Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

атты еңбекте Ж. Аймауытов және М. 

Әуезов қазақ халқына нақты мінезде- 

ме  берген.  Бірнеше  жерде  қайтала- 

нып  айтылатын  ұлттық  психология- 

ның  табиғи,  әлеуметтік  факторлар- 

дың әсерінен қалыптасатыны туралы 

тұжырымдары қазіргі этнопсихолог- 

тар  тұжырымдарына  негізінде  сәй- 

кес  келеді.  Кейбір  этнографтар  ұлт- 

тық психологияны этностың этника- 

лық  белгісіне  жатқызудың  қажеті 

жоқ дегенмен, қазіргі этнография ғы- 

лымында  этнопсихологияға  ұлттық 

белгі ретінде маңызды орын беріле- 

ді.  Этнопсихология,  ұлттық  мінез 

және  этнос  тақырыптарындағы  пі- 

кірталастар  негізгі  этнографиялық 

және этнопсихологиялық еңбектерде 

жиі  кездесетіндіктен  этнограф  ға- 

лымдардың ұлттық психология ұғы- 

мына  нелерді  кіргізетініне  қысқаша 

тоқталайық.  Әр  түрлі  ғылымдарда 

төмендегі  белгілер  ұлттық  психоло- 

гияның  элементтері  ретінде  жиірек 

көрсетіледі:  ұлттық  сезім,  әдет-ғұ- 

рып, дағды, көңіл күй, темперамент, 

ұлттық  игілік,  ұлттық  символика, 

талғам, ерік, т.б. аталады.

Жалпы  ойшыл  адамға,  отаншыл 

ағартушыға  тән  нәрсе  –  халқының 

жақсы  қасиеттерін  өткен  заманнан, 

ертеректегі уақыттан іздеу. Осындай 

ерекшеліктер  Ж.  Аймауытов  пен 

М. Әуезовтің жас кезіндегі этнопси- 

хологиялық сипаты бар көптеген ма- 

қалаларынан кездестіреміз. «Қазақтың 

өзгеше  мінездерінде:  «Бұрынғы  уа- 

қытта қазақ елі ұйымшыл, ері жауын- 

гер,  биі  әділ,  намысқой,  адамы  әрі 

бітімді, қайратты, сауықшыл болған 

екен.  Досымен  достасып,  жауымен 

жауласуға табанды, қайғыра, қуана да 

білетін халық екен», – деп, әрі қарай 

бұл  ірі  қасиеттердің  қалыптасу  се- 

бебіне  де  тоқталып  өткен.  Қазақ 

халқының  өткен  дәуірдегі  (Ресейге 

бодан болғанға дейінгі) ұлттық бей- 

несіне  басқа  мақалаларында  да  жо- 

ғары  бағалап,  сүйкімді,  ірі  мінезде-