Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

461

де  индивидуумдық  қасиеттердің  әр- 

түрлі шкалалары түзіледі де, нақты бір 

әдістеменің  (тестің)  сенімділігі  мен 

валидтілігі  туралы  қорытынды  жа- 

салады.  Соңғы  жылдары  өзгермелі 

жағдаяттарды  да,  сондай-ақ  сына- 

лушылардың  индивидумдық  ерек-

шелікгерінде  де  ескеруге  мүмкіндік 

беретін психометриялық процедура-

лар мен модельдер жасауға беталыс 

байқалады.  Алайда  зерттеулердің 

жалпы  психологиялық  және  диф- 

ференциалдық  –  психологиялық  ба- 

ғыттарың шын мәнінде біріктіру әлі 

жүзеге асқан жоқ.

ПСИХОНЕВРОз (психо... және грек. 

пеuroп – жүйке) – жеке адамның ойла-

уы мен сөйлеу, сезім-эмоция, мінез-

құлығындағы әртүрлі ауытқушылық- 

ты  сипаттайтын  психиатрия  мен 

диагностикалық  психоталдаудың 

басты  ұғымы.  Психоневроздың  ны- 

шанына ұғынылмаған еріксіз қимыл-

әрекетте  сірескен  психикалық  шие- 

леніс себеп болады. П. кейде жыныс- 

тық  құмарлықпен  агрессиялық  қи- 

мылдың  шиеленісу  барысында  өр- 

ши түседі. П. үрей мен күдікті қозды- 

рып  адамның  жүріс-тұрысындағы 

қимыл аумағын иемделу мүмкіндігін 

тарылтып,  оның  мінезіне  жағымсыз 

қасиетті жұқтырады.

ПСИХОПАТИЯЛАР (ірек. рsyche – 

жан,  раthos –  зардап шегу, ауыру) – 

мінез-құлық патологиясы; мұндайда 

субъектіде  оның  әлеуметтік  ортаға 

бейімделуіне  кедергі  келтіретін  қа- 

сиеттерінің іс жүзінде қайтымсыз ай- 

қындығы байқалады.

П.-дың пайда болу салдары: 3) ауы-

ру (миға зақым келуі, инфекциялар, 

интоксикациялар  психожарақаттар 

және  т.б.);  2)  тұқымқуалаушылық, 

ұрыққа  зиянды  әсер,  туу  кезінде 

жарақат  алу  және  т.б.  факторлардан 

жүйке жүйесінің туа біткен кемістігі. 

Конституциялық  немесе  ақиқат  деп 

аталатын мұндай патологиялар, эмо-

циялар – еріктік саланың кінәраттар 

түрінде  бала  кезінде-ақ  көрінеді. 

Бұл  орайда  зият  біршама  сақталуы 

мүмкін. Ересек жаста П.-дың біліну 

дәрежесі  тәрбиеленген  жағдайына 

және  қоршаған  ортаның  ықпалына 

байланысты. П.-дың көріністері алуан 

түрлі.

Таза  типтердің  аз  аралас  нысандар- 

дың  басымдығына  қарамастан,  П.-

дың  мынадай  классикалық  типте- 

рі сараланады: 1) циклоидтер, мұның 

негізгі нышаны – циклінің ауытқула- 

ры  бірнеше  сағаттан  бірнеше  айға 

дейін болатын көңіл күйдің үнемі ал-

масып келуі; 2) шизоидтер – бұларға 

қарым-қатынастан тартыну, тұйықтық, 

бүкпешілік, ренжігіштік, эмпатияның 

болмауы,  жүріс-тұрыстың  болмауы; 

3) эпиллептоидтер, бұлардың негізгі 

нышандары  шектен  тыс  шамдан- 

ғыштық,  бұлтандық,  жасқаншақтық 

тән; 4) астениктер, бұларға әсершіл- 

дік,  психикалық  қоздырғыш  тән; 

тез  арықтау,  шамданғыштық,  жас- 

қаншақтық тән; 5) психастениктер – 

үнемі  алаңдап,  өзіне  сенімді  бол-

май,  қашанда  ойға  батып  жүреді, 

патологиялық  күмәншілдікке  бейім; 

б)  параноялық  психопаттар  –  аса 

құңды  идеялар  ойлап  шығаруға  бе- 

йім,  бірбеткей,  өзімшіл  болып  ке-

леді,  күмәнданушылығы  болмайды, 

өзіне нық сенімді болады және өзін 

тым жоғары бағалайды: 7) есірік пси- 

хопаттар – қайткен күнде де айнала- 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: