Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

485

дамуы, саяси үрдістердің психология- 

лық  жақтарын;  адамдардың  саясат 

жүйесіне  қалыпасын  т.б.)  және  ха- 

лықаралық  қатынас  мәселелері  мен 

сыртқы  саясатты  (халықаралық  қа- 

тынастың  психологиялық  аспек-

тілерін,  сыртқы  саяси  шешімдерді 

қабылдау  үрдістерін,  әсіресе  дағда- 

рыс  жағдайындағы  мәселелерді;  ха- 

лықаралық  дау-дамайларды  және 

оларды  шешудің  әдістемелерінің 

психологиясын; халықаралық ынты- 

мақтастық  пен  бейбітшілік  мәселе- 

лерін)  зерттеді.  Саясат  психологи-

ясында  саясат  аренасындағы  жеке 

тұлғаларды зерттеумен олардың тех-

нологиясын құрастыру ерекше орын 

алады. Ертеректе саясат психология- 

сы  әлеуметтік  психология  саласы- 

ның  меншігінде  болған.  Қазіргі  ке- 

зеңде  С.п.  психология  ғылымының 

дамып келе жатқан салаларының бі- 

рі болып есептеледі.

СӘБИ. Мектеп жасына дейінгі бала- 

ның негізгі әрекеті – ойын. Оның бар- 

лық психологиялық ерекшеліктері де 

осы ойын үстінде қалыптасады. Бала 

неше түрлі ойындарды үйренеді. Маз- 

мұндық, рөлдік ойындар баланың зе- 

йінін,  есін,  ойлауын,  қиялын  қалып- 

тастыруда  зор  маңыз  атқарады.  Мә- 

селен,  бала  қуыршақпен  ойнағанда, 

оны ауру деп санайды да, өзі дәрігер 

бола  кетеді,  қолына  сөмке  ұстайды, 

«ауруының»  қолтығына  термометр 

салады.  Қозғалыс  ойындары  оның 

ерік-жігерін, қол-аяғы мен денесінің 

қозғалыстарын  қалыптастырып,  жү- 

рісін қатайтып, жаттықтырады. Ойын 

үстінде бала ересек адамдардың әре- 

кеттерін қайталауға тырысады: қуыр- 

шақтарын  тамақтандырады,  ұйықта- 

тып, қыдыртады. Үш-төрт жасар сә- 

би үлкендердің іс-әрекетін, еңбек про- 

цесін  ойын  арқылы  жақсы  көрсете 

алады. Осы жастағы балалар әке, ше- 

ше,  дәрігер,  көлік  жүргізуші  болып 

ойнауға құмар. Өйткені бұл – оларға 

таныс тақырып.

Осы  кезде  сәби  ана  тілінің  грамма- 

тикалық  құрылысын  (әр  түрлі  сөй- 

лемдер,  сөздерді  жіктеу,  септеу  т.б.) 

тым  тәуір  меңгереді,  оның  өз  бетін-

ше  сөз  құрау  белсенділігі  күшті  бо- 

лады.  Осындай  балалар,  тіпті,  мек-

тепке түспей-ақ хат танып кетеді.

Мектеп  жасына  дейінгі  сәбидің  ой- 

лауы  айқын  және  нақтылы  келеді. 

Заттарды  ол  бір-бірімен  салыстыра 

отырып,  ұқсастық  айырмашылықта- 

рын біраз ажырата алады. Оның тек 

жеке  бір  нәрсе  туралы  ғана  түсінігі 

болып  қоймай,  мұнымен  қатар  топ- 

танған бір тектес нәрселер туралы да 

жалпы түсінігі болады. Төрт-бес жас- 

тағы  сәбилер  үлкендерге  сұрақ  қой- 

ғыш  келеді.  Мысалы,  «Ай  неге  құ- 

лап  кетпейді!»,  «Жұлдыз  неден  жа- 

салынған?», «Жел қайдан шығады?», 

«Сиырда сүт қайдан пайда болады?» 

тағы  басқа  осы  сияқты  шындықта- 

ғы заттарды танып-білуге байланыс-

ты  қызығулары  күшті  болады.  Абай 

осы  жастағы  балалардың  психоло-

гиясын тамаша көрсеткен. Оның ай-

туынша бала «...білсем екен демелік, 

не  көрсе  соған  талпынып,  жалтыр-

жұлтыр  еткен  болса,  оған  қызығып, 

аузына салып, дәмін татып қарап, та- 

мағына, бетіне басып қарап, сырнай- 

керней  болса,  даусына  ұмтылып,  онан 

ер  жетіңкірегенде:  ит  үрсе  де,  мал 

шуласа да, біреу келсе де, біреу жы-

ласа  да  тура  жүгіріп,  «ол  немене?», 

«бұл немене?» деп, «ол неге үйтеді?», 

«бұл неге бүйтеді?» деп, көзі көрген, 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: