* Книга предоставлена исключительно в образовательных целях

32
Ас­қар­Сү­лей­ме­нов­қан­дай­шы­ғар­ма­лар­ды­дү­ние­ге­әкел­ген?
Әріп тес те рі «әлем дік әде би ет тің, со ның ішін де мо дер низм үл гі сі нің сұ лу 
өр нек те рін өз про за сы на ше бер кө ші ре біл ген жа зу шы» деп ба ға бе ре оты рып, 
оның пси хо ло гия лық қақ ты ғыс тар мен фи ло со фия лық тол ғау лар ға то лы шы-
ғар ма ла рын бір ден тү сі ніп оқу оңай емес еке нін ай та ды.
Оның «Бе сін», диа лог прин ци пі мен жа зыл ған «Адас қақ», «Бе са тар» атты 
про за лық шы ғар ма ла ры, «Ар ғы мақ пен ша бан доз», «Кек» дра ма лық жи на ғы, 
«Бол мыс пен бет пе-бет» деп аталатын сы ни-эс те ти ка лық ең бек те рі, «Ша шы лып 
түс кен тір кес тер» ат ты фи ло со фия лық ой-тол ғам да ры, әде би ет пен өнер ту ра-
сын да жүз ден ас там ма қа ла ла ры жа рық көр ген. А.Сү лей ме нов тің «Бе сін» кі та-
бы ту ра лы мақаласында Ға бит Мү сі ре пов: «Жа ңа ша жа зу шы, жа зу ға жа ңа лық 
кір гі зер жа зу шы ке ле жа тыр. Тек Ас қар ды сы дыр тып оқы май, іш ке түйе оқу 
ке рек», – деп жаз са, Зей нол ла Се рік қа лиев: «Өнер дің шын қа ді рін бі ле тін дер 
жү ре гін де есі мі дәйім сақ талар көр нек ті қа лам гер, то ла ғай сын шы Ас қар Сү лей-
ме нов – дра ма лық шы ғар ма ла ры мен ға на емес, «Құ ла гер», «Ар ғы мақ пен ша-
бан доз» филь мде рінің сце на рий ле рі, Ға бит Мү сі ре пов ті те бі ре нт кен про за лық 
ту ын ды ла ры, әде би ой лы тол ға ныс та ры ар қы лы да талай ұр пақ ты та бын ды рар 
өл шеу сіз та ғы лым өне ге сі», – деп жа зу шы ның талан ты на тән ті бол ды.
А.Сү лей ме нов тек да рын ды қа лам гер ға на емес, қа зақ хал қы ның ру ха ни 
көш бас шы ла ры ның бі рі бол ған. Ай на ла сын да ғы шы ғар ма шы лық ие ле рі нің 
бар лы ғы ның ба сын қо сып, топ тас ты ра біл ген. Оның әр бір шы ғар ма сы бос тан-
дық қа ұм ты лу ға, та ри хи та мыр лар ды, ұл ты мыз дың өзін дік ерек ше лік те рін 
сақ тап қа лу ға үн деп оты ра ды. Қа зақ тың күй інен бас тап, клас си ка лық му зы ка-
ны да жа ны мен жақ сы көр ген.
А.Сү лей ме нов тің әде би мұ ра сын да өз шы ғар ма ла ры нан бас қа көп те ген 
көр кем ау дар ма лары да бар. Б.Брехт тің «Сы чу ан ның мейі рі», Ж.Моль ер дің 
«Ақы мақ бол ған ба сым-ай!», Э.Хе мин гуэй дің «Бе сін ші ко лон на», М.Бул га ков-
тың «Жен дет тер», Т.Уильямс тың «Әй нек хай уа нат ха на», Е.Шварц тың «Күн 
қыз – күл қыз», «Қар ха ным», С.Ах мад тың «Ке лін дер кө те рі лі сі», Н.Ми рош-
ни чен ко ның «Ай тыс», та ғы да бас қа көп те ген пьеса лар ды қа зақ ті лі не тәр жі-
ме ле ген.
1996 жы лы «Си ту ация лар» трип ти хі Қа зақ стан Рес пуб ли ка сы ның Мем ле-
кет тік сый лы ғы на ұсы ныл ды.
Со зақ ау да ны ның ор та лы ғы Шо лақ қор ған да ғы өзі оқы ған жал пы бі лім бе-
ре тін ор та мек теп ке Ас қар Сү лей ме нов тің аты бе рі ліп, ес ке рт кі ші ор на тыл ды.
Ас­қар­–­ту­ма­ше­шен.­Орыс­ша­қа­зақ­ша­ға­тең­дей­жүй­рік.­Жұрт­тың­бә­рін­ау­зы­на­
қа­ра­тып,­таң­дан­ды­ра­ұйыта­сөй­лей­ді...­Ол­ба­тыс­шыл­бо­ла­тын.­Чаадаев­ты­ерек­ше­
қа­дір­лейт­ін.­Ниц­ше,­Шо­пен­гауэр,­Ла­рош­фу­ко,­Мал­лар­ме,­Ка­мю,­Бел­ль,­Хе­мин­гуэй­
деп­сөй­лейт­ін.­Бет­хо­вен,­Брамс,­Мо­ца­рт­қа­тән­ті­бо­ла­тын.­Ма­лер­сим­фо­ния­ла­рын­
таң­ат­қан­ша­тың­дай­тын...­Тәт­тім­бет­деп­те­бі­ре­не­тін.­Бі­рақ­сөз­жү­зін­де­қан­ша­ба­тыс­
шыл­бол­са­да,­ме­нің­пай­ым­дау­ым­ша,­ол­та­би­ға­ты­нан­шы­ғыс­ада­мы­еді.­Бол­мыс­ты­
кө­бі­не­се­ шы­ғыс­ша­ қа­был­дай­тын...­ Қа­лай­ бол­ған­да­ да,­ Ас­қар­ жа­ра­ты­лы­сы­ бө­лек­
жан­еді.
Ге­рольд­Бель­гер

жүктеу/скачать 3,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: