұлттық көркем прозаның 
қалыптасып, дамуына үлес болып қосылғаны. 
Драматургия жанрындағы шығармалары. "Балқия" пьсасы. Такырыбы.
Маңызы. 
Қазақ драматургиясын дамытуға қосқан үлесі. 
Көсемсөз, аударма салаларында атқарған еңбегі. 6. Н.Орманбетұлы, 
Ғ.Қарашұлы Нарманбет Орманбетұлы (1860-1918) 
Шытрмашылық өмірбаяны. Білімдарлығы, сезге ұсталығы, шешен адам 
болғандығы. Абай үлгісінде өлендер жазуы. Шығармаларының көркемдік
бояуының 
қанықтығы. 
Өлеңдері. Өз заманының ащы шындығын жырлаудағы Нарманбет ақынның 
реалистік үні. Орыс патшалығының отаршылдық саясатына өзіндік
көзқарасын 
білдірудегі батыл үні. Осы бағыттағы "Заман", "Аждаһаның аузында", 
"Сарыарқа" тəрізді қуатты жырлары Өлеңдерінде əділетсіздікті сынауы.
Патша 
өкіметін адамзаггы жалмауға бет алған аждаһаға теңеуі. Аждаһаның
аузындағы 
қазақ халқының тағдырын көркем де кестелі жырлауы. 
Оқуды, білім мен ғылымды насихаттауы. Халық басындағы тұрмыс 
ауыртпалығының негізгі себебін сауатсыздықтан деп пайымдауы. Ел ішіндегі 
сауатсыздықтың кеселін терең түсінуі. 
Нарманбет өлендерінің поэтикалық бояуы, тілінің шұрайы. Бейнелі 
тіркестердің, жанды образдардың қолданысы. Нақыл сездерді көркемдік
құрал 
ретінде көріну деңгейі. Ақын өлендеріндегі заман шындығының сопшалықты
ашық 
əрі батыл айшықталуы. Нарманбеттің 1916-1917 жылғы оқиғаларға


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
16/33
байланысты 
шыншыл да батыл шығармаларында ("Сарыарқа сайран жерім-ай", "Тілекті
хақ 
берген күн", "Ұран", т.б.) көтерілетін тақырыптар жəне сол сипаттағы 
шығармалардағы айтылар ой-түжырым. 
Нарманбет ақынның əдеби мұрасының тағдыры. Оның ұзақ жылдар бойы 
беймəлім жатуының сыры. Ғұмар Кярашұлы (1876-1921) 
Шығармашылық өмірбаяны. Оқытушылық қызметі. Əдебиет тарихынан
алатын 
орны. 
Өлеңдері. Поэзиялық шығармаларының реалистік сипаты. Өлендеріндегі 
сыншылдық сарын. Əділетсіздікті əшкерелеуі ("Қазақтың байлары мен нашар 
кедейлері"), елді мəдениет жолына жетелеуі ("Болғанда сыртың бүтін, ішің 
түтін"). 
Дайын сюжеттер неғізінде шығармалар жазуы ("Дүние ісі ақіретке 
кетпес"). 
Аударма жанрын дамытуға қосқан үлесі. Орыс классиктерінің 
шығармаларымен жақсы таныстығы. А.Пушкинді ("Евгений Онегин"), 
М.Лермонтовты ("Үш бəйтерек"), М.Жуковскийді ("Туған жер"), сондай-ақ 
И.Крыловтың мысалдарын, Хемницер, Плещеев шығармаларын аударудағы 
қолтаңбасы. 
Өзге əдебиеттерден алынған мысалдарды тандап аудару тəжірибесі. 
Аудармаларының түпнұсқаға қатынасы. Көркемдік дəрежесі.
Аудармаларында 
дəстүрлі қазақ өлеңінің көркем үлгілерін пайдалану ерекшеліктері. 
Аудармашылық стилі, өлең өрнегі. 
Қосымша əдебиет: 
І. Нарманбеттің өлендері.-Алматы: Қазақ мемлекеттік көркем əдебиет 
баспасы, 1939. -76 бет. 
Нарманбет ОрманбетулыПоэты Казахстана. -Ленинград:"Советский 
писатель", 1978. С.345-351. 
Нарманбет. Сахараға қарасақ "Жұлдыз", 1990, №2.—Б.151-162. 
Нарманбет. Шығармалары. -Қарағанды: Болашақ-Баспа, 1998.-356 
Нарманбет Орманбетұлы. Өлендер. 


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
17/33
С.Торайғырұлы, С.Дөнентайұлы, Ə.Тəңірбергенұлы, Т.Жомартбайұлы 
шығармаларының жанрлық, көркемдік ерекшелігі 
Сұлтанмахмұт Торайғырұлы (1893-1920) 
Шығармашылық өмірбаяны. Сауат ашу, білім алу қайнарлары. Сұлтанмахмұт 
жəме "Айқап" журналы. Демократиялық бағыттағы қазақ зиялыларымен
қызметтес 
болуы. Тарихи өзгерістердің, төңкерістер заманының ақын санасына ықпалы. 
Əлеумет ісіне, қоғамдық қызметтерге араласуы. Заман тақырыбына түрлі 
мақалалар жазып, баспасөзде жариялауы. Ақынның шығармашылық
жолының 
кезендері. Алашордаға қатысы. Шығармаларының жанрлық, тақырыптық
жағынан 
əралуандығы. 
Лирикасы. Ақын назарына қоғамдағы жаңғыру нышандарының ілінуі. Өзіне- 
өзі серт бере отырып, ақынның айрықша құлшыныспен алға ұмтылуы. 
Өлендеріндегі өршілдіктің, романтикалық екіпіннің ақын жүрегіндегі жялынды 
отпен ұштасып жатқандығы. Оқуға, білім алуға, сол арқылы халқына қызмет
етуге ұмтылуы. Өлендеріндегі осы сипаттың керінісі. Табиғатты, əлеумеггік 
көңіл күйім, жастық пен махаббатты жырлаудағы шеберлігі. Лирикалық 
кейіпкері. 
Поэмалары. Ақынның "Адасқан өмір" поэмасы. Тақырыбы. Поэмадағы ақым 
өмір сүрген дəуір суреттерінің бейнеленуі. Түрлі адамдар мен мінез- 
құлықтың, мың құбылған психологияның молдығы. Автордың сыншылдық 
көзқарасы. Осы ортадағы лирикалық кейіпкер үнінің айқындығы. 
Азат өмірді аңсауы, тəуелсіз күндерге асығуы. Сол арқылы бүкіл бұқараның 
ой-арманын бейнелеуі. 
"Кедей" поэмасындағы қарапайым еңбек адам тағдырының бейнесі. Заман 
диірменіне түсіп кеткен ауыр өмір суреттері. Поэмадағы тарихи кезең сипаты. 
Əлеуметтік теңсіздік үстемдік еткен ортадағы хал-ахуал. Лирикалық 
кейіпкердің образы. Поэманың қоғамдық идеологиямен үндестігі. 
Қайғы", "Айтыс" поэмалары. Кейінгі жылдарға дейін белгісіз болып келу 
себептері. Поэмаларда көтерілетін тақырып. Заман ахуалын бейнелеудегі 
ақынның жетістігі. Қала ақыны мен дала ақынының айтысы арқылы дəуір 
шындығына қатысты ойлардың алға тартылуы. 


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
18/33
Сұлтанмахмұттың поэзиядағы көркемдік жаңалықтары. Мазмұн мен түрдің 
бірлігін шебер ұстана білуі. Ақынның стильдік ерекшеліктері. Поэзиясындағы 
ерекше екпін, романтикалық шабыт. 
Романдары. Ұлттық көркем прозаның даму тарихынан алатын орны. "Қамар 
сұлу" романы. Жанрлық сипаты жəне жазылу ерекшелігі. Өз дəуірінің 
көкейкесті мəселесін көтеруде, шынайы образдар жасауда жəне көркемдік 
құралдарды пайдалануда бой көрсеткен жаңашылдық сипаты. Қоғамдағы
жағымсыз 
салт, жат мінез-құлықтың зияндылығын əшкерелеу деңгейі. Қазақ өмірінің
шындығы мен қоғам дамуының барысы ұсынып отырған шындықтың өзара
астасқан 
тұсындағы адамдар тағдырының бейнеленуі. Роман кейіпкерлерінің
əралуандығы. 
Қамар бейнесі. Көркіне парасаты лайық қыздың ел ішіндегі ескі салттың 
зорлығына өмірінің соңғы сəтіне дейін қарсыласып өтуі. Ахмет, Қасен 
образдары. Олардың əрекетіндегі жинақылық пен табандылықтың осал түсіп 
жататыны. Нұрымға қарсы əрекеттерінің оқиға барысымен үйлесімсіздігі. 
Омардың бейнесіндегі жаңа мінез нышандары. Жорға Нұрым образының
сатиралық 
сипаты. Оның маңайындағы адамдардың бейнеленуі. Оқиғаны баяндауда 
кездесетін (Қамардың молдамен, бақсымен айтысуы) ауыз əдебиетіне тəн 
баяндау үлгілерінің қолданысы. Романның композициялық құрылымы, тіл
шұрайы 
мен керкемдік өрнектері. Проза мен поэзияны араластыра отырып шығарма 
жазудағы ақынның ерекшелігі. 
"Кім жазыкты?" романы. Шығарманың тақырыбы. Маңызы. Дəуір 
психологиясының адамдар санасындағы көрінісі. Романдағы үш ұрпақ 
өкілдерінің суреттелуі. Тарихи кезеңнің шындығына орай олардың
көзқарастары 
мен түсініктеріндегі, өмірлік бағыттарындағы айырманың айқындығы. Əжібай 
образының типтік сипаты. Оның өз заманының туындысын, бүтіндей бір 
құбылыстың белгісі ретінде көрінуі. Əжібай бейнесі арқылы заман сипатының 
сатиралық үлгіде ашылуы. Əжібай маңындағы алуан турлі мінездер. Аппақай, 
Жүсіп, фельдшер образдары. Олардың іс-əрекеттеріндегі еркіндік. Күлтай 
бейнесі арқылы көрінетін жақсы қасиеттердің сипаты. Адамдық сезім мен 


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
19/33
адамгершіліктің туын көтеру. Əнуар мен Күлтай арасындағы сүйіспеншілік. 
Əжібай бойындағы Күлтайға деген əкелік сезім нышандары. Жақсылық пен 
жамандық, тазалық пен зымияндық арасындағы тартыс. Романдағы
əлеуметтік 
теңсіздіктің, оны тудырып отырған заман ағымының, өзара қарама-қарсы
күштер 
күресінің, əртүрлі мінез-құлық пен іс-əрекет иелерінің суреттелу деңгейі. 
Шығарманың көркемдік дөрежесі. Лирикалық шегіністердің мол кездесетіні. 
Образ жасаудағы ақынның табысы. Тіл байлығы. Романның жалпы
қүрылымы. XX 
ғасыр басындағы қазақ прозасымың қазынасынан алатын орны.
Сұлтанмахмұттың 
көсемсөз саласында бірқатар мақалалар жазғандығы. Қазақтың мəдени
өміріне, 
əдебиеті мен тіліне қатысты мақалалары ("Казақ тіліндеғі өлең кітаптары 
жайынан", "Қазақ ішінде оку оқыту жолы қалай?", "Өлең мен айтушылары", 
т.б.). Ұсақ əңгімелеріндгті ("Ауырмай есімнен жаңылғаным", "Зарландым") ел 
тұрмысының көріністері. 
Сүлтанмахмұттың өз дəуірінің күрделілік қасиеттерін бойына жинақтаған, 
оны ез шығармаларында молынан бейнелеп отырған тағдыры күрделі
қаламгер 
болғандығы. Оның мұраларының ұлттық əдебиет қазынасынан ерекше орын 
алатыны. 
Сəбит Дөнентайұлы (1894-1933) 
Шығармашылық өмірбаяны. Ағартушылық, демократтық бағытта шығарма 
жазғандығы. Шығармаларының өзіндік ерекшеліктері. Қазақ əдебиетіндегі 
сатира жанрының қалыптасып дамуына қосқан үлесі. 
Поэзиясы. Сəбиттің өлеңдерінде қозғалған тақырыптар. Қазақ 
еңбекшілерінің тұрмыс-тіршілігінің бейнеленуі. Олардың екі жақты езгінің 
астында отырғанын баямдауы. Қоғамдағы əлеуметтік əділетсіздікті
əшкерелеуі. 
Халыққа білім беру, сауатсыздықты жою, үлгілі мəдениетке 
шақыру идеясында бірқатар өлендер жазғаны. Ел ішіндегі келеңсіз 
жағдайларды, адамдар арасындағы қарым-қатынас, мінез-құлық
көріністеріндегі 


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
20/33
келеңсіздіктерді сынға алуы ("Заман 
кімдікі", "Менің жайым", т.б.). Абай дəстүрінен үйренуі. 
"Уақ-түйіек" жинағы. Шыншылдық бағыт ұстауы. 
Мысал өлендер жазуы ("Бозторғай", "Ыбылыс пен шайтан", "Ауырған 
арыстан", т.б.). Сəбит мысалдарының өзіне тəн ерекшеліктері. Ақын 
мысалдарының ащы сықақ түрінде, шағын өлең үлгісінде жазғандығы. Заман 
тақырыбына ден қоюы. Төңкерістен кейінгі жағдайларды жырлауы.
Өлеңцеріндегі 
ойдың теретдігі ("Қыл", "Ой"). Түрлі тақырымтарда жазғаи мақалалары. Сəбит 
поэзиясының тақырыптық, стильдік ерекшеліктері. Шағын формада салмақты
да 
ғибратты ой түжырьіімдау қасиеті. 
Əріп Тəңірбергенүлы (1856-1924) 
Шығармашылық өмірбаяпы. Жалпы мəліметтер. 
Өлеңдері. Шығармаларының сипаты. Өлендерінің көркемдік дəрежесінің 
əрқилылығы. Негізінен ағартушылық сарындағы, атап айтқанда, казақ 
өміріндегі ғылым мен білімнің пайдасы, еңбек, достық пен махаббат, өмір 
сырлары сияқты тақырыптарға қалам тербегені. Ақындық ойы мен идеясын 
жеткізу барысында сатираны пайдалануы. 
Сыншылдық бағыттағы өлендері ("Найман Серікбай қажыға", "Тəуірбек 
болысқа", т.б.). Олардағы əжуа-сыкдқтың молдығы. Өлеидерінде ("Еңбек 
туралы", "Ғылым туралы", "Шұғбанға", т.б.) адамдарға еңбек пен гылымның 
пайдасын насихаттауы. 
Дүние, өмір жайындағы ("Дүние туралы", "Өлім туралы'\т.б.) өлевдері. 
Замаи мəселелеріне арналған шығармалары. Ақын өлендеріндегі ой-
пайымдардың 
тарихи дəуір ауаныиа сəйкестік нышандары. 
Ауыз əдебиеті үлгілеріи жипаудағы еңбегі. Атақты Біржан мен Сараның 
айтысын бастыруы. 
Аудармаға атсалысуы. "Евгений Онегиниің" кейбір тарауларын еркін 
аударуы туралы мəлімет. 
8. С.Көбеев, Ы.Шөреков шығармашылығы, 1916 жылғы тарихи оқиғаға 
байланысты туған өлең-жырлар.Спандияр Көбейүлы (1878-1956) 
Шығармашылық əмірбаяпы. Ағартушылық, оқытушылық қызметі. Оз кезіндегі 


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
21/33
қоғам еміріне белсене араласқандығы. 
Аударма саласындағы еңбегі. Орыс ақыны И.Крыловтың мысалдарын
қазақша 
сөйлетуі. Ол мысалдардың айтпақ ойы мен сатиралық уытын өз мақсатына 
орайластыра пайдалануы. Сыншылдық бағыт үстанғаны. Оқу құралы ретінде 
аударма мысалдарды пайдалана отырып, "Үлгілі тəржіма" атты кітап
шығаруы. 
Аударма өнеріндегі өзіндік қолтаңбасы. Стильдік, поэтикалық ерекшеліктері. 
Спандияр аудармаларының еркіндік сипаты. Ұлттық əдебиеттің тарихынан
алатын 
орны. 
"Үлгілі бала" жинағын шығаруы. Хрестоматиялық оку қүралы ретіндегі 
маңызы. Оған енген шығармалардың тақырыбы жəне олардың шəкірттер
үғымына 
сəйкестігі. Жинақтағы ақынның аудармалары мен төл шығармаларының,
ауыз 
əдебиеті үлгілерінің мазмүндық сипаттары. Кітаптың тəрбиелік, эстетикалық
мəні. 
Прозасы. Қазақ топырағымдағы үрделі прозаның алғашқы үлғілерінің бірі 
"Қалың мал" романы. Қазақ романының даму жолындағы елеулі белес болып 
саналатыны. Романның тақырыбы. Шығармадағы адамдар арасындағы
қарым- 
қатынастардың күрделілігі. Екі түрлі өмір салтының үштасқан түсындағы
ғашық 
жастардың тағдыры. Өзге де əлеуметтік мəселелердің (жерге таласу, рулық, 
таптық тартыс) бой көрсетуі. Ғайша мен Қожаш бейнелері. Олардың өз 
тағдырлары жолындағы күресі. Бас кейіпкерлерін сомдаудағы жазушының 
шығармашылық жаңашылдығы. Өмір шындығына үндес шешім жасауы.
Итбай 
образының сатиралық қалыпта бейнеленуі. Оның психологиясымдағы
оқырман 
есінде қалар елеулі нышандар. Итбай маңындағы кейіпкерлер. Романның 
қүрылымы. Образ жасаудағы əрқилылық. Стилі мен тіл шеберлігі. Оқиғаны 
баяидаудағы бірізділік. Шыншыл суреттердің молдығы. Романның əдебиет 
тарихыі-і.л-і алатын орны. 


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
22/33
"Орындалған арман" - мемуарлық шығарма. Романның композициялық 
қурылымының өмірбаяндық мақсатқа бағындырылғаны. Романдағы дəуір
шындығының 
бейнеленуі. Жазушы өмірінің өз айналасында болған тарихи оқиғалармен, 
əлеуметтік езгерістермен тығыз байланыста қаралатыны. Шығарманың
көркемдік 
дəрежесі. Жазушының шығар.машылық қолтаңбасын танытатын қасиеттер.
Романның 
қазақ əдебиетіндеғі мемуар жанрының қалыптасып дамуыма елеулі үлес 
қосқандығы. 
1916 ЖЫЛҒЫ ҮЛТТЫҚ АЗАТГЫҚ ҚОЗҒАЛЫСЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ТУҒАН
ШЫҒАРМАЛАР 
Ресей патшасының 1916 жылғы маусым айының 25-ші жүлдызындағы
жарлығы. 
Оның мəні. Казақ жастарын майданның қара жүмысына алу дүрбелеңі.
Жарлықтың 
ел ішіндегі болыс-билер тараггынан қолдау тапқаны. Халық бүқарасымың 
наразылығы. Оның үлттық қозғалысқа үласуы. 
Аталмыш оқиғаға байланысты халқымен бірге күйзелген қазақ ақыидарының 
əрту;'іі сипатта шығармалар жазуы. Олардыц қаламынан көтерілістін. 
элеуметгік сипатын ашатын туындылардың дүниеге келуі. 
Ақындардың ел қасіретін жүректерімен қабылдаи, жыр толғағаны. Арқау 
етер оқиғалары, көтерген тақырыбы, жазылу үлгісі жағынан олардың бірнеше 
салаға бөлінетімі. Атап айтқанда: 
Халыкты көтеріліске шакыртн шыгармалар (С.Еспенбетов. "Июмь жарлығы", 
Жамбыл. "Зілді бүйрық", т.б.). 
Көтеріліс барысын суреттейтін шығармалар (И.Дəукебаев. "Бекболат", 
О.Шипин. "Торғай соғысы", "Аманкелді"). 
Майдан омірін суреттейтін шығармалар (Б.Берденов. "1916 жыл", "Туғаи
ел", "Қоштасу"). 
Ел мвн мапдан арасындағы хат турінде жазылған шығармалар. 
Қаза болғандарды жоқтау улгісінде туған шығармалар. 
Көтеріліске байланысты шығармалардың əралуандығы. Ірілі-үсақты өлендер 
жəне оқиғалы дастандар. 
И.Дəукебайұлының "Бекболат" дастаны. Бекболат бейнесі. Бұл топтағы 


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
23/33
шығармаларға отаншылдық сезімнің ортақтығы. 
Жамбылдың "Патша əмірі тарылды", "Зілді бұйрық" атты шығармаларындағы 
ел кұйзелісінің суреттелуі. Өлецдер мен дастандарындағы сыншылдық сипат, 
əділетсіздікті, парақорлықты əшкерелеу. Халық кегі. 
1916 жылғы көтеріліске байланысты өлең-жырлардың керкемдік, стильдік, 
жанрлық ерекшеліктері, деңгейлерінің əралуандығы. 
Қосымша əдебиет: 
С.Қирабаев "С.Көбеевтің өмірі мен ақындық қызметі". А., 1968 ж. 
Е.Садуақасов "С.Көбейұлының мұралары". А.,. 1991 ж. 
Р.Бердібаев "Роман жəне заман" А., 1960 ж. 
С.Мүқанов "Өсу жолдарымыз". А., 1960 ж. 
Б.Кенжебаев "Əдебиет белестері" А., 1986 ж. 
Б.Кенжебаев "XX ғ. басындағы əдебиет" А., 1993 ж. 
З.Бисенғалиев "XX ғ.басындағы қазақ прозасы". 
I. XX ғасыр басындағы тарнхіі коғамдық өзгерістсрдың казак эдебиетініц 
дамуына əсері. XX ғасырдың басында қазақ даласындағы тарихи-əлеуметтік, 
рухани, мəдени өзгерістерге сəйкес жаңа идеологияның қалыптасуы. Соған 
байланысты қазақ жеріндегі жалпы мəдениеттің, рухани қүндылықтардың
өркен 
жайып, дамуындағы өзіндік ерекшеліктердің дүниеге келуі. 
Осы кезеңцегі(1900-1920 жылдар аралығы) қазақ əдебиетінің өсу-еркендеу 
бағыггары. Əдеби дамудың қазақ үлтының жалпы көркем ой əлемінің
кеңеюіне 
жасаған əркилы ықпал-əсері. XX ғасыр басындағы қазақ елінің саяси, 
əлеуметтік жағдайы жəне үлттық мəдениеттің даму бағыттары. Қазақстан мен 
Ресей арасындағы қарым-қатынас. Ресей патшасының отарлау саясатының
күшеюі. 
Ішкі Ресейдегі 1905 жылғы оқиғалардың Қазақстандағы дүмпуі. Қазақстандаі 
"қоныстандыру басқармаларының" көбеюі. Олардың мақсаты.
"Қарашекпенділер" 
мəселесі. Соның салдарынан қазақ даласында қалыптасқан жағдай. Соған
орай 
бүқара наразылығының күшеюі. Қазақ зиялыларының ел мүддесін қорғаудағы
іс- 


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
24/33
қимылдары. 
Қазақстанда 1916 жылғы Ресей патшасының əйгілі июнь жарлығынан 
туындаған оқиғалардың мəні. Түрлі наразылық көріністерінің жалпы халықтық 
қозғалысқа үласуы. Үлт азаттығы жолындағы осынау көтерілістердің үлт 
санасын оятудағы маңызы. 
Қазақстанның экономикалық жəне рухапи өміріндегі орыс қоғамының ықпал 
ету сипаттары. XIX ғасырдың екінші жартысында орыстың прогресшіл 
мəдениетінің əсерімен өркен жая бастағян демократтық, ағартушылық 
идеялардың жалғасуы. Шоқан, Ыбырай, Абай дəстүрлерінің қанат жаюы.
Қазақ 
қоғамының рухани, мəдени даму қарқынының арта түсуі. 
Оку-ағарту ісі. Қазақ даласында осы дəуірде орын алған оку түрлері. 
Мектептер жүйесі жəне оның түрлері. Ескі үлгідегі мектептердің сипаты. 
Кезең талаптарьгна жауап беру дəрежесі. Ауылдық мектептердің пайда
болуы.
Əр ауылда молда, муғалім үстау дəстүрінің орнығуы. Қадімше оқыту. Жаңаша 
оқу жүйесі. Жəдитше оқытудың ерекшеліктері. Оқытудың əдіс-тəсілдерін 
жеңілдету бағытындағы қадамдар. Пəі-і неғіздерінің оқытыла бастауы.
Жаңаша 
оқытатын мектептер саыының көбеюі. Мүғалімдер даярлау қажеттігінің тууы. 
Оқыту ісінің прогресшіл сипатымен қоса, отарлау, орыстандыру бағытынан да 
қүралақан болмауы. 
Баспасөз ісі. Ұлттық баспасөздің тарихынан мəлімет: "Түркістан 
уəлаятының газеті"(Орынбор, 1870-1882), "Дала уəлаятының газеті"(Омбы,
1888- 
1902). Олардың патша саясатын уағыздаумеи қатар, үлттық баспасөз 
дəстүрлерін қалыптастырудағы қызметі. Аталмыш басылымдарда қазақтың
тарихы 
меи мəдениеті туралы жекелеген деректердің жариялануы. Абай өлендерінің 
алғаш рет басылуыҚазақша газет-журналдардың көбеюі. 1905 жылғы патуіа 
манифесі. Оның мəні. Қазақ тілімдеғі баспасез ісінің өркендеуіме жасаған 
ықпалы. "Серке"(Петербург, 1907), "Қазақ газеті"(Троицк, 1907), 
"Қазақстан"(Орда, 1911-1913) газеітсрі туралы қысқаша мəлімет. Олардың 
бағыттары, үлт санасын оятудағы маңызы. "Айқап" журналы (1911-1915).
Басты 


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
25/33
мақсаты, көздеген бағыт-бағдары. Демократиялық ой-пайымдары. Қазақ 
қоғамының сол дəуірдегі көкейкесті мəселелерін көтеру дəрежесі. Халықтың 
кешегісі мен бүғініне, болашағына кдтысты материалдар жариялауы.
Отырықшылық, жер мəселесіне назар аудару дəрежесі. Үлттық мəдениет, тіл, 
əдебиет туралы пікірлері. Керкем əдебиеттің вркендеуіне жасаған ықпалы. Өз 
маңына қазақ каламгерлеріи топтастыруы. Олардың шығармаларын
жариялауы 
"Қазақ" газеті (1913-1918). Бағыт-бағдары. Газетті шығаруда 
А.Байтүрсынүлы меи М.Дулатүлының еңбегі ерекше. Ағартушылық,
демократтық 
бағыттағы насихат ісіне қосқан үлесі. Қазақ оқығандары мен зиялыларыныц 
қалыптасып, нығаюына қосқан үлесі.. 
Газет беттерінде ел болашағына қатысты мəселелердің көтеріліп отырды. 
Газет бағыты сол кездегі ресми вкі.мет саясатымен, идеологиялық
қалыптармеи 
байланысты болды. 
Кітап шығару ісі. Қазақша кітаптардың көбеюі. Қазақ кітаптары, олардың 
авторлары мен шығарушылары туралы мəлімет. Баспа ісі дамуының ұлттык,
əдеби 
тілдің, əдеби жанрлардьің ұшталуына ықпал жасағаны. Қазақ кітаптарының 
мазмұны мен тақырыбының əралуандығы. 
Қазақтың халық ауыз əдебиеті үлгілерінің жиналуы, кітап болып шығуы. 
Шығыстық хисса-дастандардың көптеп аударылуы, басылуы. Қазақ 
қаламгерлерінің төл шығармаларының басылуы. 
Үлы Абай шығармаларының тұңғыш жинағының жарық көруі(1909). Оның
қазақ 
мəдениетінің тарихынан алатьгн орны. Абай өлеңінің кдзақ ақындарына
жасаған 
ықпалы. Ахмет Байтүрсынүлының, Міржақып Дулатұлының, Шəкəрім 
Қүдайбердіүлының жəне басқалардың кітаптарының жарық көруі. 
Қазақ тіліндегі кітап шығару ісі өркендеуінің жалпы үлттық мөдениеттің 
дамуына тигізген əсері. 
Көркем əдебиеттің дамуы. Қоғамдағы саяси, əлеуметтік өзгерістер мен 
мəдени жаңғырулардың XX ғасыр басындағы қазақ əдебиетінің өркендеуіне 
тікелей қозғау салуы. Үлттық əдебиеттің тақырыптық, жанрлық, керкемдік 


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
26/33
жағынан еркендеуі. 
Поэзия жанрының дамуы. Поэзияда жалған насихаттық сарынның азайып, 
Абай үлгісіндегі шыншыл лириканың орнығуы. Лирика тілінің өткір сипат
алуы, 
тақырып ауқымының кеңеюі, əлеуметтік мəселелерді қозғаудағы батылдығы. 
Поэма жанрының өрісі. Осы жанрда өмір қүбылыстарын шынайы бейнелейтін 
оқиғалы, күрделі шығармалардың пайда болуы. Бірқатар сюжетті
поэмалардың 
дүниеге келуі. Олардағы реалистік нышандардың молдығы. Бірқатар 
шығармаларда сол кезендегі тарихи дəуірдің ауанына сəйкес сипаттардың
орын 
алуы. Шəкəрім Қүдайбердіүлының, Сүлтанмахмүт Торайғыровтың,
Мүхаметжан 
Сералыүлының сюжетті поэмалар дəстүрін дамытуға қосқан үлесі. 
Проза жанрының өркендеуі. Шынайы көркем прозаны қалыптастыру
жолындағы 
алғашқы ізденістер. Шағын проза үлгісіндегі шығармалардың жазылғаны. 
М.Дулатүлы, С.Көбейүлы, Ш.Қүдайбердіүлы, т.б. жазушылардыц қазақ
прозасын 
өркендету жолында елеулі еңбек атқарғаны. Түңғыш қазақ романының
дүниеге 
келуі. Күрделі проза үлгісінде жазылған алғашқы романдардың тақырыптық 
бағыттары. Оларда дəуір мəселелерінің көтерілгені. 
Драматургия жанрының қалыптасуындағы қадамдар. Алғашқы драмалық 
шығармалардуң дүниеге келуі. (Б.Серкебаев. "Бақсы", "Ғазиза", 1912; 
К.Тегісов. "Надандық қүрбаны", 19і5; Б.Майлин. "Шаншар молда", 1916; 
Ж.Аймауытүлы. "Рабиға", "Мансапқорлар", "Қанапия-Шарбану", 1916-1917; 
М.Əуезов. "Ецлік-Кебек", 1917). 
Аударма жанрының өрістеуі. Себептері. Жанр дамуына сол заманның 
талабынан туған рухани қажеттіліктердің жасаған ықпалы. Қазақ 
қаламгерлерінің өзге елдер əдебиетінің озық үлгілерін қазақ оқырмандарына 
жеткізу тəжірибесі. Көркем аудармада Абай, Ыбырай дəстүрлерінің жалғасуы. 
Сол арқылы қазақ əдебиетінің өзге əдебиеттермен байланысының кеңеюі.
Орыс, 
татар, өзбек, қырғыз, т.б. əдебиеттермен байланыс желілерінің орнауы. 


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
27/33
Көсемсөз жанрының дамуы. Көсемсөздің сол дəуірдің мұң-мұқтажын 
жоқтайтын қуатты күшке айналуы. Себептері. Қазақ баспасезінде осынау
тарихи 
кезеңнің келелі тақырыптарын көтерген ойлы да батыл мақалалардың көптеп 
жариялануы. А.Байтұрсынұлының, М.Дулатұлының, Шəкəрімнің,
Сұлтанмахмуттың, 
М.Сералыұлының, С.Дөнентайұлынын, мақалалары. Бұл еңбектердің дəуір 
мəселелерін көтерудегі, халықтың санасын оятудағы жəне ұлттық көсемсөз 
өнерін дамытудағы маңызы. 
Əдеби сынның қалыптасуы мен дамуы. Бұл бағытта Шоқан, Ыбырай, 
Абайлардан бастау алатын сыншылдық дəстүрлерінің жалғасуы. Тарихи
кезеңнің 
толғақты мəселелерін қозғаған көркем əдебиет пен əдеби сынның өзара 
байланыста дамуы. Проблемалық сындардың көріне бастауы. 
"Айқап" журналында басылған С.Торайғырұлының, М.Сералыұлының, 
С.Сейфоллаұлының, "Қазақ" газетіндегі А.Байтұрсынұлының, М.Дулатұлының 
əдебиет туралы сын еңбектері. Олардағы жекелеген шығармалар туралы
сым 
пікірлер, сондай-ақ каламгер машығы, көркем шығарманың табиғаты туралы 
тұжырымдар мен қорытындылар. 
Сын жанрында əдебиеттің көркемдік, эстетикалық мəселелерін көтеруғе 
деген талпыныс. Кейбір сын еңбектерде кездесетін сыңаржақ идеологияға, 
таптық көзқарасқа бой ұрушылық керіністері. Сынның жалпы деңгейі туралы 
мəлімет. Алғашқы қадамға тəп ерекшеліктер. 
Əдебиеттің əртүрлі мəселелері, жекелеген қаламгерлердің шығармашылығы. 
Абайдың əдеби мұрасы, халықтың ауыз əдебиеті жөнінде жекелегем
мақалалардың 
жарық көруі. 
Əдебиеттің тақырып ауқымының кеңейгені. Қоғамдағы əлеуметтік жəне 
идеологиялиқ өзгерістерғе үн қосатын шығармалардың жазылу заңдылығы.
Оларда 
қалың бұқара халықтың бүгінгісі мен болашағына деген саналы көзқарасын 
қалыптастыру, ой-санасына прогресшіл идеялар сініру, тіншіліғіне қозғау 
салу, жігері мен намысын ояту, болашаққа бағыт сілтеу сарынындағы 
тақырыптарының көтерілуі. Əйел тендігі, махаббат мəселелерінің алдыңғы 


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
28/33
қатарға шығуы. Оның себептері. 
Əдебиеттің даму бағыттары. Бір тарихи кезең аясында 
əртүрлі көркемдік шеберлік деңгейіндегі, əралуам түсініктен 
қаламгерлердің қатар қалам тербеуі. Олардың арасындағы 
айырмашылықтар мен бəріне ортақ сипаттар. Бұл кезендегі қазақ
қаламгерлерін 
шартты түрде екі топқа, яғни діни-ағартушылық бағыттағы ақындар жəне 
ағартушы-демократтық бағыттағы ақын-жазушылар деп бөлудің себептері. 
Діни-ағартушылық бағыт өкілдерінің қатарына туған халқының мұң- 
мүддесін жырлауда ұлттық мəселелер төңірегінде ой толғаған, негізінде 
шығыстық мотивте шығармалар жазған, бұрын "кітаби ақындар" деп аталып 
келген топқа жататын ақындардың енетіні. "Кітаби" атауының шартты екендігі. 
Олардың көзқарастарындағы ерекшеліктер. Сырттан келген, патша өкіметінің 
отарлық саясаты тудырған өзгерістерді қабылдау сипаты. Ауыз əдебиетінің 
үлгілерін, шығыстық аңыздарды жинап, дастан етіп бастыруы. Олардың 
шығармаларында дін, ағарту мəселелерінің көтерілуі. 
Ағартушы-демократтық бағыт өкілдерінің дүниетанымы мен көзқарастарының 
ауқымдылығы. Заман өзгерістеріне əртүрлі дəрежеде үн қосуы.
Көзқарастарындағы ағартушылық, демократтық идеялардың басымдығы. Ұлт 
болашағын заман өзгерістерімен тығыз байланыста қарауы. Ел өміріндегі 
əлеуметтік теңсіздік, əділетсіздік, сауатсыздық мəселелерін батыл көтеруі. 
Əрбір құбылысқа қатысты сыншылдық көзқарастары мен тұжырымдарының 
айқындығы. Сонымен қатар бұл топтағы ақын-жазушылардың өз ішіндегі
түсінік, 
көзқарастардың əралуандығы. 1916-1917 жылдардағы оқиғаларға, "Алаш" 
қозғалысына қатысты түрлі көзқарастардың бой көрсетуі. "Алаштың" мəні.
Осы 
тұстағы ұлттық мүддені жоғары ұстау, мемлекеттілікті орнату, сол арқылы 
қазақтың тұтастығын сақтау, тəуелсіздікке қол жеткізу идеяларының көтерілу 
дəрежесі. Осы идеялардың сол кезендегі ұлт қаламгерлерінің ой-пікірлерінде
көрініс табуы. 
Аталған екі бағьптағы əдебиет өкілдеріне ортақ қасиеттер. Олардың 
шығармаларындағы жалпы ағартушылық мəселесін, ұлт мүддесін кетерудегі 
үндестіктер. Шеберлік жағынан əртүрлі дəрежеде болуына қарамастан
олардың 


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
29/33
өзара ұқсас тақырыптарға қалам тербеуі. 
2. Діни-ағартушылық бағыттағы ақындардың ерекшелігі. М.Ж.Копеев, 
Н.Наушабаев, М.Қалтаев, Ə.Кердері шығармашылығы. 
Бұл топтағы ақындар шығармашылығының күрделілік сипаты.
Шығармаларының 
мазмұны, басты белгілері. Олардың бəріне ортақ сипаттардыц молдығы. Атап 
айтканда: 
Біріншіден, олардың діни білімдарлығы. Шығыс əдебиетін, араб, парсы, 
шағатай тілдерін меңгергендігі. Дін тақырыбындағы шығармаларға
қанықтығы. 
Сол дəстүрде қалыптасқаны. Ел ішінде молда бола жүріп, дін мəселелерімен 
қатар əдебиетті насихаттауы. 
Екіншіден, Шығыс əдебиеті туындыларын қазақшаға аударуы немесе сол
сюжеттер негізінде өздерінің төл шығармаларын тудыруы. Бұл 
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз. 
 
Ұқсас жұмыстар
ХХ ғасыр басындағы тарихи-əлеуметтік жағдай жəне оның əдебиеттің дамуына тигізген
əсері. Қазақ зиялылары ұлт қамы жолында. Əдеби бағыттардың ерекшеліктері мен ортақ
бірлігін ажырату
ХХ ғасыр басындағы тарихи-əлеуметтік жағдай мен оның əдебиеттің дамуына тигізген əсері
ХХ ҒАСЫР БАСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ƏДЕБИЕТІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ (тақырыптық, жанрлық
жəне көркемдік)
ХХ ғасыр басындағы қазақ əдебиеті
ХХ ғасыр басындағы тарихи-əлеуметтік жағдай жəне оның əдебиеттің дамуына тигізген
əсері туралы ақпарат
ХХ ғасырдағы қазақ əдебиетінің дамуы
ХХ ғасыр басындағы қазақ поэмасы
... жалғасы


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
30/33
ХХ ғасыр басындағы əдебиет тарихы
ХХ ғасырдағы қазақ əдебиетінің дамуы жəне жанрлық жаңалық алып келген қаламгерлерге
шолу
ХХ ғасыр басындағы тарихи-əлеуметтік жағдай жəне оның əдебиеттің дамуына тигізген
əсері
Пəндер
Іс жүргізу
Автоматтандыру, Техника
Алғашқы əскери дайындық
Астрономия
Ауыл шаруашылығы
Банк ісі
Бизнесті бағалау
Биология
Бухгалтерлік іс
Валеология
Ветеринария
География
Геология, Геофизика, Геодезия
Дін
Ет, сүт, шарап өнімдері
Жалпы тарих
Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
Журналистика
Информатика
Кеден ісі
Маркетинг
Математика, Геометрия


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
31/33
Медицина
Мемлекеттік басқару
Менеджмент
Мұнай, Газ
Мұрағат ісі
Мəдениеттану
ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
Педагогика
Полиграфия
Психология
Салық
Саясаттану
Сақтандыру
Сертификаттау, стандарттау
Социология, Демография
Спорт
Статистика
Тілтану, Филология
Тарихи тұлғалар
Тау-кен ісі
Транспорт
Туризм
Физика
Философия
Халықаралық қатынастар
Химия
Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Экономика
Экономикалық география


Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
32/33
Электротехника
Қазақстан тарихы
Қаржы
Құрылыс
Құқық, Криминалистика
Əдебиет
Өнер, музыка
Өнеркəсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған 
рефераттар
, 
курстық жұмыстар
, 
дипломдық жұмыстар
бойынша біздің қор #1
болып табылады.
 
 
АҚПАРАТ
Жоба жайлы

Авторлық құқық

Қолдану шарты

Төлем

База сатып аламыз

Тегін

ҚОСЫМША
Мақал-мəтелдер

Жұмбақтар

Пікірлер


 Файл қосу


 Telegram



Скачать
Кіру

15.10.2022, 00:39
XX ғасыр басындағы тарихи қоғамдық өзгерістердың қазақ əдебиетінің дамуына əсері | Скачать Материал
https://stud.kz/referat/show/59153
33/33

g
На русском

Email: 
info@stud.kz
2008-2022 © 
Stud.kz | 0.003


Скачать
Кіру